گفت و گو با سرپرست فرمانداري در زمان انفجار قطار

گفت و گو با سرپرست فرمانداري در زمان انفجار قطار

ناگفته هايي از قطار فاجعه نيشابور:

نبود اطلاعات صحيح مهم ترين دليل بروز فاجعه بود!

الهام صادقي/ 29بهمن ماه در تقويم تاريخ نيشابوري يادآور يکي از سهمگين ترين حوادث ريلي تاريخ راه آهن جهان است. حادثه تلخي که پس از گذشت بيش از يک دهه هرگز از ياد مردم نيشابور پاک نشده است.

يازده سال از حادثه مهيب انفجار قطار باربري در ايستگاه «خيام» واقع در کيلومتر17 راه‌آهن نيشابور مي گذرد. حادثه اي که منجر به آتش‌سوزي وسپس انفجاري بي سابقه درمحل شد و به تخريب کامل روستاي دهنو هاشم آباد و ويراني و خسارت زياد به منازل مسکوني تا شعاع 200متري ايستگاه و شکسته شدن شيشه‌هاي منازل تا شعاع 10کيلومتري گرديد. در اين سانحه بيش از 200 تن از همشهريان مان به طرز فجيعي جان باختند. به‌ گونه اي که شناسايي اکثر اجساد کشته شدگان امکان پذير نبود. دراين حادثه همچنين200نفر مصدوم و مجروح شدند.

سانحه آن‌قدر دلخراش بود که به يکي از خبرهاي مهم رسانه‌ها و خبرگزاري هاي بين‌المللي تبديل شد و انعکاس گسترده ي جهاني داشت، اين سانحه به‌عنوان يکي از مرگبارترين حوادث، در تاريخ راه‌ آهن هاي جهان به ثبت رسيد.

بيژن دفتري که از وي به‌عنوان پدر امداد و نجات ايران نام برده مي شود درباره اين حادثه مي‌نويسد: «در اظهارات يکي از معاونت هاي وقت وزارت راه و ترابري که براي اداي توضيحات به مجلس فراخوانده شده بود، شنيدم که گفته بود: صاحبان محموله چون مي‌دانستند هزينه حمل اين‌گونه محموله‌ ها که مواد خطرناک تلقي مي‌شوند گرانتر است، از افشاي نوع محموله خودداري کرده‌اند! اين يعني عذر بدتر از گناه، چون مسئولان بخشهاي حمل و نقل، ترخيص کنندگان کالا از بنادر و گمرک مي‌بايست حتماً نوع و مشخصات کامل محموله‌ها را در بارنامه‌هاي رسمي قيد کنند و در اظهارات ديگر همين مسئول اعلام شد که اين مواد اصلاً جزو مواد خطرناک نبوده‌اند! پس مشخص نيست که چه چيزي در اين قطار موجب انفجار شده است.»

به بهانه يازدهمين سالروز اين حادثه به سراغ محمد الاجگردي معاون فرماندار وقت در سال 82 مي رويم تا پاي خاطرات ش در مورد اين حادثه بنشينيم، کسي که ناگفته هاي او از اين حادثه رمز گشايي کند.

آقاي الاجگردي! شما کي و چگونه از بروز آتش سوزي در ايستگاه مطلع شديد؟ اولين اطلاعاتي که به شما ر سيد چه بود؟

حدود ساعت 4 صبح از طريق نيروي انتظامي فرار واگن ها از ايستگاه ابومسلم به صورت تلفني به ما اطلاع داده شد و بعد از آن آتش سوزي به خاطر بنزين و پنبه و گوگرد نيز اعلام شد. با هماهنگي در ستاد فرمانداري قرار شد معاونت مالي و اداري و ستاد بحران و حوادث غير مترقبه به محل عزيمت کنند.

ساعت 8صبح اعلام شدکه آتش مهار شده و مسير بازگشايي مي شود. تقسيم کار بين کارکنان فرمانداري صورت گرفت و من در آن زمان مسئوليت حوزه ي معاونت سياسي و اجتماعي را بر عهده داشتم و قرار بود که ما مسئوليت انتقال زائرين را به مشهد داشته باشيم. حدود ساعت 8:45 به فرمانداري اعلام شد که آتش سوزي مهار شده است. در آن محل فرماندار، اعضاي ستاد غير مترقبه و نيروي هاي امداد و نجات و نيروهاي پشتيباني در محل حضور داشتند.

ساعت 9صبح قرار برگزاري جلسه ي شوراي تامين را داشتيم و دستور کارمان، انتخابات مجلس شوراي اسلامي بود. حدود همان ساعت 9 تعدادي از اعضاي شوراي تامين در محل جلسه حضور داشتيم و منتظر بوديم تا بقيه از جمله فرماندار که براي سرکشي به محل آتش سوزي رفته بودند بيايند. در محل جلسه نشسته بوديم که صداي انفجار شنيده شد. صدا به حدي شديد بود که همه ي مردم نيشابور و اطراف متوجه آن شدند. در دقايق اوليه به دليل اينکه امکانات ارتباطي قطع شده بود کسي در شهر اطلاعي از کم و کيف حادثه نداشت.

فرمانده انتظامي و برخي که در حال بازگشت از محل بودند با شنيدن صداي مهيب انفجار، مجددا به محل بازگشتند و حادثه را گزارش دادند. برحسب نوع حادثه ابتدا نيروهاي امداد و نجات به محل اعزام شدند و چون جنس حادثه آتش سوزي بود نيروهاي آتش نشاني و بعد هم درماني.

در حالي که متاثر و شوکه شده بوديم به سرعت جلسه ستاد حوادث غير مترقبه تشکيل داديم و با هماهنگي ساير دستگاه ها، نيرو هاي مختلف براي مهار حادثه مشخص شدند و بر حسب هماهنگي که در مرکز استان شده بود مسئولان دواير زيربط به محل عزيمت کردند .

چرا تعداد زيادي از مسئولان ادارات در آن جا جمع بودند؟

اين افراد جزو اعضاي ستاد حوادث غير مترقبه اعم از شهرداري، آتش نشاني، اداره برق وزارت نيرو، و آب و فاضلاب و نيروهايي از فرمانداري، نيروهاي سپاه و بسيج و … بودند که براي انجام عمليات نجات و امداد و نيز پوشش امنيتي در محل حضورداشتند.

چه تعداد از همشهريان در آن حادثه کشته شدند؟

دراين حادثه بالغ بر 220 نفر جان سپردند که 80 نفر آنها از خانواده دولت و جزو تيم هاي امدادي و تشکيلات اداري و دواير خدمات رساني بودند و تعداد مجروحين بالغ بر 300 نفر مي شدکه به مراکز درماني انتقال داده شدند و اکثرشان به صورت سرپايي درمان شدند و اسکان موقت نيز براي روستاييان در روز بعد از حادثه انجام شد.

يکي از نقص هايي که در مهار آن حادثه وجود داشت اين بود که بنزين در محل داشت مي سوخت و کود شيميايي هم مزيد بر علت شد که انفجار را رقم زد. اگر اطلاعات دراين مورد بود، کمک مي کرد که حوزه هاي امنيتي بتوانند مسئله را به نحوي مديريت کنند که صدمات جاني نداشته باشد. دستورالعملي که در حوزه ي ستاد حوادث غير مترقبه بود اجرا شد، اما به دليل خلاء اطلاعاتي که وجود داشت و حادثه اي رخ داد که در نوع خود در تاريخ کم نظير بود. چنين حادثه اي پيش بيني نشده بود.

آيا احتمال خرابکاري در بروز اين حادثه با توجه به بازه زماني آن، يعني در پيش بودن انتخابات مجلس، مطرح نشد؟

احتمال خرابکاري به صورت فرضيه وجود داشت، ولي در بررسي هاي بعدي رد شد. اما سهل انگاري يک يا دو نفر که در آن حوزه مسئوليت داشتند و کفشک هاي قطار را به خوبي جايگزين نکرده و ترمزها را به درستي نکشيده بودند، باعث اين حادثه ي وحشتناک گرديد. چرا که حمل اين محموله قبلا هم انجام مي شده است و روال طبيعي داشته است.

اما همان زمان خبرهايي به گوش مردم رسيده که حاکي از مخدوش بودن بارنامه ي 22 واگن قطار فاجعه است؟

اگر محتويات واگن ها مشخص مي شد ممکن بود که اوضاع فرق کند. بعد از مهار آتش، روستا تخليه شد وحريم هاي امنيتي برداشته شد، چرا که پيش بيني انفجار نشده بود. برخي بارنامه ها ترجمه شده بود که ممکن است در اين مورد بي احتياطي شده باشد.

حادثه دشواري بود، و قطعا مديريت آن دشوارتر. فضاي شهرستان در آن زمان چطور بود؟

اتحاد و يکدلي مردم نيشابور عامل مهمي براي کمک رساني به آسيب ديدگان اين حادثه بود. حضور و همراهي مردم نيشابور که با اتحاد و انسجام و وحدت و يکدلي کمک قابل ملاحظه اي براي رفع تبعات اين حادثه داشتند که در نوع خود بي نظير بود.

همه خسارت ها جبران شد؟

استاندار وقت آقاي رسولي پيگيري هاي لازم را انجام دادند و در 48 ساعت بعد از حادثه با پيگيري از نهاد رياست جمهوري، قول پرداخت خسارت را گرفتند که ظرف يک ماه عملياتي شد.

انتخابات را چگونه برگزار کرديد؟

همکاري و انسجام بين نخبگان نيشابور و مردماين موفقيت را فراهم کرد. چرا که همه افراد با هر سليقه ي سياسي که داشتتند، در کنار هم قرار گرفتند. بعد از حادثه 72 ساعت تا برگزاري انتخابات بيشتر وقت نداشتيم. در ساعت 10و 45دقيقه ي همان روز و با توجه به فوت فرماندار در حادثه فوق، سرپرستي فرمانداري از سوي وزير وقت به من محول شد و اولين اقدام به رغم بزرگي حادثه، برگزاري جلسه ي هيات اجرايي انتخابات بود و جايگزين کردن افراد جديد به جاي افرادي که قرار بود درانتخابات همکاري کنند و در اين حادثه از بين رفته بودند. حضور نخبگان و مسئولان در فرمانداري و درخواست هاي مردم که نسبت به نيشابور احساس مسئوليت مي کردند باعث شد ما هم اعلام آمادگي کنيم. در آن انتخابات 83درصد واجدين حضور پيدا کردند که علت آن احساس مسئوليت مردم در مورد آينده ي شهر و نظام بود.

علت شهيد اعلام نشدن مسئولان ادارات و کارکنان امدادي، با توجه به اين که براي ماموريت کاري به محل رفته بودند، چيست؟

شهيد منظور کردن روال قانوني خاصي دارد، در اين زمينه پيگيري هايي انجام شد. اما در کميسيون مربوطه در بنياد شهيدتاييد نشد. من شاهد پيگيري ها بودم، تا زماني که من بودم مکاتبات اوليه انجام شد و من بعد از آن، يک سال بيشتر مسئوليت نداشتم.

پايان اگر نکته ناگفته اي مانده براي خوانندگان خيام نامه بگوييد؟ دو نکته مهم در اين حادثه قابل اشاره است: يکي بي نظير بودن اين حادثه در تاريخ و ديگري حضور و انسجام نخبگان و مسئولين نيشابور و مردم در کنار هم. با وجودي که من بازنشسته شده ام و در نيشابور نيستم اين خصوصيت در مورد مردم نيشابور هميشه در ذهن من مي ماند.