از سنگاپور تا نيشابور

نيشابور يک شهر است اما به قول استاد شفيعي کدکني فشرده ي تاريخ ايران نيز هست. ابر شهردر دوره هاي مختلف تاريخي فراز و فرود داشته و همواره در اوج نااميدي، ققنوس وار برخاکستر گذشته ي خويش باليده وهمچون خورشيدي بر آسمان فرهنگ و تمدن ايران زمين نورافشاني نموده است. ابرمرداني چون خيام، عطار، که هويت ايران و ايراني در اقصا نقاط جهان به آن شناخته مي شود محصول نگاه عقلاني نظام اجتماعي به اداره ي اجتماع و رونق نظاميه ها و اولويت منزلت متوليان و جويندگان خرد و دانش در اداره ي جامعه بوده است.در هيچ زمان و جايي پيشرفت و آباداني شانسي به دست نيامده است.

اما امروز نيشابور در جغرافياي توسعه ي کشور کدام موقعيت را به خود اختصاص داده است؟ صاحبان فکر و انديشه در اداره ي اين شهر چه جايگاه و نقشي دارند؟ قرار نيست که هميشه به گذشته ي خود بباليم. اگر در پاسخ به پرسش هاي فوق، سري به آمارهاي رسمي بزنيم و يا نقل قول هاي کارشناسان را بررسي کنيم، متوجه خواهيم شد که وضعيت نيشابور در همه ي ابعاد توسعه نسبت به متوسط جامعه ي جهاني و حتي شهرهاي هم جوار و همتراز خود، قابل دفاع نيست.گذشته ي ما قابل افتخار است ولي امروزمان هرگز!

در اين يادداشت هدف بررسي نرخ ويرانگر بيکاري، طلاق، اعتياد و خشونت در شهر نيست. همچنين نمي خواهيم به وضعيت اسفناک محيط زيست و جفاهايي که بر منابع آب و حيات گونه هاي متنوع گياهي وجانوري حتي در مناطق حفاظت شده اي مثل حيدري رفته است، بپردازيم يا بي مهري نسبت به زير ساخت هاي لازم براي زندگي شهري را بازگويه کنيم. هرگز قصد رنجور کردن همشهريان نيست چون دير زماني است همه ي ما داغ سوختن فرصت هاي توسعه و پيشرفت شهرنيشابور را بر دل نهاده ايم. امروز زمان برخاستن وبازسازي نيشابوري است که، فرزندان مان انتظارش را دارند. بنابراين هدف از اين يادداشت استمداد طلبيدن از صاحبان انديشه براي يافتن راهي است تا همچون گذشته نيشابور خورشيدوار بر تارک گنبد نيلي ايران و جهان بدرخشد.

براي توسعه ي يک شهر الگوهاي مختلفي وجود دارد. بايد همگان جمع شوند و با تکيه بر خرد جمعي و نظر متخصصين،جامع ترين برنامه هاي توسعه را تدوين نمايند. حتما لازم نيست منتظر بمانيم پايتخت نشينان معجزه کنند و شربت رفاه و خوشبختي را برايمان ساخته و تجويز کنند. آنها در خود مانده اند.بنابراين ضروري است همه ي روشنفکران و انديشمندان ابرشهرقدم در راه توسعه ي جامعه ي خود گذاشته و مقدمات آن را فراهم کنند. نبايد از نظر دور داشت که سياست و استراتژي آحاد جامعه براي قدم هايي که در اين راه برمي دارند مهم است.البته مناسب ترين قدم ها، نخستين ها هستند و انتخاب آگاهانه ي نمايندگان مجلس و رئيس جمهور براي مردم، نخستين قدم در راه پيشرفت و توسعه ي شهرها و کشور است.

به هرحال، به نظر مي رسد برخي الگوهاي توسعه براي شهر نيشابور مناسب تر باشند.البته هر برنامه اي بايد بومي شود. هر شهري به مدل تازه و جديد برنامه ي خاص خود نيازمند است. برنامه هاي توسعه ي سنگاپور يکي از اين هاست. اگرچه سنگاپور يک کشور است اما يک شهر هم هست و ما مي توانيم از تجربه ي آنها استفاده کنيم. آنها مجبورند منازل، اداره ها، صنايع، زيرساخت هاي عمومي نظير دانشگاه، فرودگاه، بيمارستان، پارک و … را فقط در محدوده اي هفتصد کيلومتري از زمين احداث کنند.

هرچند کل وسعت اين کشور تقريبا با مساحت محدوده اي که شهرنيشابور(نه شهرستان زيرا وسعت نيشابور حدود نه هزار کيلومتر مربع مي باشد) در آن احداث شده مساوي است اما توانسته پنج ميليون نفر را در خود جاي داده و از نظر استانداردهايي مانند کيفيت محيط زندگي، حفظ و توسعه ي منايع آب، پاکيزگي هوا، سرسبزي شهر، حفظ گونه هاي مختلف گياهي و جانوري، مديريت پسماند و فاضل آب، مديريت انرژي، حمل و نقل، ارتباطات، صنايع و تکنولوژي و …بهترين رتبه ها را در نظام جهاني به خود اختصاص دهد.

امروزه مردم سنگاپور به خود مي بالند که توانسته اند طي سي سال از کشوري جهان سومي به الگويي براي کشورهاي جهان و حتي کشورهاي توسعه يافته تبديل شوند. عقلانيت، شايسته سالاري و قانون گرايي اصول حياتي پيشرفت اين کشور- شهر محسوب مي شوند. بر مبناي عقلانيت هيچ پيشرفتي بدون برنامه ريزي ممکن نيست. آنها توانسته اند با برنامه ريزي هاي سه، پنج، پانزده و بيست ساله هماي سعادت و خوشبختي را در آغوش بکشند و امروزه با دقت و آسودگي، سياست و استراتژي خود را براي قدم هاي مناسب بعدي طرح ريزي نمايند.

به مدت ده سال است که نظام آموزشي سنگاپور در کنار کره ي جنوبي، تايوان، ژاپن، فنلاند و هنگ کنک برترين نظام آموزشي دنياست. شيوه ي آموزشي مفاهيم درس هايي مانند رياضي در سنگاپور توسط کشورهاي پيشرفته اي نظير سوئد کپي برداري شده است. همچون دوران تاريخ طلايي نيشابور، متوليان دانش و فرهنگيان در سنگاپور از مهمترين منزلت و جايگاه اجتماعي برخوردارند و حداقل حقوق هر فرهنگي به پول ايران ماهانه دوازده ميليون تومان است.

در برنامه ريزي هاي اين کشور پس از نظام آموزشي، محيط زيست، اقتصاد و اهداف اجتماعي از اولويت برخوردارند. آنها برخلاف ما، رشد اقتصادي و داشتن محيط زيستي سالم و زيبا را با هم دنبال مي کنند و به درپي ساختن شهري سرزنده و پويا هستند. برنامه ريزان سنگاپور، «به هر قيمتي به دنبال رشد اقتصادي نيستند و با تنظيم قوانين سخت، به شدت از محيط زيست و گونه هاي گياهي و جانوري خود به عنوان سرمايه اي ملي محافظت مي کنند».

گويي مردم سنگاپور ادب را از ما آموخته اند چون کارهاي شان کاملا برعکس ما است! مديريت منابع آب و جستجو براي يافتن منابع جديد در تمامي برنامه هاي آنها تعقيب مي شود. مردم اين کشور براي قطره قطره از منابع مختلف آب سرزمين خود برنامه ريزي دقيق انجام داده اند و با سازماندهي فاضلاب خود، علاوه بر جلوگيري از آلوده شدن سفره هاي آب زيرزميني، سال هاست سرسبزي محيط زيست خود را تضمين نموده اند. علاوه براين آنها مثل ما، به پسماند شهري به عنوان يک معضل که با دفن کردن بايد از شرش خلاص شد نگاه نمي کنند. پسماند شهري براي آنها يک سرمايه است که استفاده هاي فراواني از آن مي شود وحدود دو تا سه درصد برق سنگاپور، توسط آن تامين مي شود.

امروز آرزوي ما اين است اي کاش مثل سنگاپور توسعه يافته باشيم.از سنگاپور تا نيشابور فاصله ي جغرافيايي را نمي توان از بين برد اما مي توانيم، با بازگشت به عقلانيت، شايسته سالاري، قانون گرايي و برنامه ريزي، فاصله ي توسعه يافتگي و عقب ماندگي را که بين ما هست برداريم. برنامه هاي مختلف به ما اين فرصت را مي دهد که ضمن ارزيابي عملکرد مسئولين، اطمينان يابيم که اگر امروز مجبوريم برخي رياضت ها را متحمل شويم، آينده خود و فرزندانمان به بيراهه کشانده نخواهد شد. براي نيل به اين مقصود بايد نمايندگان و مسئوليني بر مناصب نيشابور تکيه زنند که با پرهيز از عوام گرايي و کلي گويي، برنامه هايي براي خروج نيشابور از رخوت و عقب ماندگي ارائه داده و نسبت به انجام آن پاسخگو باشند. نخستين قدم به همشهريان نيشابوري بستگي دارد که چه کساني را در اسفند ماه انتخاب کنند.

حبیب اله قربانی