برگي از تقويم تاريخ ايران تنظيم: سيد جواد حسيني دانشجوي دکتراي تاريخ هر انقلابي داراي شعارهايي است که ريشه در ايدئولوژي انقلاب و فرهنگ آن جامعه دارد. اين شعارها بيان کننده ي نگرش و ايدئولوژي انقلاب و توده‌هاي انقلابي نسبت به وضع موجوداست. شعارهاي انقلاب اسلامي تاکنون به طور کامل جمع آوري و مورد […]
برگي از تقويم تاريخ ايران
تنظيم: سيد جواد حسيني
دانشجوي دکتراي تاريخ
هر انقلابي داراي شعارهايي است که ريشه در ايدئولوژي انقلاب و فرهنگ آن جامعه دارد. اين شعارها بيان کننده ي نگرش و ايدئولوژي انقلاب و توده‌هاي انقلابي نسبت به وضع موجوداست.
شعارهاي انقلاب اسلامي تاکنون به طور کامل جمع آوري و مورد تجزيه و تحليل قرار نگرفته است. با اين حال دو تحقيق در زمينه ي شعارهاي انقلاب اسلامي انجام شده که نخستين تحقيق مربوط به دکتر محسنيان راد، استاد گروه ارتباطات دانشگاه علامه طباطبايي در تحليل محتواي شعارهاست و دومي از طرف دکتر محمدحسين پناهي، استاد گروه جامعه شناسي دانشگاه علامه طباطبايي انجام شده که در آن چهار هزار و 153 شعار جمع آوري شده است.
در تحقيق دکتر پناهي مشخص شده است که 21 درصد از شعارهاي مربوط به ارزش‌ها و اهداف سياسي مربوط به آرمان جمهوري اسلامي بوده است. ارزش‌ها و حقوق سياسي مربوط به آزادي مدني و مشارکت سياسي نيز 62 درصد شعارها را به خود اختصاص داده است. شعارهاي ساير ارزش‌هاي سياسي تقريباً 17 درصد بوده است.
طبق تحقيقات اين استاد دانشگاه علامه طباطبايي اگر حجم شعارها را بازتاب دهنده اولويت خواسته‌هاي مردم و انقلابيون در نظر بگيريم، موضوع حقوق سياسي و ارزش‌هاي سياسي شامل آزادي بيان، آزادي مشارکت سياسي ، حقوق فردي و شهروندي و غيره بيشترين درصد شعارها را دارد و در نتيجه بالاترين اولويت را خواهد داشت. بعد از آن شعارهاي مربوط به جمهوري اسلامي در اولويت دوم قرار دارد. در نتيجه ميتوان گفت که مهمترين آرمان سياسي مردم آزادي مدني و مشارکت سياسي براي تعيين سرنوشت خود بوده است.
درهمين رابطه در شعارهاي انقلاب اسلامي، موضوع «جمهوري» به دو صورت سلبي و ايجابي بروز و ظهور پيدا کرد. در وجه سلبي آن استبداد، اختناق و ديکتاتوري و در وجه ايجابي استقلال، آزادي و نهايتا برقراري جمهوري اسلامي با راي مردم مورد تاکيد قرار گرفت.
وجه سلبي
مردم براي اولين بار در طول تاريخ آشکارا در تمام کشور خواستار نابودي رژيم سلطنتي و در راس آن حذف استبداد شدند، مستبدي (شاه )که در طول تاريخ و در فرهنگ ايران مقام و منزلتي آسماني و بي مانند داشت. از ميان اين شعارها، شعار «مرگ بر شاه» در عين ايجاز و اختصار بيانگر آمال، آرزوها، اهداف و خشم‌هاي فروخفته ملت بود. که نشان از نفي استبداد و خواهان فضاي دموکرات تر در فضاي سياسي ايران بودند.
وجه ايجابي، جايگزيني جمهوري اسلامي
انقلاب اسلامي تفاوتي اساسي با اکثر حرکت‌هاي سياسي اجتماعي در تاريخ معاصر داشت که عليه نظام شاهنشاهي وارد مبارزه شده بودند و هدف‌شان براندازي رژيم و نابودي سلطه ي پهلوي بود. اما در عين حال هرگونه آلترناتيو و نظام بديلي راکه مي‌‌بايست پس از سرنگوني رژيم پهلوي جايگزين آن شود پيشنهاد نکرده بود.اما انقلاب اسلامي صرفا در براندازي رژيم متوقف نشد. بلکه براي به دست گيري حکومت و تشکيل حکومتي جديد برنامه ارائه شد. به اعتقاد برخي، برنامه‌ها و اهداف اين نهضت در قالب شعارهاي انقلابي تبلور يافت.بنابراين علاوه بر شعارهايي که اساس و بنياد سلطنت و مقام عالي سلطنت را نفي مي‌‌کرد، شعارهايي در راستاي برقراري نظام جمهوري اسلامي در بحبوحه زمان انقلاب مطرح شد. از مهمترين اين شعارها که در بردارنده اهداف و خواسته‌هاي انقلابيون بود، شعار «استقلال، آزادي، جمهوري اسلامي» است.
آرمان‌هاي فرهنگي انقلاب
از بين کليه شعارهاي جمع آوري شده توسط دکتر پناهي در زمينه ارزش‌ها و اهداف 359 شعار مربوط به آرمان‌هاي فرهنگي بوده است که حدود 41 درصد از اين شعارها مربوط به ايثارگري، فداکاري و شهادت در راه آرمان‌هاست. کمتر از 5 درصد شعارهاي فرهنگي مربوط به حجاب و پوشش زنان بوده است. حدود 31 درصد اين شعارها مربوط به اهميت اسلام و دينداري در جامعه آرماني اسلامي است. 17 درصد نيز مربوط به اسطوره‌ها و سنت‌هاي اسلامي است. همچنين 8 درصد از شعارهاي فرهنگي مربوط به ساير ارزش‌هاي اسلامي بوده است.
آرمان‌هاي سياسي
بر اساس اين تحقيق از بين کليه شعارهاي جمع آوري شده، 860 شعار مربوط به سرنگوني نظام بود که 21 درصد اين شعارها در مورد مقوله رهبري و سازماندهي است، 10 درصد مربوط به بسيج عمومي، 41 درصد آن نيز مربوط به دعوت به اقدامات جمعي و حرکت جمعي است. 11 تا 12 درصد نيز مربوط به ايدئولوژي اسلامي و 23 درصد مربوط به چگونگي برخورد با ارتش و قواي نظامي‌‌است.
استراتژي تحريک
مقايسه شعارهاي انقلاب اسلامي با شعارهاي ديگر انقلاب‌هاي معروف جهان مثل انقلاب کبير فرانسه، روسيه، چين و نيکاراگوئه در بررسي اوليه نشان مي‌‌دهد که هيچ کدام از آنها بيش از 100 شعار نداشته اند و اين مطالعه نشان مي‌‌دهد که تعداد شعارهاي ساير انقلاب‌ها در مقايسه با انقلاب اسلامي بسيار کم است و نقش شعارها در انقلاب اسلامي بسيار برجسته تر از ديگر انقلاب‌ها بوده است.
توزيع شعارها در جريان انقلاب
مقوله‌هاي شعار تعداد درصد
وضعيت سياسي 863 97.5
وضعيت اقتصادي 7 0.8
وضعيت اجتماعي 6 0.7
وضعيت فرهنگي 4 0.5
ساير موارد 5 0.5
جمع 885 100
در انتها با توجه به شعارها ميتوان چنين نتيجه گرفت : مهمترين خواست مردم ايران از انقلاب اسلامي مشارکت سياسي و حق تعيين سرنوشت بدون دخالت نهادهاي امنيتي و بسط آزادي هاي مدني بوده است.
محمدحسين پناهي، جامعه شناسي شعارهاي انقلاب اسلامي
