ما نيشابوري ها چقدر کتاب مي خوانيم

ما نيشابوري ها چقدر کتاب مي خوانيم

صفحه «وايبر»ش را باز مي کند. جمله کوتاهي که تاريخ گذشته، حال آينده مملکت را زير سوال برده و به نويسنده نام آوري منسوب است، را مي خواند و به تاسف سري تکان مي دهد. بعد گويي نکته تازه اي را شخصا کشف کرده، آن را براي چندين تن از دوستان اش در شبکه هاي اجتماعي «فوروارد» مي کند. اگر حتي يک کتاب را با تامل از آن نويسنده خوانده بود، مي دانست که اين جمله نمي تواند با منظومه فکري نويسنده کوچک ترين ارتباطي داشته باشد.

معضل «کتاب نخواني» ما

از شنبه اين هفته ، رسانه هاي عمومي به صورت رسمي و روال معمول خود براي موضوع کتاب و کتاب خواني دست به انتشار مقالات، گزارش ها و يادداشت هاي تحليلي مي شوند. از شنبه 24 آبان به مدت يک هفته، به مناسبت «هفته کتاب»، دقايقي از روز آنتن تلويزيون در اختيار کارشناساني قرار مي گيرد که در حوزه کتاب و کتاب خواني پژوهش کرده اند. از اهميت کتاب در مدارس، دانشگاه ها و همايش هاي عمومي و منابر و تريبون ها سخن گفته خواهد شد، اما بعيد است مشکل ريشه دار «کتاب نخواني» ما ايراني ها به اين شکل بر طرف شود. در سبد هر خانواده ايراني کمتر از نيم درصد به خريد کتاب اختصاص دارد که نشان دهنده اهميت کم مطالعه براي ايرانيان است.

نيشابوري ها و کتاب خواني

براي بررسي وضعيت کتابخانه هاي عمومي و کتابخواني در بين مردم نيشابور بهتر ديديم که به سراغ آمار مراجعه به کتابخانه هاي عمومي شهر برويم و مقايسه اي با کل کشور و کشورهاي توسعه يافته داشته باشيم.

طبق آمار ارايه شده از سوي رييس کتابخانه شريعتي: نيشابور داراي 8کتابخانه عمومي و 7کتابخانه به صورت مشارکتي با 157هزار عنوان کتاب است.

16هزار نيشابوري عضو فعال کتابخانه هاي نيشابورند. اين آمار نشان مي دهد که تنها 3 درصد از کل جمعيت نيشابور عضويت کتابخانه ها را دارند. سالانه بيش از يک ميليون مراجعه به کتابخانه هاي شهرستان صورت مي گيرد، که بيش از نيمي از آنها تنها براي ديدن منابع يا مطالعه نشريات يا استفاده از سالن مطالعه در آن جا حضور مي يابند. کتاب هاي به امانت برده شده از کتابخانه هاي نيشابور در سال 300هزار جلد عنوان شده که اگر در خوش بينانه ترين حالت کتب کمک درسي و کنکوري را در بر نگيرد و با توجه به حدود 370هزار نفر جمعيت با سواد، مي شود گفت هر نيشابوري، به طور متوسط کمتر از يک کتاب در سال از کتاب هاي کتابخانه ها به امانت گرفته و اگر همه اش را هم خوانده باشد، يعني تقريبا کم تر از يک صفحه سهم کتابخواني هر فرد باسواد نيشابوري در هر روز است.

وضعيت کتابخانه هاي نيشابور

سرانه زير بناي کتابخانه در نيشابور به تعداد هر 100 نفر جمعيت 8 دهم متر(کمتر از يک متر) و به ازاي هر نفر، 4دهم کتاب است. يعني با توجه به سرانه ي استاندارد 8 متر براي هر صدنفر، در وضعيت حاضر 2/7 متر کمبود زير بنا و 6/3دهم کمبود کتاب براي همين 3درصد عضو کتابخانه ها! وجود دارد. از لحاظ رتبه ي سرانه ي زير بنا، واقعا تناسبي ميان پيشينه تاريخي و فرهنگي نيشابور وجود ندارد و مي شود گفت وضع بسيار نامطلوب است. نيشابور حتي در استان در رتبه ي بيستم و در سرانه ي موجودي کتاب رتبه ي هجدهم را دارد.

که به طور کلي کشور ما با 70 ميليون نفر جمعيت و 93درصد جمعيت با سواد ، فقط يک ميليون و 29 هزار عضو در کتابخانه دارد. اين در حالي است که 30 تا 40 درصد کشورهاي توسعه يافته عضو کتابخانه ها هستند و سرانه دريافت امانتي کتاب آنها 70 برابر کشور ماست.

بيشترين درخواست براي رمان و داستان

بررسي گرايش هاي موضوعي كتاب هاي به امانت گرفته شده نشان مي دهد که تا کنون کتابهاي رمان و داستان بيشترين ميزان مراجعه را داشته اند و بعد از آن کتب روان شناسي و ديني و بعد هم تاريخ و جغرافيا بيشترين خواننده را دارند.

آمارهاي منتشر شده از سرانه مطالعه در ايران گوياي آن است که ما علي‌رغم برخورداري از سابقه طولاني فرهنگي و تمدني و با توجه به اينكه ‪ 80درصد جمعيت را قشر با سواد تشكيل مي‌دهد در رده كشورهايي چون افغانستان و بنگلادش قرار مي گيريم. سايت روزنامه «هدف و اقتصاد» نيز در تاريخ ‪ 9آذر سال گذشته طي مقاله‌اي نوشت: طبق آخرين آمارها سرانه مطالعه در ايران ‪ 8دقيقه در روز است كه اگر آمار مربوط به محصلين و دانشجويان را از آن كم كنيم چيزي در حدود ‪2 دقيقه در روز باقي مي‌ماند.

به طور ميانگين مي‌توان گفت سرانه مطالعه کتاب در دنيا 45 دقيقه در روز است. سرانه بالاي مطالعه در کشورهاي توسعه‌يافته‌اي نظير ژاپن با سرانه 90 دقيقه مطالعه در روز و انگليس با حدود 55 دقيقه در روز نشان از شاخص بالاي توسعه در اين کشورهاست. مهم ترين شاخص هاي رشد و توسعه كه توسط سازمان ملل متحد هر ساله گزارش آن منتشر مي شود، وضعيت موجود كتابخانه هاي عمومي كشورهاي جهان است. نگاهي به آمار كتابخانه هاي كشورهاي توسعه يافته و مقايسه آن با ايران نشان دهنده اختلاف شديدي است كه ذهن هر ايراني را به تفكر وا مي دارد.

به نظر مي رسد اين مسئله ارزش آن را داشته باشد که دولت با صرف ميلياردها ريال بتواند کتاب خواني را به عنوان مهمترين عامل رشد و توسعه ي کشور در بين مردم رواج دهد و روح جامعه را از کرختي و سستي که اکنون دامن گير اوست رهايي بخشد.

چه بايد کرد؟

در سال جاري نهاد کتابخانه در نيشابور از سهم نيم درصد شهرداري نيشابور تا کنون تنها 60ميليون تومان از 650ميليون تومان را دريافت کرده است که به نظر مي رسد اگر شهرداري تمام نيم درصد را يک جا بپردازد کمک شاياني در پيشبرد اهداف کتابخواني داشته است چراکه عمده بودجه ي کتابخانه ها از محل همين نيم درصد است.

زماني، رئيس اداره کتابخانه هاي عمومي نيشابور به عنوان کارشناس در حوزه ي کتاب، علت کم کتاب خواندن را عادت نداشتن به مطالعه از کودکي و در دسترس نبودن کتابخانه ها دانست و گفت: عادت به مطالعه چنان چه از کودکي در افراد ريشه بگيرد تاثيرات اجتماعي قابل توجهي خواهد داشت.

وي مهم ترين هدف برگزاري مراسم هفته کتاب را تبليغ موثر کتاب و فرهنگ مطالعه دانست و افزود: درصدد هستيم با همکاري همه سازمان ها و تشکيل ستاد هفته کتاب و تشکيل کميته هاي مختلف بيست و دومين هفته را در سطح شهرستان نيشابور باشکوه تر از هميشه برگزار شود و برنامه هاي هفته هاي کتاب را تبليغات شهري شامل نصب بنر و پارچه نوشته در سطح شهر و خيابان هاي منتهي به كتابخانه، برگزاري مسابقه كتابخواني ويژه هفته كتاب و برگزاري مسابقه پيامكي بهترين جمله در مورد كتاب، برگزاري نمايشگاه كتب عنوان کرد.

وي خيرين را پشتوانه ارزشمندي براي اداره کتابخانه هاي نيشابوردانست و گفت: پس از تشکيل انجمن خيرين کتابخانه ساز نيشابور شاهد کمک هاي مردمي خوبي به کتابخانه ها بوده ايم. و همچنين شهرداري اعلام آمادگي نموده است که به طور رايگان زمين در اختيار خيرين براي ساخت کتابخانه قرار دهد.

جامعه ي ما اگر هزارويک مشکل داشته باشد ، بي شک يکي از بزرگترين آنها ، مشکل کتاب نخواني و بي علاقگي مردم ما به کتاب و مطالعه است.

اگر اين کشور مي خواهد به مقام و درجه اي برسد و سعادت و خوشبختي را تجربه کند و اعتبار ديرينه خود را به دست آورد ، بايد به هر طريقي به کتاب و مطالعه روي بياورد و راه ديگري وجود ندارد.اميدوارم سال آينده که به سراغ آمار کتابخواني مي رويم شاهد اين آمارهاي منفي نباشيم.

الهام صادقی