مقدمه: تربیت فرزندان یکی از نکات پیجیده و مهم در زندگی هر پدر و مادری است که دغدغه اصلی آنان پرورش انسان هایی شایسته و مفید برای جامعه می باشد. بدون شک والدین سهم مهمی از تاثیرات تربیتی در محیط خانواده بر فرزندان را به خود اختصاص می دهند . چرا که اولین و مهمترین […]
مقدمه:
تربیت فرزندان یکی از نکات پیجیده و مهم در زندگی هر پدر و مادری است که دغدغه اصلی آنان پرورش انسان هایی شایسته و مفید برای جامعه می باشد. بدون شک والدین سهم مهمی از تاثیرات تربیتی در محیط خانواده بر فرزندان را به خود اختصاص می دهند . چرا که اولین و مهمترین الگوهای تربیتی فرزندان والدین هستند. حال اگر این والدین خود متخلص به اخلاق باشند و شیوه های صحیح تربیت فرزند را آموخته باشند، می توانند فرزندانی نیکو و صالح تربیت نمایند. در این گفتار نکات لازم را در خصوص فرزند پروری بیان می نمائیم :
- همان گونه که یک وسیله ی بی جان مانند خودرو، لوازم خانگی و …جهت بهره برداری صحیح ازآن نیاز به یک دفترچه ی راهنما دارد، تربیت فرزند بسیار فراتر از آن
نیاز به کسب آگاهی و دانش والدین در خصوص مسائل تربیتی را دارد. چرا که بسیاری از ناهنجاری های رفتاری فرزندان ناشی از تربیت ناصحیح والدین در کودکی می باشد. - والدین نسبت به تربیت فرزندان خود از همان سنین اولیه کودکی اهتمام ورزند چرا که به فرموده ی امام صادق(ع) : العلم فی الصغر کالنقش فی الحجر ( تعلیم و
تربیت در سنین کودکی مانند نقش حجاری شده ای است که بر روی سنگ پابرجاست) . کودکان همچون نهال نورس انعطاف پذیری بالایی دارند و تغییر رفتار آنان آسانتر و راحت تر می باشد اما اگر این نهال نو و تر و تازه درختی تنومند شد قطعا تغییر رفتار آن قدری مشکل و سخت می شود. - والدین تا جائی که ممکن است الگوی عملی برای فرزندان خود باشند . پیامبر اکرم (ص) می فرمایند : کونوا دعاة الناس باعمالکم و لا دعاة بالسنتکم ( دیگران را
با رفتار و اعمالتان دعوت کنید نه به سخنرانی و حرف زدن). لذا اگر فرزندی از سنین اولیه کودکی والدین خود را به هنگام اقامه ی اذان در حال نماز و ذکر ببیند قطعا این رفتار حسنه در ذهن کودک شکل می گیرد. - طبیعت انسان به گونه ای آفریده شده که میل به دریافت تحسین و تشویق بیش از تنبیه دارد. لذا والدین بیشتر رفتارهای مثبت و پسندیده فرزندان خود را مورد توجه قرار داده و رفتارهای ناپسند آنان را مورد بی توجهی قرار دهند تا از این طریق رفتار صحیح شکل گرفته و رفتار ناصحیح خود بخود حذف شود.تشویق سرلوحه ی کارتان باشد و از تنبیه به عنوان آخرین راهکار استفاده نمائید.
- به نظرات و افکار فرزندان خود خصوصا در سنین نوجوانی احترام قائل شوید و آنان را در مسائل زندگی مشارکت دهید.
- توقعات و نیازهای فرزندان خود را در حد معقول برآورده نمائید . افراط و زیاده روی از یک سو و تفریط و کم کاری در تامین نیاز آنان از سوی دیگر هر دو مخرب و زیان بار می باشد.
- سعی کنید شنوندگان خوبی برای بیان احساسات و افکار فرزندان خود باشید تا از این طریق جذب شما شوند و نقش تربیتی شما افزایش پیدا کند؛ به بیانی دیگر قدرت جذبتان بیش از دفعتان باشد.
- کودکان ساکت لزوما کودکان سالم و با ادبی نیستند و کودکان پرجنب و جوش نیز کودکان بی ادبی نیستند . فرزندان ما برای رشد صحیح همه جانبه نیاز به بازی و تحرک دارند هرگز این نیاز اساسی آنان را نادیده نگیرید . به تفریحات و سرگرمی های مفید و سازنده ی فرزندان خود اهمیت داده و در این مسیر همراه و همبازی آنان باشید.
- هرگز فرزندان خود را با یکدیگر و با سایر همنوعان خود مقایسه نکنید . تفاوت های فردی را در تربیت فرزندان خود جدی بگیرید . همیشه توانمندی های فرزند خود را مورد توجه قرار دهید نه ضعف ها و ناتوانی هایش را .
- برای افزایش اعتماد به نفس فرزندان خود رفتارهای صحیح او را هر چند کوچک به نظر برسد مورد تشویق قرار دهید . موفقیت های او را تحسین کرده و در شکست های احتمالی فرزند خود در کنارش باشید. حس همدلی را به فرزند خود منتقل کرده و در تنهایی یار و همدم اش باشید.
- در به کارگیری تشویق در تربیت فرزندان دچار افراط ) زیاده روی ( نشوید.چرا که تشویق های پی در پی اثر تقویت کنندگی خود را به مرور زمان از دست می دهند. تشویق باید در فواصل زمانی نا مشخص صورت گیرد و اثر تقویت را بر روی فرزند داشته باشد . در تشویق کردن همیشه تنوع داشته باشید. یعنی از تشویق های کلامی ، اجتماعی ، عاطفی و مالی به نسبت استفاده شود. والدین محترم در انجام تشویق مواظب باج گیری فرزندان خود باشند چرا که بین تشویق و باج گیری فرق است . تشویق همیشه بعد از انجام رفتار مثبت از سوی والدین ارائه می شود اما باج گیری قبل از ارائه ی رفتار از ناحیه فرزندان درخواست می شود.
- خداوند در وجود یکایک انسان ها استعدادهای متنوعی به صورت بالقوه قرارداده است که اگر شرایط لازم فراهم شود این استعداد ها ظهور پیدا می کنند . وظایف والدین در شناخت وکشف استعدادها بسیار مهم و با ارزش است . والدین رفتارهای فرزندان خود را تحت نظر داشته و آن دسته از رفتارهایی را که فرزندانشان در طول زندگی بیشتر از خود نشان می دهند نشان برتری آن استعداد می باشد به عنوان مثال اگر فرزند شما بیشتر وقت خود را صرف نقاشی و طراحی می کند یعنی استعداد هنری دارد و یا اگر وقت خود را بیشتر به ورزش اختصاص می دهد یعنی استعداد جنبشی ، حرکتی دارد و …
- هرگز والدین مشاجرات خود را در حضور فرزندان انجام ندهند . چرا که اضطراب بعد از این گونه اعمال ، رفتار و اندیشه فرزندانتان را برای مدتی طولانی تحت تاثیر قرار می دهد. اصلا قرار نیست که زوجین با یکدیگر اختلاف سلیقه و اختلاف نظر نداشته باشند. چرا که این اختلاف ها باعث رشد در زندگی می شود اما مواظب باشید که تبدیل به ستیزه جویی و انتقام جویی نشود . تشکیل حلقه اتحاد یکی از والدین با فرزندان خود علیه والد دیگر سبب برانگیختگی احساسات مخرب همچون احساس گناه ، احساس حقارت و باعث شرمندگی و نا امنی می شود.
- آستانه تحمل فرزندان خود را متناسب با سن و سال آنها افزایش دهید. لازم نیست همه چیز را در زندگی برای آنان فراهم نمائید. بلکه باید طعم شکست و محرومیت را در زندگی تجربه کرده باشند تا در مراحل بعدی زندگی شخصی خود با کوچکترین نا ملایمتی صحنه را ترک نکنند ، کودکان صبور امروز نوجوانان و جوانان موفق فردای زندگی هستند.
- میان فرزندان خود هرگز تبعیض قائل نشوید، چرا که این عمل شکاف میان اعضای خانواده را افزایش می دهد اما به یاد داشته باشید که فرزندان ما با یکدیگر تفاوت هایی دارند. در ارتباط با نوجوانان مواظب روحیه لطیف و حساس آنان باشید تا دچار آسیب نشوند. دل یک کودک را می توان با خرید یک خوراکی به دست آورد ولی روحیه شکست خورده یک نوجوان را به راحتی نمی توان ترمیم کرد.
- برای تقویت احساس دینی و مذهبی فرزندان باید زمینه ی بروز آن را فراهم کرد. از سنین کودکی آنها را در جلسات مذهبی، هیأت ها و مجالس دعا و قرآن با خود همراه کنید . تا این روحیه در آنان زنده بماند.
- برای ایجاد شخصیت مطلوب فرزندتان هرگز او را با القاب ناشایست صدا نکنید . از مسخره کردن، طعنه زدن و تحقیر فرزند خود پرهیز نمائید. احترام به کودک و حسن معاشرت پدر و مادر با فرزند خود در رشد و بالندگی او تاثیر بسزایی دارد.
- آگاهی دادن به فرزندان در آستانه ی بلوغ لازم و ضروری است. در این میان حجب و حیای بیش از اندازه نامعقول و ناپسند بوده و مشکلات وآسیب های جدی را به همراه خواهد داشت. سئوالات فرزندان خود را بی پاسخ نگذارید چرا که آنان برای یافتن پاسخ سئوالات خود به دام افرادی می افتند که درست راهنمایی نمی شوند.
- والدین مواظب باشند نظرات و سلایق خود را به فرزندان خود تحمیل نکنند . شاید کودکان برای فرار از عقوبت والدین خود پیروی نمایند. اما نوجوانان هرگز پذیرش فرامین دیگران را ندارن به نظرات آنها احترام گذاشته و فرصتی فراهم نمائید که آنان در فضایی صمیمی و عاطفی حرف های خود را بیان نمایند تا زمینه ابراز وجودشان فراهم شود.
20- والدین موفق کسانی هستند که ارتباط مستمر و موثری با معلمان و عوامل اجرایی مدرسه فرزند خود دارند. گاهی برخی از ناهنجاری های رفتاری فرزندان در خانه اصلاح نمی شود و از عهده ی والدین خارج می باشد بهتر آن است که از عوامل مدرسه، معلم، مشاور، مدیر یا معاون مدرسه کمک گرفت.
21- الگوهای رفتاری خوبی برای فرزندان خود باشید. پدر و مادر اولین و بهترین الگو برای فرزندان خود می باشند. لذا کوچکترین رفتار والدین از دید و نگاه فرزندان پنهان نمی ماند و بی درنگ رفتارهای مشاهده شده را در فرصت های مقتضی از خود بروز می دهد.
22- به فرزندان خود 3 کلمه ببخشید، لطفا و متشکرم را بیاموزید. به فرزندان خود یاد بدهید اگر چنانچه در زندگی خود اشتباهی داشتند به آن اعتراف کنند( ببخشید) و درخواست های خود را با کمال احترام از سایر اعضای خانواده بیان نمایند ( لطفا ) و به هنگام اجابت درخواست های خود زبان شکر و قدردانی را داشته باشند (متشکرم) .
23- به فرزندان خود آزادی عمل داده و به حق انتخاب آنان احترام بگذارید. بگذارید فرزندان شما تصمیم گیری در امور زندگی را تجربه نمایند ولو اینکه گاهی اوقات بر اساس تصمیم خود شکست را تجربه نمایند .کودکان شاید در سنین پائین تر مطیع محض والدین خود باشند اما با افزایش سن در مقابل خواسته های والدین خود مقاومت می کنند پس منتظر اجرای فرامین خود از سوی فرزندتان نباشید به حقوق او احترام گذاشته تا از این طریق شخصیت او رشد نماید.
24- فرزندان خود را به خواندن کتاب و مجلات تشویق نمائید.برای فرزندان خود متناسب با سن و سال آنها کتابهای قصه و مجلات مورد علاقه اش را خریداری نموده و از همان سنین کودکی کتاب بخوانید تا روحیه کتاب و کتابخوانی در وجودش رشد نماید . به یاد داشته باشید اگر برای اوقات خالی فرزندان خود طرح و برنامه ای نداشته باشیم بی درنگ خود فکری می نمایند و در این میان شاید به سوی بازیهای رایانه ای و تماشای تلویزیون به صورت افراطی کشیده شوند.
25- بگذارید فرزندان شما طعم شکست و موفقیت را بچشند. والدین هرگز نگران شکست های احتمالی فرزندان خود نباشند بلکه به آن یاد بدهند که برندگان با ادبی باشند و بازندگان سربلند . لذا با یک شکست صحنه را ترک نکنند و بایک پیروزی مغرور نشوند.
26- تربیت امری تدریجی است نه دفعی. اگر فرزند شما دچار خطا و اشتباهی در زندگی شد و در صدد اصلاح رفتار او بر آمدید صبور و شکیبا باشید چرا که مشکلات روحی و روانی متفاوت از مشکلات جسمی است. از آنجائیکه اختلالات رفتاری بر اساس گذشت زمان در فرزندان شکل می گیرد رفع آن نیز فرصت زمانی مناسبی را می طلبد.
27- محبت را از فرزندان خود دریغ نکنید . محبت دارویی شفابخش، تسکین دهنده ی قلبها و اساس تربیتی انسان را شکل می دهد. محبت بجا و شایسته در تمام سنین کارساز بوده و به خصوص در سنین کودکی و نوجوانی اثرات فوق العاده ای دارد چرا که آدمی ذاتا تشنه محبت است .
28- وقتی را برای بازی با فرزندان خود اختصاص دهید. کودکان عاشق و تشنه ی بازی با والدین خود هستند . حتما وقتی را به آنان اختصاص دهید ولو اگر خسته هستید و حوصله ی آن را ندارید. شما می توانید در قالب بازی برخی قوانین و مقررات زندگی و مهارت های لازم را به آنان آموزش دهید.
29- از برچسب زدن به فرزند خود پرهیز نمائید. هرگز به فرزندان خود برچسب خجالتی ، شلخته، حسود و …نزنید و اجازه ندهید تا دیگران نیز این کار را بکنند لذا اگر فرزند شما متوجه شد که از نظر والدین کودکی خجالتی و بیش فعال است این احساس نیز در او ایجاد می شود که واقعا همانگونه هست و رفتارهایی را از خود نشان می دهد که تایید کننده آن نیز می باشد.
30- خط قرمزهای زندگی را به آنان بگوئید. در مقابل احترام گذاشتن به آنان و ابراز محبت خطوط قرمز زندگی را به آنان بگوئید تا بدانند چه رفتارهایی پسندیده و چه کارهایی ناپسند است. انتظارات خود را بیان نموده و محدوده ی آنان را مشخص نمائید.
