تاريخ نگاران وطبقات نويسان نيشابوري در دوره اسلامي

تاريخ نگاران وطبقات نويسان نيشابوري در دوره اسلامي

(بخش چهارم)

6- سَلّامي (ابوالحسين علي بن احمد اسلامي البيهقي النيشابوري)

وي از شاعران و مورخان قرن چهارم هجري محسوب مي شود، به گفته بيهقي وي تاليفات زيادي داشته از جمله کتاب تاريخي که مولف تاريخ بيهقي به وي نسبت مي دهد «التاريخ في اخبار دلات خراسان» نام داردکه به زبان عربي نوشته شده است و بدون ترديد يکي از منابع اصلي و مهم نويسندگان بزرگي چون گرديزي و ابن اثير بوده است و آنان اطلاعات مبسوطي را که درباره ي خراسان و ماوراء النهر بدست مي دهند از کتاب سلامي اقتباس کرده اند. ابن خلکان نيز در کتاب خود بسياري از مطالب اين کتاب را نقل کرده است مثلا در شرح حال يعقوب بن ليث صفاري يکي از فصل هاي طولاني کتاب سلامي را در تاليف خود ذکر کرده است.

نام سلامي در کتاب ثعالبي (يتيمه الدهر) آمده ولي تقريبا هيچ اطلاعي درباره ي وي نمي دهد فقط مي گويد که وي از نزديکان ابوبکربن محتاج چغاني و پسر او ابوعلي و شريک سرنوشت ايشان بوده است. اين کتاب اقدم بر تاريخ الحاکم بوده است ولي در دست نيست.

مولف مزبور تاريخ خراسان را مشروحاً نگاشته ولي ظاهراً کوشيده سياه کاري هاي حکام آن ناحيه را پنهان دارد مثلا داستان خيانت طاهربن حسين ومحتملا حکايت الحاد نصربن احمد ، در تاليف وي وجود نداشته است ازاسلاف سلامي مي توان ابوالقاسم عبداله بن احمد البلخي الکعبي متوفي به سال 319 ه مولف کتاب هاي «محاسن آل طاهر» و «مفاخر خراسان» را نام برد. وي متوفي به سال 300 ه مي باشد و علامه قزويني در تعليقات چهار مقاله عروفي حيات وي را تا اواسط قرن چهارم هجري بيان دارد و گفته که ابوبکر خوارزمي شاگرد وي بوده است.

7- ابوصالح احمد مؤذن (388ه ـ 470 ه)

ابوصالح احمدبن عبدالملک بن علي نيشابوري محمد،محدث ، مورخ و صوفي ساکن نيشابور بود که از آثار تاريخي اش در مورد مرو مي باشد بنام «تاريخ مرو»

8- ابوالفضل احمدبن ابراهيم ميداني نيشابوري

ابوالفضل ميداني اديب و لغوي بزرگ ايران در سده پنجم و آغاز سده ششم هجري مي باشد وي صاحب کتاب «السامي في الاسامي» است که در سال 497 هجري تاليف شده است . او علاوه بر کتاب «السامي « صاحب «الامثال» نيز هست. وفات ميداني در سال 518 هجري اتفاق افتاده است.

9- ابوجعفر محمدبن هارون الموسوي النيشابوري

معروف به نسابه صاحب «لُباب الالباب» مي باشد که آن را در سال 558 هجري براي نقيب النقباء، ابي الحسن علي بن محمد بن يحيي العلوي نيشابوري نوشته است اين کتاب به النساب سادات اختصاص دارد. در پشت صفحه کتاب نام «نهايه الانساب» ذکر شده است

10- علي بن ابي صالح خواري

وي مولف کتابي در تاريخ مي باشد به نام «تاريخ نيشابور» که آن را به پارسي تاليف کرده است

11- محمدبن اسحاق سراج

وي از مردم نيشابور است و مردي معروف به مزکي که نامش محمدبن ابراهيم نيشابوري بوده است از وي روايت کرده است وي تاليفات زيادي دارد از جمله کتاب»رسائل» و «کتاب الاشعار المختاره منها و المعاره، «ودر زمينه تاريخ «کتاب الاخبار» اخبار متأخران و وزراء و آن ها که در شهرستان ها بوده اند از اوست. او در کتابش نام هر شخص را به تنهايي آورده است.

12- مسلم بن حجاج نيشابوري

مسلم بن حجاج نيشابوري از عظما و کبراي اهل سنت و جماعت بوده است وي سفرهاي زيادي به حجاز و عراق و مصر و شام نمود وصحيح خود را که دومين مجموعه ازصحاح سته به شمار مي رفت از سيصد هزار حديث مسموعه تاليف نموده . وي علاوه بر کتاب صحيح خودکه به « صحيح مسلم» معروف است، تاليفات ديگري هم دارد که بعضي از آن ها در زمينه تاريخ مي باشد از جمله: «کتاب الاسماء والکني»، «کتاب الاوحاد، المفرد» ، «کتاب التاريخ»، «کتاب الطبقات»

منابع:

1- رک ابن فندق، تاريخ بيهق، صفحه 154

2- بيات عزيزاله، شناخت منابع و ماخذ تاريخ ايران بعد از اسلام، ص 172

3- بارتولد، ترکستان نامه 52/1 ـ 3

4- مويد ثابتي، سيد علي، تاريخ نيشابور ص 258

5- بارتولد، ترکستان نامه 52/1 ـ 3

6- نظامي عروضي، احمد چهار مقاله، ص 125

7- زرکلي، الاعلام ص57/1

8- سادات ناصري سيد حسن، سرآمدان فرهنگ و تاريخ ايران در دوره اسلامي، ص 83/1

9و 10- مويد ثابتي، تاريخ نيشابور، ص 259

11و12- ابن نديم، الفهرست، ص 255

نعمت اله صادقی