رباعيات خيام، ترجمان فريادهاي ميليون ها بشر ( کلبه کتاب )

ريحانه مهرباني

با سلام و درود فراوان! کلبه کتاب اين هفته با معرفي دو کتاب «خيام صادق» و «راز داوينچي» در خدمت شما دوست داران و علاقمندان به کتاب است. شما مي توانيد با پيوستن به کانال تلگرامي ما به نشاني @klidar هرروزه از تازه هاي کتاب باخبر شويد. فعلا برويم به سراغ صادق خان!

هيچ کدام به صراحتِ خيام شعري

 نسروده اند!

شايد عده اي ندانند که صادق هدايت درباره ي خيام دو کتاب داشته است. کتاب نخست به نام «رباعيات خيام» است که صادق هدايت آن را در 22 سالگي منتشر کرد و کتاب دوم هم «ترانه هاي خيام» که بيان کننده ي اين حقيقت است که صادق هدايت پژوهش خود درباره ي خيام را با وسعت قابل توجهي ادامه داده است. کتاب «خيام صادق» شامل اين دو اثر صادق هدايت است که تا مدت ها ممنوع  از چاپ بود اما جهانگير هدايت برادرزاده ي صادق هدايت با جمع کردن اين دو کتاب در يکي و افزودن يک مقدمه بر آن موفق به چاپش شده است.

کتاب اول شامل شرح حال خيام است که صادق هدايت مطالعات خود را هم در آن آورده است و در پايان آن هم 201 رباعي که با اطمينان بيشتري به خيام منسوب بوده اند آورده شده است. در اين کتاب، هدايت خيام  را رياضي دان، منجم و فيلسوفي مي داند که در هنگام فراغتش شعر نيز مي گفته است. کتاب دوم شامل چهار بخش عمده است: «مقدمه»، «خيام فيلسوف»، «خيام شاعر» و«ترانه ها» که در بخش ترانه ها رباعيات به طور موضوع بندي شده ارائه شده است همچنين دراين کتاب 106 رباعي به خيام منسوب است.

به نظر صادق هدايت شعراي بزرگي همچون حافظ و سعدي تحت تاثير خيام بوده اند اما هيچ کدام به صراحت خيام شعري نسروده اند. خيام در اشعار خود بي پروا به جهل و ناداني و خرافات حمله مي کند و انسان را عاجز از حل معماهاي هستي مي داند. اگرچه به نظر مي رسد صادق هدايت در اين کتاب با بيان افکار خيام مي خواسته نظر خود را در مورد جامعه و هستي بيان کند اما اين نکته از ارزش اين کتاب نمي کاهد و در هر حال اين کتاب اطلاعات جامعي به خواننده ي خود مي دهد.

در بخشي از کتاب خيام صادق مي خوانيم:

«در تحت عنوان خيام فيلسوف، صادق هدايت رباعيات خيام را ترجمان فريادهاي ميليون ها بشري دانسته که در ميان معماها و مجهولات اين جهان مانده اند. فلسفه ي خيام را فقط بايد در رباعيات او جستجو کرد. خيام آزادفکري بود که هرگز زير بار احکام جبري نرفت. البته آنچه خيام گفت که به مذاق روحانيون آن زمان خوش نمي آمد براي او بسيار مخاطره آميز بود. خيام با خرافات و موهومات، ستيزي دليرانه داشت. خيام زندگي را لحظه اي ميان دو عدم مي داند که بايد اين لحظه را دريابيم والا بازنده مطلق خواهيم بود.»

***خيام صادق/ مقدمه و گردآوري جهانگير هدايت/ نشر چشمه/ 15000تومان

راز داوينچي

«راز داوينچي» (يا رمز داوينچي يا کد داوينچي) نام رماني کارآگاهي و ماجرايي است از نويسنده ي آمريکايي، «دن براون» که از فروش و استقبال گسترده‌اي در سراسر جهان برخوردار بوده‌ است و در فاصله چند سال پس از چاپ آن، يک فيلم سينمايي و يک بازي ويديويي هم بر اساس آن ساخته شده‌است. شايد اگر دن براون تنها در اين رمان يک معماي پليسي و تاريخي را مطرح مي‌کرد، هرگز به اين فروش دست نمي‌يافت و حالا صدرنشين جدول فروش نبود. او همه را سحر کرده‌است، براون در «راز داوينچي» تاريخ و مسيحيت را رمزشناسي مي‌کند و دست روي باورها گذاشته است. دن براون به شدت اصرار دارد اين رمان را مبني بر واقعيت مطرح کند و در کتيبه کتاب هم به اين مسأله اشاره کرده و نوشته است: «همه شرح جزئيات آثار هنري و معماري و مذهبي مبتني بر اسناد واقعي است و داستان بر اساس رگه‌هايي از واقعيت به اين نقطه رسيده است.»

اين کتاب را مي توان يکي از فمينيستي ترين رمان هاي پليسي ناميد.

اين هم چند سطر از اين کتاب:

« لنگدان دوباره به آن ابزار نگاه کرد؛ هنوز بدگمان بود. «چرا آدم کل دستگاه رو نشکنه؟ خُردش نکنه؟ فلزش که خيلي ظريف به نظر مياد و مرمر هم سنگ خيلي محکمي نيست.»

سوفي لبخند زد. «چون داوينچي يه کم باهوش تر ازين حرف ها بود. کريپتکس رو طوري طراحي کرده که اگه بخواي به زور بازش کني، اطلاعات داخلش نابود مي شه.» دست توي جعبه کرد و با احتياط استوانه را درآورد. «اطلاعات بايد اول روي پاپيروس نوشته بشه.» بعد کريپتکس را تکان داد و مايع درونش به صدا درآمد.

« به علاوه ي يک شيشه ي پر از مايع»

«چه مايعي؟ «

سوفي لبخند زد. «سرکه»

لنگدان لحظه اي فکر کرد و بعد سر تکان داد.» چقدر هوشمندانه» سرکه و پاپيروس. اگر کسي مي خواست کريپتکس را به زور باز کند، شيشه ي مايع مي شکست و سرکه به سرعت پاپيروس را حل مي کرد. قبل از آنکه پيغام سري به دست کسي بيفتد، کُپّه اي خمير بي مصرف مي شد.»»

*** راز داوينچي / نويسنده:  دن براون / مترجم:  حسين شهرابي/ ناشر: تنديس/ قيمت:  33000تومان