مشاهير فقها ومحدثين نيشابوري(قسمت دوم)

چراغ راه

نعمت الله صادقی

کارشناس ارشد تاریخ

4- ابراهيم بن عبده نيشابوري :

وي از روات شيعه مي باشد وحضرت امام حسن عسکري(ع) تصريح به وثاقت وي نموده است ودر توقيعي که به اسحق بن اسماعيل نيشابوري فرستادند پس ازابلاغ سلام به ابراهيم ، وي را وکيل خود درنيشابورفرمودند ونيز در نامه اي که به ابن حمدونه بيهقي مرقوم داشته، فرموده اند : وجعله ثقتي واميني عندموالي  هناک (نامه دانشوران ج1ص482)

5-ابن الاحزم ابوعبداله شيباني متوفي به سال 344هجري

6-ابوسليمان حاتم بستي: محمد حبان درگذشته به سال 354هجري از بزرگان محدثين نيشابور بود که به بيشتر بلاد اسلامي به قصد فرا گرفتن علم سفر کرد وبيشتر ازمحضر ابوبکربن خزيمه استفاده نموده وحاکم نيشابوري از تلاميذ اوست وي مدتي قاضي سمرقند بودوکتب زيادي در حديث وفقه نوشته است (ص101سامي؛علي ؛ نقش ايرانيان دردر فرهنگ اسلامي)

7-ابو عبدالله حاکم نيشابوري معروف به ابن البيع که چندين اثر ازجمله کتابي در تاريخ نيشابور تصنيف کرده است .شهرت ابن البيع در حديث عمدتا به واسطه کتاب معروفش «المستدرک علي الصحيحين » مي باشد .ابوعبداله البيع معروف به الحاکم در دوره ساماني مدتي قاضي نيشابور وگرگان بود وسفير ساماني به نزد آل بويه. وي تمايلات شيعي هم داشت.ابو عبدالله از شاگردان ابو سليمان بستي بوده است.

8-سلامت نيشابوري:ابراهيم بن سلام (سلامه)نيشابوري از راويان حديث شيعه واز اصحاب امام رضا (ع) به شمار مي رود که شيخ طوسي اورا وکيل توصيف مي کند بدين جهت بعضي از بزرگان شيعه مانند علامه حلي روايات اورا معتبر دانسته وبر وي اعتماد کرده اند ؛زيراکه اين وکالت از طرف امام معصوم (ع)بوده ومعصوم،فاسق را وکيل ننمايد.ولي بعضي ديگروکالت اورا از جانب امام ترديد کرده اند وبرفرض ثبوت هم آن را براي وثاقت کافي نمي دانند. (رجال علامه حلي- دايره المعارف تشيع)

9-ابو سعيد سهيل ابن احمد ريوندي متوفي در قرن چهارم هجري

10-عبدالله بن مرتعش متوفي به سال328 هجري

11-ابن حمدان نيشابوري؛ ابوجعفر احمدابن حمدان درگذشته به سال 311هجري ازمحدثين وعرفاي مشهور اواخر قرن سوم واوايل قرن چهارم بود که درنيشابور به دنيا آمده ودر همان جا مي زيسته است وزمان سلطنت امير اسماعيل ساماني را دريافته .وي به فضل وعلم ومعرفت معروف وبه جودت بيان وتصنيف وتاليف موصوف بوده واز تاليفات وي «الصحيح»درحديث است که احاديثي راکه واجد شروط بخاري است درآن گرد آوري کرده وديگر تاليف وي«اسرار العرفا»در احاديث نبوي است(رک: سامي، علي,نقش ايرانيان درفرهنگ اسلامي ؛ ص100-101)

12-ابوعلي دقاق نيشابوري ؛وي  مقامات طريقت وشريعت را باهم داشته ودر حديث يدي طولاني ودرتفسير شاني وافي،شيخ ابوالقاسم قشيري شاگرد ودامادوي بودوتقريرات وعظ وي رانوشته است. ابوعلي  دقاق دارا ي تصانيف بسيار است از آن جمله کتابي در وعظ وکتابي در زهدوکتابي در تاويل آيات(نامه دانشوران ، جلد4؛ ص410)

13-ابوعثمان حيري نيشابوري، سعد بن  اسماعيل که از معتبرترين عرفا وفقهاي معاصر يعقوب ليث صفاري است زادگاهش ري وساکن نيشابور بود ودر همان جا درگذشت وي به واسطه سکونت در محله حيره نيشابور به حيري معروف بود .وي عمري دراز در نيشابور قطب وشيخ زمان بو د وداراي کراماتي نيز بود ، ابوعثمان در سال 289قمري در نيشابور وفات يافت..(نامه دانشوران ؛ج5؛ص213-222)

14-حافظ ابوبکر بيهقي(384 -458-454 قمري)، احمدبن حسين بن علي ملقب به فخرالزمان.،  فقيه شافعي ، حافظ ، محدث، مفسر و متکلم اصولي؛ وي درفقه وحديث پيشواي عصر خود بوده است .او درحديث شاگرد حاکم نيشابوري ودر فقه شاگرد ابوالفتح ناصربن عمر مروزي بود .ابوبکر بيهقي در خسروجرد بيهق متولد شد و درهمان‌جا نشو و نما يافت. وي به بغداد و کوفه و مکه سفر کرد و در نيشابور رحل اقامت افکند ، در همان‌جا درگذشت و در بيهق دفن شد. ابوبکر در علوم گوناگون داراي دستي توانا بود. امام‌الحرمين گويد که: شافعي بر گردن تمام شافعيان حق دارد جز بيهقي ، و اين بيهقي است که با کثرت تصنيفات خود در حمايت مذهب شافعي بر او منت دارد. ذهبي گويد که اگر بيهقي مي‌خواست قادر به تأسيس مذهب جديد بود. بيهقي از شاگردان ابوعبدالله حاکم نيشابوري و ابوالفتح ناصر مروزي و ابن فورک و ابوعلي رودباري و عبدالله‌بن يوسف‌بن نامويه است. شيخ‌الاسلاصم ابوعلي انصاري و ابوعبدالله فزاري و ابوالقاسم سحامي و ابوالمعالي محمد فارسي از شاگردان وي بوده‌اند. به‌خاطر گستردگي دانش و معرفت او به‌ اختلاف ، درحدود يک‌هزار رساله تصنيف کرد. ازجملة آثار او: «السنن کبير» ، ده مجلد و «السنن صغير» ، دو مجلد ، در حديث؛ «دلايل‌النبوه» ، در سه مجلد؛ «الجامع‌المصنف في شعب‌الايمان»؛ «المبسوط في نصوص‌الشافعي» ، در ده مجلد؛ «الاسماء و الصفات»؛ «المعارف».( رک: دايره المعارف بزرگ اسلامي ذيل نام ابوبکر بيهقي)