بنا و پيشينه ي نيشابور

از اين شماره برآنيم تا به درخواست برخي خوانندگان صفحه چراغ راه ،دراين ستون تحت نام «نيشابور در گستره تاريخ « به اندازه وسع مان به تاريخ کهن زادبوم مان نيشابور بزرگ بپردازيم ،باشد تا پشتوانه وچراغ راهي گردد براي نسل امروز،و نيزقدرشناسي ازنياکاني که سازنده فرهنگ وتمدن مان بودند .

بنا و پيشينه ي نيشابور

درمورد بناي نيشابور روايات مختلفي در کتابها به چشم مي خورد که برخي از اين روايات ريشه در اسطوره هاوحماسه هادارد،همانگونه که در مورد اکثرشهرهاي باستاني نيزبه اين گونه روايات بر مي خوريم.

الحاکم نيشابوري،نويسنده تاريخ نيشابور،بناي اين شهررابه انوش بن شيث بن آدم نسبت داده،چنانکه درکتاب خودمي نويسد:

«اول کسي که قهندز بنانهاد،انوش بن شيث بن آدم بود،اساس آن برسنگي بزرگ ،سفيدومدوراملس نهادوازاين جهت درافواه خلق بود که آن را قلعه حجريه،يعني سنگ گفتندي بعدازآن به مدتي مندرس شدوچندگاه ماند.ذوالايکه دوم بار ،بنانهاد.»

ونيزبنابرروايات باستاني،تهمورت ديوبند سومين پادشاه افسانه اي پيشداديان،سنگ بناي نيشابوررانهادودردوران سلطنت منوچهر، پادشاه ديگري از اين سلسله،نيشابورونواحي آن مورد تاخت وتاز افراسياب پادشاه بزرگ توران قرارگرفت ونيشابورضميمه متصرفات وي شد.تااينکه کيقباد پادشاه کياني،توراني هاراشکست داد وآن هارا از خراسان بيرون کرد.وبنابرافسانه ديگري ،اسکندرکبيرشهرنيشابورراتسخير وآن را خراب نمود.

تاقبل از ظهورسلسله ساساني،پيدايش وبناي نيشابوردرهاله اي ازافسانه واساطيرواقع است،فقط هنگامي که به دوره ي سلسله ساسانيان مي رسيم مي توانيم تاريخ را جايگزين افسانه کنيم وبه شفافيت تاريخ نيشابوربرسيم.

در زمان شاپور اول ساساني پسر اردشير بابکان ،نيشابور با روشنايي تاريخ پيوند مي خورد. اکثر تاريخ نويسان بر اين عقيده وباورند که بناي شهر نيشابور منسوب به شاپور فرزند اردشير مي باشد وشاپور دوم در تجديد بنا وگسترش شهر اقدامات موثر به عمل آورده است وگفته اند که:

«شاپور اول (272م-241)دومين پادشاه ساساني نيشابور را پس از شکست دادن وکشتن سردار توراني به نام پهليچک(پهليزک)در اواسط قرن سوم ميلادي بنا کرد وگويا ديري نپاييد که شهر در اثر حادثه اي شايد زلزله خراب شد وديگر بار توسط شاپور دوم ساساني(379م-309م)تجديد بنا گرديد.

بر اساس آخرين يافته هاي باستان شناسي پيشينه تاريخي اين شهر کهن به هزاره سوم پيش از ميلاد بر مي گرددوبا توجه به اين يافته ها مشخص مي شود که اين شهر در هزاره سوم قبل از ميلاد داراي ارتباط تجاري وبازرگاني با منا طق همجوار ازقبيل دره رود سند در شرق و وتمدن ميان دو رود در غرب بوده است.

وجود چندين محوطه تاريخي در مجاورت نيشابور که داراي آثاري متعلق به هزاره هاي اول تا سوم قبل از ميلاد ودوره تاريخي مي باشند ،نشانگر اهميت اين منطقه در دوره تاريخي وحتي پيش از تاريخ مي باشد در اکتشافات انجام گرفته معلوم شده که اين شهر داراي سابقه چندين باره ي آبادي وخرابي بوده وبراي تعيين قدمت واقعي اين شهر هنوز مطالعات باستانشناسي خاتمه نيافته وبا ادامه اين اکتشافات شايد توان در سالهاي بعدروشن کرد که نيشابور تا چه اندازه سابقه آبادي وقدمت تاريخي دارد.

ادامه دارد…

نوشته : نعمت اله صادقی