نقش وراثت و محیط در تربیت فرزندان

در تربیت فرزندان عوامل بی شماری موثرند اما در قالب کلی وراثت و محیط نقش فزاینده ای در شکل گیری شخصیت و تربیت کودکان دارند. اما گاهی این سئوال پیش می آید که تاثیر وراثت مهم تر است یا تاثیر محیط . ما در این قسمت شما را با نقش هر کدام از عوامل آشنا می کنیم.

وراثت:

برخی از صفات و ویژگی های اخلاقی و رفتاری را کودکان از والدین و یا از اجداد خود به ارث می برند و در دریافت این صفات اختیاری از خود ندارند. به عنوان مثال والدین خوش اخلاق و صبور معمولا فرزندان خوش خلق و صبور نیز دارند اما این همیشه صادق نیست گاهی اوضاع به گونه ای دیگر است. در این که وراثت نقش مهم و سازنده ای در تربیت فرزندان دارد هیچ شک و شبه ای وجود ندارد اما این که در مقابل نقش وراثت تسلیم شویم و نقش منفعلانه داشته باشیم هرگز قابل قبول نیست چرا که می توان نقش وراثت را در تربیت فرزندان کمرنگ کرد و گاهی همآن را از بین هم برد. اما این اتفاق شدنی است هرچند زحمت زیادی به دنبال دارد. به قول شاعر که می گوید :

ذات نایافته از هستی بخش             کی تواند که شود هستی بخش

پس فرزندان نیکو و وارسته محصول والدین این چنینی می باشند. اما این آخر ماجرا نیست و نباید خود را مقهور وراثت کرد و سر تعظیم فرود آورد بلکه می تواند با تغییر شرایط محیطی نقش وراثت را به حداقل رساند. گاهی اوقات به اشتباه جمله ای بین مردم گفته می شود که :

 ” گرگ زاده عاقبت گرگ می شود ” این جمله همیشه واقعیت ندارد چرا که گاهی مشاهده شده والدین نیکو خرد و مقید به ارزش های اخلاقی و الهی فرزندان ناشایست دارند و یا والدینی ناشایست فرزندانی نیکو سیرت دارند. پس باید قبول کرد که وراثت شاید در ویژگی های ظاهری مانند رنگ چهره ، قد و …اثر قطعی دارد اما در ویژگی های اخلاقی و رفتاری تاثیر نسبی دارد.

محیط

عامل دیگری که در تربیت کودکان موثر است محیط می باشد. محیط مجموعه ی عواملی که پیرامون کودک را در بر گرفته است شامل می شود لذا مدرسه، خانواده ، دوستان و هر آنچه که دور و بر کودک را فراگرفته در قالب محیط می باشد. محیط هر چقدر غنی تر باشد می تواند اثر مضاعفی بر روی تربیت بگذارد و نقش وراثت را کمتر نماید. در طول تاریخ موارد زیادی داشته ایم که محیط سالم و یا ناسالم روند شکل گیری شخصیت افراد را متحول نموده است . به عنوان مثال بارز می توان به نقش پذیری فرزند حضرت نوح (ع) از محیط اشاره نمود. چرا که پسر نوح با بدان نشست خاندان نبوتش را گم کرد. عکس این ماجرا نیز صادق است به عنوان نمونه ای دیگر می توان به فرزند یزید حاکم ستمگر دوران خلافت امام حسین (ع) اشاره کرد که در مقابل ستمگری ها و فساد دربار پدر ایستاد و رویه ای متفاوت را انتخاب نمود و این اتفاق حاصل معلم و راهنمایی صالح و شایسته بود.

اقسام عوامل محیطی

الف) عامل انسانی : گاهی اوقات عوامل محیطی جامعه بشری می باشند. به عنوان نمونه معلمان ، دوستان ، پدر و مادر، هم بازی ها، همسایگان و … از این دسته می باشند. این عوامل می توانند تاثیر مستقیم و شگرفی را بر تربیت فرزندان ما بگذارند. خلاصه کلام این که :

 با ماه نشینی ماه شوی               با دیگ نشینی سیاه شوی

ب) عامل غیر انسانی: عوامل غیر انسانی را می توان به نقش فزاینده ی رسانه های جمعی مانند تلویزیون ، سینما ، روزنامه و مجله در تربیت فرزندان خلاصه کرد. صدا و سیما به صورت غیر مستقیم می تواند نقش موثری در تربیت ایفا نماید.

کلام آخر:

محیط و وراثت هر کدام به نسبت می توانند بر شکل گیری تربیت فرزندان موثر باشند. اینکه کدام یک موثرترند بستگی به شرایط و موقعیت های افراد دارد. گاهی انسان ها تابع وراثت قرار گرفته و گاهی محیط تربیتی تغییر کرده و نقش وراثت را وارونه نموده است.