« موزه اسناد نيشابور » مرکزي براي نگهداري تاريخ شهر

در تقويم ايران 19 ارديبهشت با عنوان «روز اسناد ملي و ميراث مکتوب» به ثبت رسيده است و نيشابور به عنوان يکي از سکونت گا ه هاي کهن ايران ، مي تواند جايگاه وظرف مناسبي براي پژوهش در اسناد مکتوب و ميراث تاريخي باشد. جاي بسي خوشحالي است که از چندي پيش در مرکز شهر نيشابور و در ساختمان قديمي شهرداري ، تابلويي خودنمايي مي کند که بر آن عبارت «موزه و مرکز اسناد نيشابور » نقش بسته است . به همين بهانه برآن شديم در بازديد از اين مرکز، گفت و گويي هم داشته باشيم با مدير آن تا ضمن آشنايي با موزه فوق،از چگونگي تاسيس ،اهداف ، برنامه هاو مشکلات آن اطلاعات بيشتري کسب کنيم.

در خدمت آقاي مير معزي مدير «موزه اسناد نيشابور»هستيم تابرايمان ،از چگونگي برپايي موزه اسناد نيشابور بگويد.

ميرمعزي هستم، متولد مشهد و بازنشسته دستگاه قضائي.

حدود 9 سال قبل، اولين پيشنهاد برپايي موزه اي فرهنگي-هنري-تاريخي را در 55 بخش، طي نامه اي به فرماندار وقت، شهردار و دفتر امام جمعه نيشابور داديم، با طرح اين موضوع که تامين امکانات موزه از طرف بنده به صورت رايگان است وما تنها به فضايي براي برپايي اين موزه نيازداريم، علي رغم پيگيري هاي زياداين خواسته در آن زمان محقق نشد،ولي با گذشت زمان و در دوره ي معاونت مهندس مسلمي در شهرداري، ايشان همراه با فرماندار وقت آقاي مظفري به مشهد آمدند و پيگير اين موضوع شدند که با اعلام آمادگي آقاي اعتمادي مسئول وقت ميراث فرهنگي و دکتر گرمابي نماينده مردم نيشابور براي برپايي اين موزه در نيشابور، سرانجام اين مهم در 26 اسفند 1395 به انجام رسيد.

البته ما به مسئولين نيشابور دو پيشنهاد داديم، اول تاسيس 55 موزه تخصصي در مکان هاي مختلف در نيشابور و دوم تاسيس بزرگترين موزه خاورميانه در نيشابور.

قرار به برپايي موزه مسکوکات  هم شد که به علت  زمان بر بودن مراحل اداري ، تا کنون اين امر محقق نشده است. همچنين براي 22 بهمن پيشنهاد موزه انقلاب رانيزارائه داديم که آن هم تا کنون به دليل مهيا نبودن فضاي کافي ميسر نشده است .

با توجه به مشورتي که با آقاي مسلمي، شهردار نيشابورداشتيم و همچنين بنا به نظرسنجي انجام شده با شرکت حدود 400 تن از مردم نيشابور، قرار بر اين شد که موزه صرفا براي اسناد نباشد و موارد ديگري از جمله وسايل رزم، سنگ هاي اصيل، آثار هنري هنرمندان، سفال، سکه و مسکوکات ، لباس هاي قديمي، قلمدان و… نيز دراين مرکز جاي گرفت.

در حال حاضر اين موارد به عنوان نمونه دراين مرکز رونمايي شده وبراي 55 موزه تخصصي مانند موزه موسيقي، عکس ، نشريات ومطبوعات ، مسکوکات و… آمادگي داريم که به محض فراهم شدن شرايط لازم اين کار را انجام مي دهيم. البته موزه نشريات و مطبوعات که يک موزه تقريبا جديد و جذاب است و نيز موزه مسکوکات مراحل نهايي خود را طي مي کرد که چند روز قبل از برپايي اعلام کردند به علت تغييرات انجام شده، اين مساله فعلا انجام نمي شود .

در حال حاضر 7000 سند آماده رويت در خزانه موجود است که به علت کمبود فضاي کافي ، 200 نسخه آن به نمايش گذاشته شده است. يعني چيزي حدود 35 برابر اين تعداد که اين تنها  اسنادي است که به نيشابور منتقل شده است.

قديمي ترين اسناد  و آثار تاريخي که در اين مجموعه نگهداري مي شود،چيست ؟

قديمي ترين اثر نمايش داده شده نسخه اي از کتاب سعدي است که مربوط به سال 944 قمري مي باشد.  در زمينه سفال آثاري از 2000 تا 6000 قبل موجود است. در زمينه مسکوکات، سکه هايي مربوط به دوره صفوي، سلوکي، اسکندر مقدوني ، سکه هاي مربوط به جنگ هاي ايران و رم ، سکه هاي اشکاني 2000 ساله و… ظروف و اشيا مفرقي مربوط به دوره مغول و‌ساماني و در زمينه زمين شناسي، فسيل هاي متعلق به 150 ميليون سال قبل و ديگر آثار که تمام اين ها پتانسيل نيشابور است براي تبديل شدن به قطب گردشگردي که همت و ياري مسئولين را مي طلبد.

اطلاعات و آثاري که بسياري از شهروندان از وجود آن بي اطلاع هستند و با برپايي موزه ها امکان اطلاع رساني خيلي بهتر مي شود. مثلا نيشابور در 70 سال قبل قطب توليد  کبريت بوده که به بسياري از کشورهاي دنيا هم صادرات داشته است، چيزي است که بسياري از مردم از آن اطلاع ندارند.

ميزان استقبال مردم و تعداد بازديدکنندگان از اين موزه چگونه است؟

تعداد بازديد کنندگان در روزهاي مختلف متفاوت است. به طورمثال با اطلاع رساني که يک بار انجام شد طي سه روز حدود 700 نفر بازديد کننده داشتيم که براي ادامه اين اطلاع رساني نيازمند به حمايت و همکاري مسئولين داريم.

بازديد کنندگان موزه اغلب از چه اقشاري مي باشند؟

اقشار بازديدکننده بيشتر هنرمندان مانند مجسمه سازان، نقاشان، خوش نويسان وديگر رشته هاي هنري را دراين مجموعه شاهد بوده ايم .بعضا هنرمنداني آثاري داشته اند که راهنمايي هاي لازم را براي حفظ و‌نگهداري اثر به ايشان ارائه داده ايم و حتي وسايل مورد نياز دوستان براي ترميم يا نگهداري اثر را در اختيارشان قرار داده ايم.

از ديگر شهرها هم بازديد کننده هايي داشته ايم ، مثلا تعدادي دانشجو از سمنان به موزه آمدند و دراين مکان کلاس آموزشي توسط اساتيد برايشان برگزارشد. همچنين تعدادي گردشگر هم براي بازديد آمدند که تبليغات آن توسط سه خانواده سبزواري، بجنوردي و تهراني انجام شده بود.  اگر اين تبليغات به طور جدي و مداوم انجام شود قطعا در تعداد بازديدکنندگان تاثير زيادي دارد.

آيا تمام اسناد اين موزه مختص نيشابور است؟

نمي شود گفت که مختص نيشابور است اما قطعا ارتباطي بين اين اسناد با شهر نيشابور وجود دارد.

به طور مثال نمونه اي داريم که آيت ا… موسوي براي عيد فطر فتوا داده اند که دليل قرار گرفتن سند دراين موزه اين بوده که ايشان مدتي را هم  در نيشابور ساکن بوده اند و اين سند در نيشابور نگهداري مي شده است. يا در نمونه هاي ديگر اسمي از نيشابور آورده شده، يا محل صدور و نگهداري آن اينجا بوده است.

جمع آوري اين  آثار چه مدت طول کشيده است و آيا شما نيز خود داراي اثري هستيد؟

حدود 45 سال طول کشيده تا اين مجموعه جمع آوري شده است. بنده بزرگ ترين کتاب گاهشمار ايران و جهان را در 300 صفحه تهيه و تاليف کرده ام که حدود 200 نسخه آن آماده انتشار است که در اولين فرصتي که نيرو و فضاي کافي آماده شود ، منتشر مي شود.

اين مرکز چه خدماتي به محققين ودانشجويان مي تواند داشته باشد؟

دراينجا با وجود تنوع فراوان نمونه ها، مجموعه اي کامل براي تحقيق است که همه مي توانند از آن استفاده کنند. مثلا قباله ازدواج در دوره اي از تاريخ از افراد فقير تا شاهزادگان آن دوره که منبع کاملي است براي محققين و دانشجويان عزيز.

در اين موزه امکان جابجايي نمونه ها نيز فراهم است. براي بازديدکنندگاني که از دانشگاه هنر به موزه آمدند بيشتر آثار نقاشي ها و خوشنويسي هاي قديمي را  به نمايش گذاشتيم و روز بعد مجددا نمونه هاي ديگر ازانواع ديگر.

مثلا از 18 نمونه مهره گلي ايران که در حال حاضر دانشمندان ايتاليايي مشغول تحقيق بر روي آنها هستند ، 250 نمونه در خزانه موزه نيشابور موجود است که در صورت نياز براي علاقمندان به نمايش گذاشته مي شود.

همچنين کانال تلگرامي راه اندازي کرده ايم و تصاوير را همراه با توضيحات مختصري در اختيار اعضا مي گذاريم.

در باره ي شرايط و چگونگي اهدا و خريد اسناد و اثر تاريخي چه توصيه اي به شهروندان داريد؟

ما نمي توانيم هر اثري را براي نگهداري از اهدا کننده بپذيريم چرا که ممکن است علي رغم ارزش بالاي معنوي اثر ، به علت نامرغوب بودن پارچه،کاغذ يا وسايل استفاده شده در تهيه آن، در مدت زمان  کمي آسيب ببيند و يا ازبين برود. پس مرغوبيت يکي از شرايط اثر است. البته ما بيشتر توصيه مي کنيم اگر شرايط نگهداري سند يااثر تاريخي را دارند،آن اثر را پيش خود حفظ کنند .گاهي نيز اثري هست که ارزش مادي بالايي دارد و صاحب کالا  شرايط نگهداري را ندارد و ما آن اثر را خريداري مي کنيم و آثاري هم که بيشتر از لحاظ تاريخي ارزشمند هستند را با ذکر نام اهدا کننده در موزه نگهداري مي کنيم.

همچنين تصميم داريم که اين مراحل را به صورت محضري انجام دهيم که اهدا کننده ازهمه لحاظ آسوده خاطر باشد و امکان انتقال اسناد از نيشابور به ديگر مکان ها نباشد.

پس از اين گفت وگو به سراغ صادقي دبير سرويس صفحه چراغ راه خيام نامه رفتيم و درمورد آثاراين مجموعه نظريات ايشان  را جويا شديم که توضيحاتي را به شرح زير به ما ارائه نمودند:

ضمن ابراز خرسندي از وقوع اين اتفاق خوب در نيشابور، ‌بايد بگويم  درايران مجموعه دارهاي زيادي داريم که اسناد و آثار معتبري را نگهداري مي کنند و اما خوبي اين اتفاق اين است که اکنون اين اسناد تاريخي به همراه ديگر آثاري که در موزه مشاهده نموديد ،در نيشابور و براي عموم به نمايش گذاشته شده است و خوب است که اين کار مبنايي شود براي گسترش اين اتفاق فرهنگي.

البته ما نياز به فضاي بزرگتري براي نمايش اين آثارارزشمند تاريخي داريم که اسناد و نمونه هاي بيشتري به مردم و محققين عرضه  شود و بايد دراين زمينه مديريت و برنامه ريزي لازم انجام گيرد.

در ارزيابي آثار موجود دراين موزه بايد گفت که اين موزه با نام موزه ي «اسناد نيشابور» برپا شده است و آثاري هم اکنون موجود است بعضا مختص نيشابور نيست، اگر نمونه ها ارتباط بيشتري با نيشابور داشته باشد بهتر است.

همچنين نواقصي در موزه وجود دارد که باتوجه به زمان اندک راه اندازي آن تا حدودي قابل پذيرش است و بايد به مرور برطرف شود. به طور مثال عکس هاي دوره معاصر نيز به عنوان اسناد محسوب مي شوند که بهتر است در موزه از اين دسته هم استفاده شود. ضعف ديگري هم که من دراين موزه مشاهده نمودم عدم طبقه بندي اسناد است. که ضرورت دارد هرچه زودتر انجام گيرد تا بهره مندي بازديدکنندگان از موزه راحت تر باشد.