آثار حقوقی منازعه دست جمعی

محسن تقیان – وکیل پایه یک دادگستری و مدرس دانشگاه

منازعه یا نزاع جمعی به معنی زد و خورد عده ای از افراد با یکدیگر می باشد. منازعه حتما باید طرفینی باشد؛ یعنی باید عده ای با هم به دعوا و جدال بپردازند. بنابراین اگر گروهی به یک دسته از افراد حمله نموده و آن ها را مورد ضرب و شتم قرار دهند اما گروه دیگر و بدون هیچ واکنشی صرفا از خود دفاع کنند، نمی توان چنین اقدامی را منازعه دانست . در واقع منازعه عبارت است از درگیری میان انسان ها؛ به گونه ای که زد و خورد از سوی هر دو طرف صورت بگیرد. برای اینکه جرم منازعه تحقق پیدا کند، ضروری است که حداقل چهار نفر درگیر زد و خورد باشند. منازعه می تواند از طریق درگیری بدنی و یا با استفاده از ابزاری هم چون چوب ، سنگ و … صورت پذیرد؛ مانند اینکه عده ای از فاصله های دور یا نزدیک به سوی هم تیراندازی نموده یا سنگ پرتاب نمایند. با توجه به جرم بودن منازعه، افرادی که در زد و خوردهای خیابانی یا غیر خیابانی شرکت می کنند، به تحمل مجازات حبس محکوم خواهند شد.مجازات این افراد بر اساس نوع نتیجه ای که در منازعه حادث می شود، تعیین خواهد شد. در واقع در جریان یک منازعه باید نتایجی م چون مرگ، نقص عضو و جراحت برای همه یا برخی از افراد درگیر در زد و خورد به وجود آید و بر اساس نوع نتیجه است که میزان مجازات اشخاص درگیر در منازعه تعیین می شود. این مجازات ها به شرح زیر است:

1-چنانچه منازعه منجر به فوت شود، تمامی اشخاص دخیل در این منازعه به یک تا سه سال حبس محکوم خواهند شد. در این صورت حتی اگر رفتار یکی از آن ها منجر به فوت منتهی شود، باز هم تمامی اشخاص درگیر در منازعه و حتی آنهایی که در مرگ این شخص دخیل نبوده اند به حبس محکوم خواهند شد.

2- چنانچه منازعه منتهی به نقص عضو شود تمامی اشخاصی که در منازعه مشارکت داشته اند، به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم خواهند شد. منظور از نقص عضو این است که در اعضای بدن فرد نقصی به وجود آید؛ مانند اینکه اعضای بدن وی به صورت کلی یا جزئی قطع شود.

3- در صورتی که منازعه منجر به ضرب و جرح شود، همه ی افرادی که در منازعه حضور داشته اند، به حبس از سه ماه تا یک سال محکوم خواهند شد. منظور از ضرب، صدمات و آسیب هایی است که موجب خون ریزی نمی شود. برای مثال تورم ، کوفتگی ،تغییر رنگ و پیچ خوردن مفاصل از صدماتی هستند که به آن ها ضرب گفته می شود. در حالی که جرح به صدماتی گفته می شود که معمولا با خون ریزی همراه است.

نکته ی قابل توجه آن است ضرورتی ندارد این نتایج حتما در خصوص یکی از افراد شرکت کننده در منازعه اتفاق بیفتد. بنابراین ممکن است چند نفر در گوشه ای از خیابان درگیر منازعه باشند و برخی از افراد برای میانجی گری و جداکردن آن ها اقدام نمایند . در این حالت ممکن است آن ها در حین منازعه صدمه ببینند یا اینکه فوت کنند . در این صورت باز هم تمامی افراد درگیر در منازعه بر اساس نتیجه ای که واقع شده ، به مجازات حبس محکوم خواهند شد. علاوه بر این، شخصی که این صدمات بدنی را وارد کرده است نیز با توجه به عمدی یا غیر عمدی بودن حادثه به قصاص یا پرداخت دیه محکوم می گردد . قصاص یا پرداخت دیه صرفا مربوط به شخصی است که این صدمات را وارد آورده است. بنابراین اگر در یک منازعه یک فرد با چاقو ضربه ای به دیگری بزند، صرفا همان فردی که این رفتار را مرتکب شده باشد قصاص یا پرداخت دیه را تحمل می کند.