گفت و گوي اختصاصي خيام نامه با آيدين آغداشلو: تصوري رويايي از نيشابور داشتم

با کار بَصري مي شود هويت نيشابور را زنده کرد

 در نيشابور به دنبال بناها و طاق ها و ايوان هاي هزار ساله بودم

کمال الملک به عنوان يکي از سه نقاش اسطوره اي تاريخ ايران هميشه باقي است

آزاده مهديار/ نيشابور در هفته اي که گذشت ميزبان يکي از شناخته شده ترين و برجسته ترين چهره هاي هنر معاصر ايران بود. چهره اي که نام ش با هنر مدرن ايران گره خورده و حتي مي توان گفت يکي از شناسنامه هاي هنري ايران و به خصوص نسل طلايي هنرمندان  دهه هاي چهل و پنجاه خورشيدي است.

آيدين آغداشلو متولد 8 آبان 1319در رشت است. نقاش، گرافيست، نويسنده، منتقد فيلم و از هنرمندان شناخته شده هنر نوگرا و معاصر ايران است. بازآفريني کارهاي مطرح کلاسيک در قالبي نوگرا و سورِئال از جمله فعاليت هاي اوست. دو مجموعه «خاطرات انهدام» و «سالهاي آتش و برف» از جمله مهم ترين مجموعه هاي هنر نوگرا در ايران به شمار مي روند.

پس از انقلاب آغداشلو از جمله نام دارترين استادان نقاشي براي نسل سوم نقاشان نوگراي ايراني به شمار مي رود. او از دست اندر کاران راه اندازي موزه «هنرهاي معاصر ايران» و موزه «رضا عباسي» بود که سرپرستي دومي را نيز مدتي در دست داشت. آغداشلو تا کنون تنها دو بار در ايران نمايشگاه فردي برگزار کرده است که نخستين آن در سال 1354 در انجمن ايران و آمريکا در تهران بود و دومين بار در آبان 1393 در گالري اثر  وي صدها نوشته شامل نقد هنري و سينمايي، پژوهش هاي تاريخ هنر و سفرنامه نيز دارد.

حضور آيدين آغداشلو در نيشابور به دعوت از گروه نقاشي دانشکده هنر دانشگاه نيشابور و پس از سخنراني صميمي وي در جمع دانشجويان در آمفي تأتر اين دانشکده، در گفت و گويي اختصاصي به چند پرسش «خيام نامه» پاسخ داد و در فرصتي که در خلال برنامه هاي تدارک ديده شده براي او پيش آمد، از نيشابور و جايگاه هنر در اين شهر و ملزومات آن سخن گفت.

وي درباره تصويري که از نيشابور در ذهن خويش داشته و مقايسه با آن چه اينک مي بيند، گفت: تصور من از نيشابور همواره يک شهر رؤيايي بوده و با اين که اين شهر با حمله مغول ويران شد اما پيش از آمدن به اينجا، در ذهن م به دنبال بناها و طاق ها و ايوان هاي هزار ساله بودم ولي مي بينم در عمل اين طور نيست. نيشابور شهري است که تجديد حيات کرده و اگر به در و ديوار شهر دقت کنيم، نشانه اي از دوره اوج آن نمي بينيم؛ نيشابور چيزهايي حاصل داده که در دنيا بي نظير است. هنرهاي هزار ساله، ظرف هاي سفالي و آثار به جاي مانده از آن زينت بخش همه موزه هاي دنيا است. خودش از بين رفته اما نماينده هاي آن نيشابور کهن همه جا در موزه ها حضور دارند.

آغداشلو، درباره امکان به کارگيري هنر را در اصلاح درهم ريختگي بصري شهرها و مشخصا نيشابور معتقد است: اين وضعيت در مورد اغلب شهرها صدق مي کند و اصلاح آن نياز به اراده و همت جمعي دارد. بايد نمونه هاي باقي مانده از تاريخ را در مناظر شهري جاي داد و موزه ها را تقويت کرد.

برگزاري کنفرانس ها و مجامع هنري با حضور باستان شناسان و هنرمندان مي تواند به احياي هويت شهرهاي ما و  از جمله نيشابور کمک شاياني بکند.

به گفته وي، وجود دانشگاه هنر در نيشابور و به کارگيري پتانسيل دانشجويان آن مي تواند به زنده کردن هويت فرهنگي شهر کمک اساسي بکند؛ از مرمت آثار تاريخي تا بازسازي نمونه هاي قديمي. بايد کارگاه هايي وجود داشته باشد که اين آثار را بازسازي کنند. هر کاري که شاخصه هاي نيشابور گذشته را زنده مي کند ضروري است.

وي که در اين سفر کوتاه بر مزار کمال الملک، نقاش پرآوازه عصر قاجار نيز حضور يافت در رابطه با «کمال» و نسبت سبک وي با کارهاي نقاشان مدرن و معاصر از جمله  خود وي مي گويد: تبعيدي خودخواسته کمال الملک را به نيشابور کشاند و مدتي هم که در نيشابور بود هيچ نقاشي نکشيد. ولي چون او در اينجا درگذشته با فرهنگ اين شهر عجين شده است.

آغداشلو معتقد است آثار کمال الملک بايد از جاهاي ديگر در نيشابور گردآوري شود.

وي مي گويد: درست در سالي که او از دنيا رفت من به دنيا آمدم. بين مکتب نقاشي کمال الملک و نهضت نقاشي مدرن خيلي فاصله وجود دارد. اما اين سبک به شاگردانش رسيده و هنوز هم کساني آن راه را ادامه مي دهند. آن سبک جايگاه خود را دارد و من و امثال من که نقاشي را از سال 1340 شروع کرديم از آن مکتب چيزي در حافظه نداريم. اما کمال الملک به عنوان يکي از سه نقاش اسطوره اي تاريخ ايران هميشه باقي است.