خیام نیشابوری، رباعیات جهانی

فروغ خراشادی

دانشگاه نیشابور به «جُنگ ترویجی»  به جای «نشست علمی-پژوهشی» بسنده کرد

بزرگداشت حکیم سرشناس نیشابور، عمر خیام، امسال نیز به سنت هرساله طی سه روز، از 26 تا 28 اردیبهشت ماه، برگزار می شود. برنامه هایی چون گلباران، زنگ خیام، چله چارانه یا آن گونه که برخی کانال های خبری نوشته اند «یارانه»! همچنین ورکشاپ(کارگاه) های حجم سازی یک روزه در باغ آرامگاه و چند برنامه خرد و درشت دیگر، در کنار «همایش دوزبانه بزرگداشت حکیم خیام نیشابوری» سرنمون این برنامه های فرهنگی ست.

همایش های علمی روزهای ملی نیشابور، در این سال ها، به مناسبت روز ملی خیام، در دانشگاه نیشابور برگزار می شده و هر همایش، بر وجهی از شخصیت چند‌وجهی خیام، تمرکز داشته است؛ ادبیات، نجوم، فیزیک، ریاضی و امسال، تمرکز بر وجه جهانی این شخصیت، یعنی ترجمه رباعیات است که 28 اردیبهشت ماه جاری در پردیس دانشگاهی نیشابور برگزار می شود.

آنچه در فراخوان و پوستر همایش آمده، نشان دهنده‌ی حضور 2 استاد از دانشگاه سیستان و بلوچستان، یک استاد از دانشگاه بیرجند، یک تَن از دانشگاه یزد و یک نفر هم از نیشابور است.

محور همایش، بررسی ترجمه رباعیات خیام است

برای آن که از چند و چون انتخاب سخنرانان و موضوعاتی که ارائه می شود، بیشتر بدانیم، با دبیران علمی و اجرایی این همایش ، عبدالمجید جعفری سرای و داوود عمارتی مقدم، گفتگو می کنیم.

دکتر داوود عمارتی مقدم که خود دانش آموخته‌ی زبان و ادبیات فارسی ست و مدیر پژوهشی دانشگاه نیشابور، در نقش مدیر اجرایی، پذیرای ماست.

وی درباره همایش امسال می گوید: همان طور که از نام همایش پیداست و از آن جایی که هدف، بررسی ترجمه های رباعیات خیام است، بخش علمی آن به گروه زبان و ادبیات انگلیسی سپرده شده که کار درست و تصمیم به جایی ست.

از عمارتی مقدم درباره چگونگی انتخاب سخنرانان می پرسیم و به این نکته توجه می دهیم که سه تَن از مجموع 5 سخنران مهمان، یا از دانشگاه زاهدان هستند یا اصالتا اهل سیستان و بلوچستان اند!

وی در پاسخ یادآور می شودکه در خصوص انتخاب یا دعوت از سخنرانان نقشی نداشته و تنها وظیفه اش را در نقش دبیر اجرایی همایش انجام می دهد. اما دکتر عبدالمجید جعفری سرای، عضو هیات علمی و استاد زبان انگلیسی و دبیر علمی همایش دوزبانه حکیم خیام نیشابوری به خیام نامه می گوید: بر اساس محوریت این همایش که ترجمه رباعیات است،  از آن گروه از استادان دانشگاهی که در خصوص خیام با موضوع ترجمه، پژوهش کرده بودند و مقاله داشتند، دعوت کردیم. از بین شمار زیادی که برخی در لرستان، برخی در سیستان و بلوچستان، شماری در تهران یا همدان و یزد بودند، تنها این 4 تَن از سه دانشگاه سیستان و بلوچستان، یزد و بیرجند اعلام آمادگی و حضور کردند که کاملا اتفاقی، استاد دانشگاه یزد نیز سیستانی ست و به این ترتیب دو تن از استادان مدعو، هم‌نام هستند!

همایش سال آینده ملی یا بین المللی خواهد بود!

جعفری سرای در پاسخ به این پرسش «خیام نامه» که آیا رویکرد شما در سال های آتی هم برگزاری همایش در همین قالب است یا تلاش برای برگزاری یک همایش «پژوهشی ملی» را در برنامه دارید، عنوان کرد: همایش دوسالانه خیام که پارسال هم شاهدش بودید، از برنامه های این دانشگاه است که تلاش می کنیم در صورت امکان و با توجه به فعالیت های خوب و موثر دکتر مهرانی در بخش روابط عمومی و امور بین الملل دانشگاه بتوانیم توسعه دهیم.

وی در پاسخ خبرنگار که از پاسخ وی قانع نشده بود و همایش های دو سالانه‌ی خیام را نیز رویکردی مشابه همایش فعلی عنوان کرد که فقط چهره های سرشناس تری در آن حضور می یابند و اهدای نشان خیام به صورت فله ای در آن صورت می گیرد و نه از مقالات و سخنرانی های ارائه شده ژورنالی چاپ می شود و نه افراد گواهی معتبر علمی برای حضور در یک همایش علمی دریافت می کنند، بیان داشت: در حال برنامه ریزی هستیم تا همایش بعدی از کیفیت بالایی برخوردار باشد و در صورت امکان، به صورت بین المللی یا ملی با سازو کار مناسب برگزار شود.
ما نیز امید می بندیم به ساز وکار کارآمدی که بتواند همایشی در حد نام و آوازه حکیم عمرخیام در سطح ملی یا بین المللی در دانشگاه نوپای نیشابور برگزار شود.

از دکتر جعفری سرای می پرسیم ناظر به آن که دو سخنران به زبان انگلیسی ارائه مطلب خواهند داشت، آیا ترجمه همزمان سخنرانی‌هایشان، برای استفاده مخاطب غیر دانشگاهی، روی پرده نمایش داده خواهد شد؟

مدیر گروه آموزش های آزاد و مجازی دانشگاه نیشابور می گوید: خیر؛ نخست آن که هدف این دو سخنرانی بیشتر دانشجویان رشته های زبان انگلیسی و مترجمی هستند و دیگر این که متن احتمالا چندان دشوار نخواهد بود چرا که درباره خیام است.

نقد از منظر استعماری یا پسااستعماری؟!

از دکتر عمارتی مقدم درباره فحوای متن سخنران نخست با عنوان «بررسی ترجمه ادوارد فیتز جرالد از رباعیات عمر خیام از منظر گفتمان استعماری» می پرسیم و این نکته را مورد پرسش قرار می دهیم که در نقد ادبی اصولا چنین دیدگاهی، یعنی دیدگاه استعماری، لحاظ شده است؟ دبیر اجرایی همایش در پاسخ می گوید: ما به متن سخنرانی دسترسی نداریم که بر اساس آن بتوانم پاسخ دهم؛ در نقد ادبی از منظر «پسا استعماری» به آثار می پردازیم و برای من هم مشخص نیست که جان کلام «دکتر شیرخانی» چه می تواند باشد؟ بهتر است منتظر بمانیم و ببینیم ایشان در سخنرانی شان درباره چه مساله ای صحبت می کنند؟!

وی در پایان گفتگو از احتمال حضور دکتر سورنا ستاری، معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهور و رئیس بنیاد ملی نخبگان خبر داد؛ با این حال، از احتمال نیامدن وی هم سخن گفت؛ در این مورد هم باید منتظر بمانیم و ببینیم!

ما هم از امیدوارانیم!

سخنرانی‌های دیگری که در همایش دوزبانه خیام به سمع مخاطبان خواهد رسید، «گفتمان رباعیات خیام در تقابل با گفتمان های حاکم بر زمانه او»، «فرایند بومی سازی در ترجمه رباعیات خیام»، «خیام در آینه سینما» و در نهایت «رویکرد زبان شناختی در نقد ترجمه رباعیات خیام» است که این مورد آخری را یک معلم نیشابوری، خانم معصومه دادپور، که دانش آموخته دانشگاه دهلی ست، ارائه می دهد. حضور یک معلم در میان سخنرانان جای خوشحالی و امیدواری برای جامعه معلمان و فرهنگیان است؛ با این حال باید امیدوار بود که انتخاب ایشان به عنوان سخنران، ارتباطی با سمت همسرشان، دکتر صادقی سمرجانی، به عنوان ریاست دانشگاه نیشابور نداشته باشد!

دیگر سخنرانان این نشست، به ترتیب آثاری که در بالا ذکر شد، دکتر مریم خلیلی جهان تیغ، دکتر محسن مبارکی و دکتر حسین جهان تیغ هستند.