به بهانه ي باز شدن سينماي شهر فيروزه 1- پيدايي جامعه ي مدني و دموکراتيک، تنها برآمده از نظريّات فيلسوفان و ايده هاي حقوق دانان و تلاش ديگر انديشمندان نيست، بلکه بايد سهمي به سزا براي نهادها و زيرساخت هايي قائل شد که الهام دهنده ي آن ايده ها و نظريّات به صاحبان ِ آرا […]
به بهانه ي باز شدن سينماي شهر فيروزه
1- پيدايي جامعه ي مدني و دموکراتيک، تنها برآمده از نظريّات فيلسوفان و ايده هاي حقوق دانان و تلاش ديگر انديشمندان نيست، بلکه بايد سهمي به سزا براي نهادها و زيرساخت هايي قائل شد که الهام دهنده ي آن ايده ها و نظريّات به صاحبان ِ آرا بوده اند. بسياري از ايده هايي که بعدها به صورت يک اصل در قواعد دموکراتيزاسيون پذيرفته شده و امروزه آن چنان از آن ها ياد مي شود که گويي از روز ازل اين اصول خلق شده و تا ابد نيز بقا خواهند داشت، در حقيقت صورت بندي «دانش کارانه» ي پديده ها و واقعيّت هايي است که در بستر يک جامعه ي انساني وجود داشته است. به عنوان مثال يکي از ريشه هاي مستحکم نظريّه ي حکومت مطلقه در سده هاي مياني اروپا، وضعيّت عيني افراد نسبت به مالکيّت زمين بود. همچنين ايده ي رواداري، نخست بار در سرزمين هايي پديد آمد و رشد نمود که تکثّر و تنوّع نژادي و قبيله اي در آن جا فراوان تر بود. حتّي در چارچوب ِ دين نيز وضع بر همين مدار، قرار يافته است. اگر مسيح در شام ِ آخر از «نان و شراب» به عنوان استعاره ي خون و گوشت ِ خويش نام مي برد و آن را ميثاق يک عهد جديد مي شمارد، به آن دليل است که قوت ِ غالب ِ مردمان آن اقليم نيز از همين سنخ است و بي ترديد اگر مسيح در نقطه اي ديگر از کره ي خاکي که غذاي ِ مردمانش چيزي ديگر بود، مراسم شام ِ آخر را برگزار مي کرد، استعاره ي او نيز از نان و شراب به مفهومي ديگر تغيير مي يافت. اين حکم براي تمامي ديگر اديان و مفاهيم انساني نيز مجرا خواهد بود.
2- تکثّرگرايي را مي توان در مفهومي عام به عنوان باور يا التزام به تنوّع يا چندگانگي و به عبارتي وجود وضعيّت هاي متعدّد، تعريف کرد. به سخن فيلسوف ِ بزرگ ِ آزادي؛ آيزايا برلين «به زندگي مي توان از پنجره هاي گونه گوني نگريست که هيچ يک از ديگري الزاماً شفّاف تر يا کدرتر نيست.» تکثّرگرايي در بنيادي ترين مفهوم خود سخن از امکان ِ انتخاب به ميان مي آورد. فرد براي آن که آزادي ِ اراده ي خويش را محقّق کند، بايد بتواند از ميان گزينه هاي گونه گون و پرشمار، يکي را که با شرايط و معيارهايش متناسب تر است را برگزيند. اگر چنين شرايطي فراهم نباشد سخن از انتخاب نيز بي معنا خواهد بود. در شرايط بدون امکان انتخاب، حتّي فضيلت نيز رنگ خواهد باخت، زيرا فضيلت زماني معنا مي يابد که امکان انجام کاري خلاف آن وجود داشته و فرد از کار ناشايست سر باز زده است. در وضعيّتي که تکثّر حاکم نباشد، سايه ي جبر، گسترده شده و مفهومي به عنوان شهروند به هيچ عنوان ظهور نخواهد کرد. تکثّرگرايي در حوزه هاي مختلف ِ ديني، اخلاقي، سياسي، فرهنگي و … امکان بررسي دارد. ايده ي تکثّرگرايي سياسي آن است که قدرت ِ بيشتر در جامعه بايد به صورت گسترده و يکنواخت توزيع شده باشد تا اينکه در دستان يک نخبه يا طبقه ي حاکم، متمرکز بماند. از جمله ملزومات تحقّق اين ايده نيز آن است که انتخابات مشارکتي و رقابتي و احزاب ِ فعّال و نهادهاي ِ اقتصادي و مدني ِ فعّال وجود داشته باشد تا امکان سرشکن شدن قدرت همواره برقرار بماند.
3- بازگشايي ِ پرديس ِ سينما شهر فيروزه، گامي است مبارک براي ايجاد جامعه ي مدني در نيشابور. فارغ از نمايش فيلم که تأثيري به سزا در بالا بردن آگاهي شهروندان و گشودگي روحيه ي آنان دارد، کارکردي حقوقي – سياسي نيز در اين باره مي توان براي آن متصوّر بود. تا پيش از اين فرهنگسراي ِ سيمرغ، يگانه سالن ِ بزرگ براي برگزاري همايش ها، کنسرت ها و برنامه هايي از اين دست بود که البتّه به دليل تعلّق آن به نهادي عمومي، گاه محدوديّت هايي نيز در صدور مجوّز براي آن وجود داشت. بازگشايي ِ پرديس ِ سينما شهر فيروزه، افزودن ِ يک امکان در اين زمينه است. افزايش يک امکان، يعني افزودن به توانايي ِ حقّ انتخاب. افزايش ِ توانايي حقّ انتخاب يعني شکسته شدن ِ انحصار و تماميّت خواهي. شکسته شدن ِ انحصار و تماميّت خواهي يعني از ميان برداشته شدن ِ زمينه هاي ديکتاتوري. با روشن شدن چراغ هاي پرديس ِ شهر فيروزه، زمينه ي تکثّرگرايي در انتخاب ِ سالن و به تبَع آن، تدارک ديدن برنامه هايي متنوّع که چندان هم لزومي به انطباق آن با ايده هاي نهادهاي ِ حاکم نيست، فراهم شده است. بايد اين فرصت را مغتنم دانسته و در راستاي استوارسازي ِ تکثّرگرايي در ديگر زمينه هاي اجتماع نيز، گام برداشت.
سعید رضادوست
