حقوق هنرمندان دستخوش اجرا نشدن قانون

مريم عارفي پور– بخش بزرگي از فرهنگ هر جامعه به دست هنرمندان و مولفان رقم مي خورد و بي تفاوتي و بي توجهي به اين قشر از جامعه به پيشرفت فرهنگ آن آسيب مي رساند، قانون حمايت از حقوق مولفان و مصنفان و هنرمندان مجموعه قوانيني است که با هدف حمايت از حقوق مادي و معنوي مولفين، مصنفان و هنرمندان به وجود آمده؛ اين قوانين شامل سي و سه ماده و سه تبصره مي باشد و پس از تصويب مجلس سناي ايران در تاريخ دوشنبه سوم آذر ماه 1348 در جلسه روز پنجشنبه يازدهم دي ماه 1348 به تصويب مجلس شوراي ملي رسيد. و در تاريخ 31 مرداد 1389 طرح اصلاح ماده 12 اين قانون به تصويب مجلس شوراي اسلامي رسيدو بعد از تاييد شوراي نگهبان، به دولت ابلاغ شد در اين طرح، مدت حمايت آثار از 30 سال به 50 سال پس از مرگ پديدآورنده افزايش يافت.

متاسفانه يكي از مباحثي كه امروزه بسيار با آن مواجه مي شويم ناديده گرفتن حق خالق آثار است، براي مثال مي توان به سرقت ادبي، استفاده غيرمجاز از نقاشي ها و يا حتي تنديس ها و عكس هايي كه بدون اجازه هنرمند و خالق آن استفاده مي شوند، اشاره كرد.

با اين مقدمه درباره قانون حمايت از حقوق مولفان و مصنفان و هنرمندان به سراغ عباس کرخي رييس اداره فرهنگ و ارشاد نيشابور رفتيم تا درباره نحوه اجراي اين قانون در نيشابور اطلاعاتي را جويا شويم.

امتيازات مولفين و هنرمندان با تصويب اين قانون

عباس کرخي به خبرنگار خيام نامه گفت:اين قانون هم براي اثرهنري است و هم براي هنرمند و پديدآورنده و در حمايت از آثاري مثل شعر، داستان، تنديس، نقاشي، فيلم،موسيقي، عکس هايي که جنبه هاي ويژه درآن مشهود است.

وي افزود: حمايت از پديدآورنده که گاه مي توان حقوق اثر را به بخش خصوصي يا شخص ديگري نيز واگذارکرد وگاه اين واگذاري تابع قوانين خاصّ حقوقي است. مثلا بخش تهيه کنندگي فيلم ها و نمايش ها را مي توان به غير، واگذارکرد.کاري که اکنون در سينما قابل مشاهده است و گاه مي بينيم عدم اکران يک فيلم مربوط به تهيه کننده است.

کرخي مي گويد: هنرمندان، اهالي فرهنگ و مؤلفان گرامي مي توانند نسبت به ثبت اثر خود اقدام کنند. البته بسياري از هنرمندان واهالي فرهنگ نمي دانند که بايد اثر خودرا ثبت کنند. برخي از آثار، به صورت خودکار به نام آفريننده ي اثر ثبت مي شوند، مثلاً چاپ کتاب، رونمايي از تنديس، مجوّز توليد و تکثير آلبوم هاي موسيقي و…

اجرايي شدن اين قانون از زمان تصويب تا کنون

کرخي در مورد اجرا شدن اين قانون  مصوب گفت:حتما اجرا شده است و مي شود. به نظرمي رسد که چنين پرونده هايي همواره وجود دارد. پيش از انقلاب و در پي ضرورت تدوين چنين قانوني، دست اندرکاران امور فرهنگي و هنري آن را تصويب کرده اند و با توجه به شرايط، ممکن است برخي از بندهاي آن تغييراتي کرده باشد ولي اساس کار تا جايي که من مي دانم همان قانون پيشين  مي باشد.

کرخي افزود: اين قانون  زمان حيات وحتي بعداز مرگ را نيزشامل مي شود، بنگريد به قانون:  مدت استفاده از حقوق مادي پديد آورنده موضوع اين قانون که به موجب وصايت يا وراثت منتقل مي شود از تاريخ مرگ پديد آورنده سي سال است و اگر وارثي وجود نداشته باشد يا بر اثر وصايت به کسي منتقل نشده باشد براي همان مدت به منظور استفاده عمومي در اختيار وزارت فرهنگ و هنر قرار خواهد گرفت.

انتشار، بدون کسب اجازه از پديد آورنده

كرخي درباره تخلفات و زير پا گذاشتن حقوق مادي و معنوي يك اثر نيز به خبرنگار خيام نامه،گفت: متاسفانه اين امر در اکثر موارد ديده مي شود، خيلي وقت ها آدم متاثر مي شود که چرا به راحتي حقوق مادي ومعنوي يک اثر هنري ناديده گرفته مي شود. اکنون اهالي هنر و فرهنگ، خودشان، بيش از پيش به حقوق معنوي اثر و پديدآورنده ي اثر آگاهي دارند. مثلايک هنرمند موسيقي زماني که مي خواهد روي شعري آهنگ بگذارد خودش را موظّف مي داند با شاعر تفاهم نامه بنويسد چون مي داند که اگر اين حقوق رعايت شود،تضميني است براي آينده ي هنري اش واگر نتواند اين حقوق را رعايت کند، حداقل اين است که درجامعه ي فرهنگي و هنري قابل اعتماد نخواهد بود و از نظر حقوقي نيز مجازات خواهد شد.

کرخي درباره ي موانع قانوني اين گونه جرايم گفت: با پيگيري هنرمند در مورد اينگونه جرائم، حتما به نتيجه مطلوب خواهد رسيد،اين گونه جرايم نيز در مراجع ذي صلاح قابل پيگيري است و قانون گذار براي اين گونه جرايم نيز مجازات هايي درنظر گرفته است و عموما با توجه به زمان برخي ماده و تبصره ها نيز در مجازات ها لحاظ خواهد شد.

وي درباره قانون کلي مجازات در اين گونه جرائم گفت: هرکس تمام يا قسمتي از اثر ديگري را که مورد حمايت اين قانون است به نام خود يا به نام پديد آورنده بدون اجازه او يا عامداً به شخص ديگري غير از پديد آورنده نشر يا پخش يا عرضه کند به حبس تاديبي از شش ماه تا سه سال محکوم خواهد شد.

به گزارش خبرنگار خيام نامه، هرچند که براي اين جرائم مجازات در نظر گرفته شده، اما بازهم شاهد وقوع آن هستيم. اين که به پديد آورنده و اثرش بي توجهي شود در جامعه و حتي شهر خودمان بارها مشاهده شده است. اما نكته مهم اين جاست كه بايد هم هنرمند به عنوان اولين حامي اثرش، از حقوق مادي و معنوي آن دفاع کند و هم ديگران به هنرمند احترام گذاشته و از پايمال کردن حقوق وي خودداري کنند. استفاده از بندهاي اين قانون شايد راهي براي احترام به حقوق خالق آثار باشد و پيگيري هنرمندان و مولفان از آن طريق به طور جدي در جهت حمايت از آثار گامي مثبت در جهت اجرا شدن اين قانون است.