انتخاب صدراعظم با استخاره! ميرزا علي اصغر خان اتابك موسوم به «امين السلطان» كه هم در دوران ناصرالدين شاه، هم در دوران مظفرالدين شاه و هم در دوره محمدعليشاه منصب صدراعظمي يا نخست وزيري كشور را داشت دست كم دوبار سمت نخست وزيري را با استخاره‌هاي شاه به دست آورد. پس از مرگ ميرزا يوسف […]
انتخاب صدراعظم با استخاره!
ميرزا علي اصغر خان اتابك موسوم به «امين السلطان» كه هم در دوران ناصرالدين شاه، هم در دوران مظفرالدين شاه و هم در دوره محمدعليشاه منصب صدراعظمي يا نخست وزيري كشور را داشت دست كم دوبار سمت نخست وزيري را با استخاره‌هاي شاه به دست آورد.
پس از مرگ ميرزا يوسف مستوفي‌الممالك صدراعظم وقت ، ناصرالدين شاه قلباً مايل به انتخاب امين‌السلطان بود و حمايت روسيه و انگلستان از وي را يك امتياز براي بقاي دولت وي مي‌دانست ولي نهايتاً براي انتخاب صدراعظم، بين قوام‌الدوله، عضدالملك و امين‌السلطان به استخاره متوسل شد.
جواب استخاره راجع به دو نفر اول خوب بود ولي راجع به امين‌السلطان بد آمد. مع‌الوصف شاه بي‌اعتنا به نتيجه استخاره،حكم وزارت اعظم را رسماً به نام امين‌السلطان صادر كرد.
وقتي ناصرالدين شاه ترور شد و فرزندش مظفرالدين شاه به سلطنت رسيد. شاه جديد نيزامين‌السلطان را از بقاي صدراعظمي‌اش مطمئن ساخت .اما اين بار مخالفت انگليسي‌ها با امين‌السلطان كار وي را دشوار ساخت. و در نتيجه شاه ناچار شد وي را كنار گذارد .
امين‌السلطان پس از بركناري به قم تبعيد شد. اما شاه يكسال و نيم پس از بركناري امين‌السلطان، امين‌الدوله را بي‌كفايت و نالايق تشخيص داد و در تعيين صدراعظم جديد مستاصل گرديد. او بين حاج محسن خان مشيرالدوله و ميرزا عبدالوهاب نظام الملك و همچنين ميرزاعلي‌اصغر خان امين‌السلطان صدراعظم بركنار شده و تبعيدي در شك و ترديد بود.
در اين ميان طرفداران امين‌السلطان به تلاش افتادند تا شاه را به گزينش نامبرده و بازگرداندن وي از قم متقاعد سازند. شاه پذيرفت كه ميان نظام‌الملك، مشيرالدوله و امين‌السلطان يكي گزينش شوند. او تاكيد كرد كه طبق رفتارش پدرش (ناصرالدين شاه) بايد به استخاره سيدعلي اكبر بحريني متوسل شود .
اطرافيان شاه در يك تباني با بحريني از يكسو و همچنين با تشريفاتچي‌هائي كه همواره پشت سر شاه مي‌ايستادند از جانب ديگر، تلاش كردند تا نقشه خود را در جريان استخاره به پيش ببرند. ترتيب استخاره چنين داده شد كه «حكيم‌الملك» پشت صندلي شاه بايستد، تا اسمي را كه شاه داخل قرآن مي‌گذارد، ببيند. سيّد بحريني هم حين انجام تشريفات استخاره، به بالا بنگرد و از اشارة مثبت و يا منفي حكيم‌الملك تكليف را بداند.
روز موعود فرا رسيد و مجلس استخاره در نارنجستان بلور منعقد گرديدوسيد بحريني مطابق خواسته وبرنامه ريزي شده قبلي درباريان استخاره گرفت ونام امين السلطان را از لاي قرآن کشيد وبه شاه داد.شاه نفسي برآورده خيالش راحت شد و گفت: معلوم مي‌شود كه خداوند اين‌طور خواسته كه باز او بيايد.
في‌المجلس امر كرد تا صدراعظم معزول را از گوشة عزلت قم بار ديگر به صدارت بخوانند.
منابع:
ـ نخست‌وزيران سلسله قاجاريه، پرويز افشاري، مركز اسناد و خدمات پژوهشي وزارت امور خارجه.
ـ هزار و يك حكايت تاريخي، محمود حكيمي، انتشارات قلم، ج 2.
