چگونگی تشکیل پرونده در دادگستری: دادخواست چیست؟ چگونه تنظیم می شود؟

محسن تقیان – وکیل پایه یک دادگستری و مدرس دانشگاه

اقامه دعوا در دادگاه ، با ارایه دادخواست به عمل می آید و بدون تقدیم دادخواست، دعوا اقامه نمی شود .  دادگاه ، رسیدگی به دعوای طرفین را زمانی آغاز می کند که دادخواست به آن تقدیم شده باشد.

دادخواست ، مهمترین و نخستین برگه قضایی است که با شرایط مندرج در قانون تنظیم می شود. این برگه دارای بار قانونی برای خواهان ، خوانده و دادگاه است . در حقیقت دادخواست ، بیان ادعا نزد مراجع قضایی در اوراق مخصوص است که موارد ذیل در آن ذکر شده است:

نام، نام خانوادگی ، نام پدر ، سن ، اقامتگاه و حتی الامکان شغل خواهان و در صورتی که دادخواست توسط وکیل تقدیم شود، مشخصات وکیل و نیز نام، نام خانوادگی ، اقامتگاه و شغل خوانده باید درج شود. همچنین تعهدات یا جهاتی که به موجب آن، خواهان خود را مستحق مطالبه می داند، باید در دادخواست درج شود؛ تعهدات یا جهات ، باید به گونه ای در دادخواست درج شود که مقصود واضح و روشن باشد. در واقع دادخواست باید حاوی دلایل و شرح مواردی باشد که به موجب آن شاکی خود را مستحق شکایت و مطالبه حق و حقوق خود می داند . همچنین در دادخواست ارایه شده به دادگاه ، باید ادله و وسایلی که خواهان برای اثبات ادعای خود دارد ، از قبیل اسناد ، نوشته ها و شهود ذکر شود ؛ امضای دادخواست دهنده و در صورت عجز او از امضا، اثر انگشت نیز لازم است.

به موجب قانون ، در صورتی که هر یک از اصحاب دعوی عنوان قیم ، متولی ، وصی ، مدیریت شرکت و امثال آن را داشته باشد، باید در دادخواست تصریح شود. همچنین اقامتگاه “خواهان ” و” خوانده” باید با تمام خصوصیات از قبیل شهر، روستا، خیابان ، پلاک و طبقه ؛ و اگر خواهان یا خوانده شخص حقوقی باشد ، اقامتگاه شخص حقوقی باید در متن دادخواست ذکر شود. همچنین در متن دادخواست ، خواسته باید مشخص و معلوم باشد و بهای آن مرقوم شود. آنچه را که مدعی از دادگاه تقاضا می کند “خواسته” یا” مدعی به” گویند. به عبارت دیگر ،آن چیزی را که افراد در مرافعات و امور حسبی از دادگاه می خواهند ، در اصطلاح خواسته نامیده می شود. هزینه دادرسی از جمله موارد دیگری است که باید در دادخواست عنوان شود . هزینه دادرسی عبارت از هزینه برگه ای است که به دادگاه داده می شود، به علاوه هزینه قرار و احکام و در حقیقت ،هزینه رسیدگی به شکایات از سوی دادگاه است.شرح دعوی و دلایل و پیوست ها ی آن در مورد شکایت شده نیزشرح دادخواست نامیده می شود .بدین ترتیب با تکمیل دادخواست به صورت دقیق و تقدیم آن ،یک دعوای حقوقی مطرح می شود و سپس در مراحل رسیدگی قرار می گیرد .اگر دعوای مطالبه وجه التزام در قراردادها ،ناشی از اموال منقول باشد ،دعوا در محل اقامت خوانده یا محل تنظیم قرارداد و نیز محل اجرای قرارداد ،قابل طرح است این موضوع در حالی است که اگردعوا ناشی ازاموال غیر منقول باشد ،در محل استقرار مال غیرمنقول باید طرح شود .در دعوای مطروحه با توجه به این که مورد معامله ،مال غیر منقول بوده و تخلف متعهد ،عدم تحویل به موقع مورد معامله است ،دادگاه محل استقرار مال غیر منقول ،صالح به رسیدگی است.دادخواست به دفتر دادگاه صالح و در نقاطی که دادگاه دارای شعب متعدد است ،به دفتر شعبه اول تسلیم می شود .مدیر دفتر دادگاه پس از وصول دادخواست باید فوری آن راثبت کرده ،رسیدی مشتمل بر نام خواهان ،نام خوانده و تاریخ تسلیم (روز،ماه،سال)با ذکر شماره ثبت به تقدیم کننده دادخواست بدهد و در برگ دادخواست ،تاریخ تسلیم را قید کند .تاریخ رسید دادخواست به دفتر ،تاریخ اقامه دعوا محسوب می شود .هر گاه دادگاه دارای شعب متعدد باشد مدیر دفتر باید فوری پس از ثبت درخواست ،آن را برای ارجاع به یکی از شعب ،به نظر رئیس شعبه اول یا معاون وی برساند.مدیر دفتر پس ازقرار دادن دادخواست و پیوست های آن در پوشه و درج شماره پرونده برآن ،دادخواست و پیوستهای آن را بررسی می کند و در صورتی که کامل باشد یا در فرجه قانونی کامل شود ،آن را به پیوست گزارشی در این خصوص که گزارش تکمیلی نامیده می شود ،فورا در اختیار دادگاه قرار می دهد .در صورتی که دادخواست به جهتی از جهات ناقص باشد ،بر حسب مورد ،اقدامات زیر در مورد آن انجام می شود:

هرگاه نام ونام خانوادگی خواهان یا آدرس او در دادخواست معلوم نباشد ،دادخواست ظرف مدت دو روز از تاریخ رسید ،طی قراری توسط مدیر دفتر دادگاه یا در غیاب او توسط جانشینش رد می شود . موارد نقصی هم که ضمانت عدم اجرای آن ،توقیف دادخواست محسوب می شود ، به شرح ذیل است :

1-این شرایط عبارتند از مواردی مانند قید نام و نام خانوادگی ،اقامتگاه یا شغل خوانده و نیز خواسته و بهای آن همچنین تعهدات یا جهاتی است که خواهان به موجب آن ، خود را مستحق مطالبه می داند.

2-عدم پرداخت هزینه دادرسی

3-عدم ارائه دادخواست و پیوست های آن باید به تعداد خوانده (خوانندگان ) به علاوه ی یک نسخه جهت دادگاه .

4- عدم ارایه پیوست های دادخواست .

در تمام این موارد مدیر دفتر دادگاه ،ظرف دو روز نقایص را به طور کتبی و مفصل از طریق ابلاغ به اطلاع خواهان می رساند . خواهان 10 روز فرصت دارد تا از دادخواست مزبوررفع  نقص کند .

مدیر دفتر شعبه ،دادخواست را کنترل و در صورت نداشتن نقص ، آن را برای ثبت رایانه به مرکز ثبت رایانه ارسال می کند و پس از ان پرونده به نظر رئیس شعبه یا دادرس علی البدل  می رسد و پس از دستور ثبت و تعیین وقت ، مدیر دفتر دادخواست را ثبت شعبه کرده و تعیین وقت می کند .

در صورتی که دادخواست ناقص باشد و دادگاه نتواند رسیدگی کند ، جهات نقص را قید و پرونده را به دفتر اعاده می کند .

موارد نقص طی اخطاریه به خواهان ابلاغ می شود و خواهان مکلف است ظرف 10 روز از ابلاغ ،نواقص اعلام شده را تکمیل کند در غیر این صورت ،دفتر دادگاه باصدور قرار ، دادخواست را رد خواهد کرد .این قرار ظرف 10 روز از تاریخ ابلاغ قابل شکایت در همان دادگاه بوده و رای دادگاه در این خصوص قطعی است .پس از دستور دادگاه دایر به ابلاغ اوراق دعوا ،مدیر دفتر یک نسخه از دادخواست و پیوست های آن را در پرونده بایگانی می کند و نسخه دیگر را با ضمایم آن و اخطاریه به جهت ابلاغ و تسلیم به خوانده ارسال می کند .

مامور ابلاغ ممکلف است حداکثر ظرف دو روز اوراق را به شخص خوانده تسلیم کند ودر برگ دیگر اخطاریه رسید بگیرد و در صورت امتناع خوانده از گرفتن اوراق ،امتناع او را در برگ اخطاریه قید و اعاده می کند .ابلاغ اوراق در هر یک از محل های سکونت یا کار به عمل  به تاریخ و وقت جلسه به خواهان نیز برابر مقررات این قانون ابلاغ می شود .