«خیام نامه» به مناسبت سالروز زلزله بم و روز ملی «ایمنی در برابر زلزله» بررسی کرد: درآمدی بر نقشه آمایش «مدیریت بحران» در شهرستان

پایه های لرزان «مدیریت بحران» در نیشابور

اگر اتفاقی در انتهای میان جلگه و همزمان در انتهای سرولایت بیفتد 140 کیلومتر فاصله این مسیر است.

در زلزله قبلی نیشابور زمان طلایی را از دست دادیم و 45 دقیقه اول کلیه اتباطات ما با همه جا قطع بود.

«زرنده» پلی دارد که اگر خراب شود ارتباط مان با بخش سرولایت قطع می شود و به همین دلیل جاده ای دیگر را در دست اصلاح داریم؛ ولی مثلا اگر پل خرو فرو بریزد هیچ راه ارتباطی برای عبور ماشین های سنگین به سمت زبرخان نداریم، در منطقه خانلق نیز یک روخانه است که اگر دچار سیلاب شود، تمام روستاهای پشت رودخانه قفل می شود. سیستم ریلی ما در صورت سقوط پل زیرگذر خط کاشمر قفل است و ریل جایگزین نداریم.

آزاده مهدیار/ پنجم دی ماه سال 1382 زمین لرزه ای با بزرگی 6/6 ریشتر به مدت 12 ثانیه شهر بم در استان کرمان را لرزاند و بر پایه آمار رسمی دست کم 26 هزار کشته بر جا گذاشت. سالروز این حادثه تلخ، در تقویم رسمی کشور روز «ایمنی در برابر زلزله و کاهش اثرات بلایای طبیعی» نامیده شده است. از همین رو تصمیم گرفتیم آمادگی شهرستان نیشابور را در برابر حادثه ای با این ابعاد بسنجیم.

گفت و گوی ما با جانشین مدیر ستاد بحران شهرستان اما نگران کننده بود، آن جا که مشخص شد تمامی دستگاه های ما در بحران، آسیب پذیرند و آمادگی مان برای مدیریت چنین واقعه ای اصلا قابل قبول نیست.

جانشین مدیر ستاد بحران و معاون عمرانی فرماندار در گفت و گوی اختصاصی با «خیام نامه» می گوید: در حال حاضر «شورای هماهنگی مدیریت بحران» شامل دستگاه های عمل کننده ای است که بر اساس دستورالعمل کارگروه های 14 گانه شهرستان، باید وظیفه ذاتی خود را در مواقع بحران بدانند، شهرستان های معین ما فیروزه، قوچان، سبزوار، تربت حیدریه و مشهد هستند که می توانیم در مواقع بحران از آن ها کمک بگیریم و در مواقع بحران تمام اختیارات استفاده از امکانات بخش دولتی و خصوصی با شخص فرماندار است.

با این همه، عبدالناصر عرب پور یادآور شد: به محض این که سطح حادثه از سطح حوادث معمول جاده ای و آتش سوزی های کوچک بالاتر برود، تمام دستگاه های ما بلااستثنا آسیب پذیرند؛ هلال احمر جوان های داوطلب خوبی دارد ولی تجهیزات و ماشین آلات سنگین کم دارد، اعتبارات اندکی تحت عنوان ماده 10  و 12 (اعتبارات حوادث غیر مترقبه) داریم که تمام آن در شهرستان صرف «تامین آب شرب!» می شود.

نبود زیرساخت های مدیریت واحد

وی ادامه داد: در سال 91 اعتباراتی از طریق استانداری برای احداث ساختمان چند منظوره مدیریت بحران با مشارکت شهرداری ولی با مدیریت فرمانداری واریز شد؛ قرار بود این محل ساختمانی اداری همراه با سالن جلسات با امکان ایجاد تماس های ماهواره ای، کلاس های آموزشی، اتاق آتش نشانی، اتاق هلال احمر، اتاق خبرنگاران باشد، البته این ساختمان در بلوار غزالی ساخته شد، یک سالن ورزشی هم کنارش ساخته شد تا در مواقع غیر بحرانی استفاده شود ولی در موقع بحران امکان اسکان داشته باشد و نیز محوطه ای که امکان دور زدن ماشین سنگین و تریلی در آن فراهم باشد که بتوان اقلام را توزیع کرد.

عرب پور افزود: اما بعدا شهرداری منطقه1 در آن جا مستقر شد! (همین مکانی که الان شهرداری منطقه یک است.) قاعده این است که آنجا را تخلیه کنند و در اختیار ستاد بحران بگذارند؛ یکی دو شهرستان در اطراف ما چنین ساختمانی دارند.

عرب پور می افزاید: ما مکانی که همه مدیران در زمان بحران جمع شوند و دستورات با بیسیم واحد از فرماندار دریافت شود و کسی جزیره ای عمل نکند نداریم، چون بیسیم واحد نداریم، آنتنی در ارتفاعات شمال شرق نیشابور نصب شده و بیسیم هم در حراست فرمانداری است، ما صدای ادارات مرتبط را داریم ولی هنوز به سیستم واحدی که شخص فرماندار هماهنگ کننده آن باشد نداریم که این ایراد بزرگی محسوب می شود.

این مقام مسئول در مورد امکانات و تجهیزات شهرستان برای بحران گفت: تنها 10 یا 15 درصد  دهیاری های ما مجهز به امکانات اولیه مدیریت بحران هستند، اورژانس نیشابور همین الان هم به سختی امکان پذیرش بیماران را دارند و اگر اتفاقی بیفتد قطعا جوابگو نیست؛ شبکه های مخابراتی ما کاملا آسیب پذیر است.

زمین لرزه ی که در زمستان 1391 شهرستان را به سختی لرزاند، هرچند خسارات زیادی به دنبال نداشت، اما شمه ای از امکانات نیشابور برای مواجهه با بحران های بزرگتر را آشکار ساخت. عرب پور در این باره یادآور شد: ما در زلزله قبلی نیشابور زمان طلایی را از دست دادیم و 45 دقیقه اول کلیه اتباطات ما با همه جا قطع بود. تعداد محدودی خط امکان فعالیت همزمان دارد و چون در هنگام حادثه حجم تماس ها ناگهان بالا می رود، سیستم مخابراتی قفل می شود. در حال حاضر فیبرها نوری شده و ظرفیت های ورودی و خروجی افزایش پیدا کرده ولی جوابگوی نیم میلیون جمعیت نیشابور نیست، سیستم ارتباطی در روستاها هم اکثرا دچار مشکل است.

گلوگاه های بحرانی نیشابور در حوادث طبیعی احتمالی

معاون فرماندار در باره گلوگاه های بحران در حوادث طبیعی احتمالی نیشابور می گوید: جاده بالای سد بار را که جاده پدافندی است اصلاح کردیم تا جایگزین راه فعلی باشد، زرنده نیز پلی دارد که اگر خراب شود ارتباط مان با بخش سرولایت قطع می شود و به همین دلیل جاده ای دیگر را در دست اصلاح داریم؛ ولی مثلا اگر پل خرو که راه ارتباطی است فرو بریزد هیچ راه ارتباطی برای عبور ماشین های سنگین به سمت زبرخان نداریم، در منطقه خانلق نیز یک روخانه است که اگر دچار سیلاب شود، تمام روستاهای پشت رودخانه قفل می شود.

عرب پور افزود: سیستم ریلی ما در صورت سقوط پل زیرگذر خط کاشمر قفل است و ریل جایگزین نداریم. اگر خط انتقال سوخت قطع شود باید با تانکر سوخت بیاوریم.

وی در مورد دیگر نارسایی های امکانات نیشابور در زمان بحران می گوید: پلاستیک های مخصوص اجساد در شهرستان نداریم، مقدورات ما نهایتا تا 150 نفر کشته را پوشش می دهد و بیمارستان های ما اصلا برای پاسخگویی به آسیب دیدگان احتمالی کافی نیستند؛ حتی اتاق قرنطینه یا ایزوله که 10 نفر را جواب بدهد نداریم.

مدیریت واحد بحران نداریم

جانشین ستاد مدیریت بحران شهرستان در مورد یکی از کلیدی ترین مسایل در مدیریت بحران هم نکات مهمی را گوشزد می کند. در بحران های عمومی لزوما باید مدیریتی واحد تصمیم گیرنده باشد تا امر امداد، نجات و مدیریت تبعات بحران به شکل مناسبی سامان یابد.

به گفته عبدالناصر عرب پور، در نیشابور مدیریت واحد نداریم؛ بعضا در بحران ها هر کس بر اساس تجربیات خود کاری را انجام می دهد که منجر به کارهایی موازی و از طرفی معطل ماندن کارهایی دیگر خواهد شد. حمل و نقل ما در بحران ها در حد صفر است و در مجموع ادارات ما خودرو شاسی بلند به تعداد انگشتان یک دست دارند که اصلا کافی نیست.

او می افزاید: باوجود جوانان داوطلب و آموزش دیده در هلال احمر، که خوب عمل می کنند، امکانات این سازمان نارساست، در حوادث کوهستان از هیات کوهنوردی خواهش می کنیم امداد کوهستان انجام دهند ولی اگر کوهنورد دچار مشکل شود هیچ کس پاسخگو نیست چون بیمه نیست. امداد هوایی نیز یک ضعف بزرگ در شهرستان است، ما دو هلی کوپتر در اورژانس و هلال احمر داریم که چون سنگین است در هوای نامناسب و تاریک امکان پرواز ندارد.

عرب پور در مورد مساله تراکم جمعیت در شهرستان اظهار کرد: در بخش مرکزی به دلیل تراکم جمعیت مشکل داریم و در بخش میان جلگه و بخشی از سرولایت به دلیل فواصل زیاد، که هر دو آسیب است. اگر اتفاقی در انتهای میان جلگه و همزمان در انتهای سرولایت بیفتد 140 کیلومتر فاصله است و تجهیزات امدادی امکان گسیل ندارند!

امیدواری های نیشابور در بحران

وی از داشته ها و فعالیت های موثر فعلی نیز سخن گفت: هلال احمر نقاط سبز و امن در شهرستان را برای اسکان مردم شناسایی کرده است که این اقدام بسیار ضروری بوده است. از سویی این نهاد در مدارس و دانشگاه ها به طور مستمرآموزش می دهد و یا مانور برگزار می کند. طرح آموزش خانه به خانه نیز در دست اقدام است. مانورهای ادارات نیز با ابتکار خودشان در جریان است، بهداشت و درمان مانور «تاب آوری» تعدادی از نیروهای خود را انجام داد، 12نیروی مرد و 5 زن طی 48 ساعت در هوای سرد باغرود چادر زدند و هیچ امکاناتی از بیرون به اینها نرسید و خودشان امکانات را فراهم کردند. تیپ 21 نیز امکانات خوبی دارد و هر زمان نیاز بوده کمک کرده اند و در زمان بحران از فرماندار دستور می گیرند.

عرب پور در مورد تراکم جمعیت در مسکن های «مهر» هم بیان کرد: ایراد مسکن های مهر معابر و ورودی و خروجی های کوچک و مشترک است که اگر ورودی ها دچار مشکل شود هیچ امکانات عملی برای دسترسی به طبقات نیست، ما در نیشابور برای این مواقع، «نردبان هیدرولیک» نداریم!

شاه بیگی، رئیس جمعیت هلال احمر نیشابور با این پاسخ که برنامه های سازمان به همین مناسبت در هفته آینده به طور کامل اطلاع رسانی خواهد شد، از مصاحبه رو در رو با «خیام نامه» پرهیز کرد و فقط فهرستی از فعالیت های خود در یک سال گذشته را ارائه داد: تحویل و استقرار یک دستگاه خودرو نجات به ارزش 700 میلیون تومان، دریافت تجهیزات انفرادی 6 تیم عملیاتی شامل کوهستان، جاده و سیلاب به ارزش 50 میلیون تومان، تقویت انبار پشتیبانی و امدادی هلال احمر نیشابور شامل چادر، پتو، مواد غذایی به ارزش 30 میلیون تومان، دریافت و استقرار یک دستگاه لیفتراک (ماشین دارای دکل و شاخک برای جا به جایی و انبار کردن) به ارزش 200 میلیون تومان و برگزاری 6 دوره بازآموزی و توان افزایی و ارتقای درجه برای 230 زن و مرد نجاتگر…

به نظر می رسد نیشابور تا آمادگی کامل برای مدیریت بحران فاصله زیادی دارد و ایجاد این آمادگی علاوه بر لزوم جذب اعتبارات، نیاز به این دارد که دستگاه های اداری احتمال وقوع حوادث بزرگ را با جدیت دریافت کرده باشند و لااقل در بخش مدیریت واحد و هماهنگی ها با سایر دستگاه ها با مشکلات کمتر مواجه باشند.

از سویی از آموزش شهروندان نیز نباید غافل شد. شهروندان باید با مطالعه و دریافت آموزش ها و رعایت نکات ایمنی، آگاهی های لازم برای زمان بحران و این که چگونه از خود و اطرافیان شان مراقبت کنند، کسب کنند. در زمان بحران، هر شهروند عاملی موثر در مدیریت بحران خواهد بود.