دردوران سلطنت پهلوی اول و دوم نمایندگی مجلس در شهرها ازجمله نیشابور به طورمتمادی انتصابی بود ودر نیشابورخاندان ملاک سعیدی که مرتبط با شاه ودرباربودند تمام تلاششان این بود که به هرنحوممکن شخص مورد نظر خود را ازصندوق درمی آوردند واکثریت مردم هم که درجریان موضوع انتخابات نبودند، رای خود را با ثمن بخس ویا […]
دردوران سلطنت پهلوی اول و دوم نمایندگی مجلس در شهرها ازجمله نیشابور به طورمتمادی انتصابی بود ودر نیشابورخاندان ملاک سعیدی که مرتبط با شاه ودرباربودند تمام تلاششان این بود که به هرنحوممکن شخص مورد نظر خود را ازصندوق درمی آوردند واکثریت مردم هم که درجریان موضوع انتخابات نبودند، رای خود را با ثمن بخس ویا یک وعده نهارواگذار می کردند، تا این که در دوره نخست وزیری دکتر مصدق به این آگاهی رسیدند که نمایندگی مجلس انتخابی است ونه انتصابی و ملت باید خود فرد مورد نظرش را انتخاب کند و تصورشان هم این بود که این آزادی انتخاب واقعیت عینی دارد. بر این اساس مردم نیشابوردرانتخابات دوره ی هفدهم مجلس که در22بهمن 1330 برگزار شد به میدان آمدند تا با استفاده ازفرصت نسبتا آزاد دوره نخست وزیری دکتر مصدق کسی راغیراز نمایندگان درباری وفرمایشی به مجلس بفرستند.
درانتخابات دوره هفدهم سه نفر ازنیشابور کاندیدا ی مجلس شدند که هرکدام ازسوی جریان سیاسی خاصی حمایت می شدند:
1- سیدحسن نبوی که ازطرف خاندان سعیدی ، مالک عمده نیشابور واز صاحب نفوذان شهر پشتیبانی می شد و به نوعی نماینده دربار نیز به حساب می آمد
2- میرزا ابوالقاسم مجتهدی (معروف به حاجی مجتهد)
3- شیخ محمد رضا محقق نیشابوری ، واعظ وخطیب معروف نیشابور که کاندیدای اصناف وبازاریان واکثریت قریب به اتفاق نیشابوریان محسوب می شد. (1)
مرحوم محقق درآخرین روزهای منتهی به انتخابات ؛ وقتی می بیند ، که هیچ تغییری در روند غلط انتخابات رخ نداده وهیات نظارواجرایی به شکل گزینشی وبه نفع یک داوطلب تعیین شده اند ودرواقع نتیجه ازقبل معلوم است ، شرکت دراین انتخابات را نوعی تایید دربرگزاری انتخابات تشخیص داده وبا نوشتن یاد داشتی دو سه سطری ازکاندیداتوری استعفامی دهد ومردم را وادار به اعتراض آرام وتحصن درتلگراف خانه می کند.(2) و به دنبال آن تعدادی ازمردم نیشابورجهت انعکاس اعتراض خود به این که انتخابات آزاد نیست درتلگراف خانه تجمع وتحصن می کنند وحتی شب ها به نوبت در آنجامی خوابند. (3)
در 22بهمن 1330 که روز رای گیری انتخابات مجلس بود، مرحوم محقق درمسجد جامع منبر می رود وضمن دعوت مردم به آرامش وقسم دادن به پرهیزازخونریزی ، آنها را به نشانه اعتراض به انتخابات فرمایشی ، دعوت به راهپیمایی آرام به سمت تلگراف خانه برای رساندن پیام اعتراض می نماید. (4)هنگام عبورمردم معترض به سمت تلگراف خانه ،به ناگاه عده ای به طوری که گفته می شد از طرفداران حاجی مجتهد می باشند، ازقلب جمعیت جداشده ویاعلی گویان به سمت مدرسه گلشن که محل استقرار یکی از صندوق های رای بود ، هجوم می برند وصندوق رای را برداشته وبه مسجد جامع می آورند و آن را شکسته ورای ها را آتش می زنند. وبعد از آتش زدن آرا به طرف مسجد ارگ که صندوق دوم درآن جا قرار داشت به راه می افتند.(5) تا دم درمسجد ارگ تیراندازی نیروی انتظامی جهت جلوگیری از هجوم به داخل مسجد ارگ هوایی بود وتلفاتی نداشت ، وزمانی که مردم به اخطار نیروی انتظامی که پشت بام مسجد ارگ سنگر گرفته بودند توجهی نکردند و وارد مسجد شدند ،تیراندازی به طرف مردم شروع شد ویک نفر به نام حسین گازرانی که کاسب وطرفدارمجتهدی بود کشته شد وعده ای مجروح شدند که از جمله مجروحین که تیر به پایش خورد وبعدا به خاطر همین جراحت پایش را قطع کردند، استادهاشم شکاری گیوه دوزبود.( 6) البته برخی آمارها از کشته شده دو زن ویک طفل وسه مرد یاد می کنند(7)
روزبعد ازاین انتخابات پرآشوب ، درکمال ناباوری فرمانداری نیشابورصحت انتخابات مجلس دوره هفدهم نیشابور را اعلام کرد وسید حسن نبوی را با4600 رای برنده انتخابات و رای های سوخته را کاغذهای باطله اعلام نمود.(8)
اما پس ازاین ماجرا، اعتراضات کتبی وقانونی مردم به مقامات بالا ادامه یافت و سران آزادی خواه نیشابورطوماری تهیه کردند که شامل شماره ردیف-نام و نام فامیل -نام پدر-شماره شناسنامه-صادره ومحل امضاواثرانگشت افرادمعترض به انتخابات فوق بود ودرسرلوحه این طومارچند صفحه ای مطلبی به این مضمون نوشته بود که: ما امضاکنندگان ذیل انتخابات 22بهمن را قانونی ندانسته وآقای سید حسن نبوی را نماینده خود نمی دانیم. تعدادامضاهای این طومارنزدیک به 14000وچندین برابرآرایی بود که به نام نبوی ثبت کرده بودند . این طومارکه به صورت کتابچه ای در آمده بود به مجلس شورای ملی ارسال شد. علاوه بر این کتابچه 14000امضایی ، اصناف نیشابورنیز نمایندگانی را برای رساندن صدای اعتراضشان به مسئولین به تهران فرستادند واز نیشابور تلگراف های متعددی از طرف اصناف به مجلس مخابره کردند که مضمون جملگی آنها اعتراض به انتخابات فرمایشی ودرخواست رد اعتبار نامه نبوی و ابطال انتخابات دوره هفدهم مجلس در نیشابور بود(9) که البته این اعتراضات پر حجم نتیجه ای نداد واعتبارنامه نبوی تایید شد وتنها نتیجه اش این بود که آقای نبوی به طرفدارانش درنیشابور پیغام داده بود که راضی بودم انتخاب نشوم واین گونه آبرویم پیش سایر نمایندگان ریخته نشود.(10) گفتنی است طرفداران نبوی هم طومار پارچه ای چند متری در حمایت از آقای نبوی واین که انتخابات با صحت وسلامت انجام گرفته و آقای نبوی فرد شایسته می باشد؛ به مجلس ارسال نمودند که همه ی آنها در بایگانی مجلس موجود می باشد.
منابع:
1-نک: عبدالجلیل فقیدی، 22بهمن1330درنیشابور چه گذشت ،خیام نامه شماره 90(بهمن1386)
2- 2الی 6 -نک: یادنامه محقق نیشابوری ،ص67 تا 116 وگفتگو با شخصیت هایی چون حبیب الله مهمان نواز-فقیدی-حسامی-عابدی –نظریان و..
7-روزنامه خراسان، چهارم اسفند 1330
8- پیشین
9-نک :اسناد مجلس شورای ملی در مورد انتخابات مجلس هفدهم درنیشابور
10–نک: یادنامه محقق نیشابوری ،ص67 تا 116
