پوشاک محلي (سنتي) زنان نيشابور در گذر زمان تاريخ اجتماعي هر شهر ومنطقه از ايران در بردارنده آداب ،رسوم و سلوک ورفتار وزندگي ويژه اي است که اين امراز يک سو بيانگرنوع اعتقادات وفرهنگ خاص آن منطقه وازديگرسو نشانه تاثير شرايط محيطي ،آب وهوايي، و…مي باشد .ساخت و شمايل خانه ها ،طراحي کوچه پس کوچه […]
پوشاک محلي (سنتي) زنان نيشابور در گذر زمان
تاريخ اجتماعي هر شهر ومنطقه از ايران در بردارنده آداب ،رسوم و سلوک ورفتار وزندگي ويژه اي است که اين امراز يک سو بيانگرنوع اعتقادات وفرهنگ خاص آن منطقه وازديگرسو نشانه تاثير شرايط محيطي ،آب وهوايي، و…مي باشد .ساخت و شمايل خانه ها ،طراحي کوچه پس کوچه ها ،نوع تغذيه ،پوشش افراد و وسايل مربوط به زندگي هرمنطقه ،شاخصه هايي ازتاريخ اجتماعي مردم آن محل در گذشته به شمار مي رود.البته امروز با گسترش تکنولوژي وافزايش وسايل ارتباطي گوناگون، به درهم آميختگي فرهنگهاکمک زيادي نموده وسنت ها ورسوم محلي تاحدود زيادي تحت تاثير دهکده جهاني ارتباطات رنگ باخته واز هويت قبلي خود دور شده است .ودراين ميان پوشاک که بارزترين سمبل فرهنگي ومهم ترين و مشخص ترين مظهر قومي و سريع الانتقال ترين نشانه فرهنگي است به سرعت تحت تأثير پديده هاي فرهنگ پذيري جوامع گوناگون قرار گرفته است .
با عنايت به اهميت ونقش پوشاک دربازشناسي فرهنگ نيشابور واحتمال فراموشي آن درميان نسل کنوني ضرورت احساس شد که که با معرفي پوشاک زنان نيشابور در دهه ها وسنوات گذشته کمکي به اين بازشناسي فرهنگي داشته باشيم تا نسل کنوني گوشه اي ازريشه هاي فرهنگي خود را بشناسند.
از اين رو در چند شماره درصفحه چراغ راه سعي بر آن داريم که گامي هر چند لرزان وکوچک در جهت شناساندن پوشاک اصيل و سنتي و محلي مردم نيشابور درجهت احياء فرهنگ اصيل و بومي و زنده ماندن آن براي نسل هاي جوان و آينده برداشته باشيم .البته بايد گفت که از ميان انواع تن پوش ها و لباس ها وپوشاکهاي خوب نيشابور گذشته ،امروزه فقط تعداد کمي از آنها بدون تعميرات باقيمانده و اگر به آن ها توجه نشود رفته رفته به بوته فراموشي سپرده خواهد شد.
قسمت اول:
دستمال سر (کلاغي ـ سربند)
در گذشته هاي خيلي دور کلاً لباس بانوان نيشابور در شهر و روستا شامل 13 تکه بوده است. که کاملا تمام بدن را مي پوشانده به طوري که آنها با پوشيدن اين لباس از سرما و گرما محافظت مي شدند وبدن آنها ازنظرحياء و عفت محفوظ و از نظر سلامتي و پزشکي نيزايمن بودند.
اولين تکه لباس آن ها سربند يا دستمال سر يا کلاغي بوده است
سربند (دستمال سر) بانوان نيشابوري همانند ساير زنان خراساني به رنگ مشکي يا کلاغي بوده و بيشتر از جنس اطلس يا ابريشم (اوروشمي) مي باشد بستن آن به پيشاني از قديم الايام در بين زنان مرسوم بوده و هم اکنون نيز در سر زنان مسن تر مشاهده مي شود.
بانوان سربند مورد نظر را آماده شده از بيرون مي خريدند .دوام و مصرف آن براي چند سال کافي بوده به طوريکه هر چند سال يکي از آن را تهيه مي کردند.
در مجالس از نوع نوتر آن را مي بستند. براي بستن ابتداء سربند را سه گوش و از دارازا تا کرده تا به شکل يک نوار پهن در آيد وسط آن را روي پيشاني بر روي روسري قرار داده و دو گوشه اش را به پشت برده وبا رد کردن آن به صورت (ضربدر) به جلو برگردانده و گل گرهي مي زنند تا محکم شود وسپس مجددا گوشه ها را به پشت برده و ادامه آن را رها مي کنند و گاهي هم در لاي سربند (عمامه مانند) محکم مي کردند.
فرم سربند اغلب مستطيل شکل بوده و اندازه ثابتي ندارد از نوع کوچک آن 1 * 25/1 متر و بزرگ آن 20/2 * 2 متر مي باشد، استفاده مي کنند. دو طرف کلاغي ريشه دار بوده و خط هاي رنگي پهن (قرمز ـ آبي ـ سبز ـ سفيد …) آن را زيباتر مي کرده است.
براي بستن هميشگي سربند، دلايل مختلفي داشته اند از جمله براي حفاظت از سرما و گرما و بيماري هايي مثل ميگرن، سينزيت و …، که زنان بدون آن نمي توانستند کارهاي پخت و پز و پر زحمت را در هواي سرد و گرم انجام دهند، زيرا که بدون بستن آن دچار سردرد مي شدند .علاوه بر مسائل پزشکي از نظر پوشش و عفت و حجاب نيز مورد استفاده قرار مي گرفته است.
مسئله ديگر از نظر رسم و رسومات محلي که اگر کسي بدون سربند ديده مي شد مورد تمسخر قرار مي گرفته است .امروزه اين سربند در بين جوانتر ها از مد افتاده پوشيدن آن فقط در بين زنان
مسن تر ديده مي شود.
ادامه دارد
نویسنده :سیمین سالارعابدی
