سمنو پزان در نيشابور

سمنو پزان در نيشابور

الهام صادقي/ پاي ثابت سفره ي هفت سين که هيچ جايگزيني ندارد سمنو است. آيين سمنو پزان در نيشابور نيز مانند برخي شهرهاي ديگر ايران اجرا مي شود. رسم پختن سمنو که تقريبا رسمي زنانه است در نزديکي بهار اجرا مي شود که با خود باورها و اعتقاداتي مذهبي را همراه دارد. براي اين که با اين رسم در شهرمان آشنا شويم سري به روستاي کلاغان که هنوز اين مراسم با تشريفات آييني در آن اجرا مي شود، مي زنيم.

وارد حياط خانه اي روستايي مي شويم که ديگ هاي سمنو در حال جوشيدن است. حاضرين «عمه معصومه» را به من معرفي مي کنند تا هرچه در مورد اين مراسم مي خواهم از او بپرسم.

عمه معصومه با لهجه ي شيرين نيشابوري ش برايم از ابتدا در مورد اين مراسم شرح مي دهد:

سمنو پزون در روستاي ما يک رسم قديمي است که بعد از پدر و مادرهاي مان، که از ابتدا باني اين امر بودند، به ما رسيده است که ما هم اين رسم را ادامه داده و هر ساله با کمک دوستان و آشنايان مان اين مراسم را که به نام حضرت فاطمه(س) است اجرا مي کنيم. 128مَن آرد و 40 کيلو گندم براي پخت اين سمنو استفاده کرديم. گندم ها را 4روز مي خيسانيم و 25 روز در ظرف مي ريزيم و بعد از اين که تبديل به سبزه شدند عصاره شان را که براي قرمز شدن رنگ سمنوست، مي گيريم و مقداري از گندم ها را هم، زماني که جوانه زده، عصاره مي گيريم که به آن «تيجي» مي گويند. تيجي به عنوان اصلي ترين مورد براي شيرين شدن سمنوست.

بعد از آن آرد را در آب سبزه ها خمير
مي کنيم و زماني که مي خواهيم اين مواد را در ديگ ها بريزيم پيراهن و روسري قرمز بر تن مي کنيم. عمه معصومه مي گويد پوشيدن لباس قرمز به اين خاطر است که رنگ سمنو هم مانند
لباس مان قرمز رنگ شود.

12ساعت، هم زدن سمنو طول مي کشد و کفگير مرتب دست به دست مي شود چراکه اگر لحظه اي غفلت کنيم سمنوي مان ته مي گيرد.

يکي از قسمت هاي اصلي اين مراسم دم کردن سمنو است که بايد قبل از اذان صبح باشد که آن هم 12ساعت طول مي کشد. قبل از اين کار صاحبان نذر، سفره اي را فراهم مي کنند که در آن آرد، آينه و قرآن، شمع، تسبيح، جانماز و شيريني را براي تبرک کردن سمنو قرار مي دهند و شروع به خواندن دعا و نيايش و ذکر اسماء الهي مي کنند. عمه معصومه همچنين توضيح مي دهد که اين کار را براي اين مي کنند که اعتقاد دارند حضرت زهرا به سمنوي شان نظر کند تا متبرک شود!

از جمله ديگر اعتقادها که در اين بين وجود دارد غسل دادن (شستن) سبزه ها با آب جاري براي پاک کردن چشم ناپاک از آن است. ضمن اينکه قبل از آن پرده اي را جلوي ظروف سبزه ها مي کشند براي در امان نگه داشتن آن ها از چشم بد! و اگر سمنو به هر دليلي خراب شود به چشمي ناپاک که بر آن افتاده است منتسب مي کنند. آنها همچنين براين باورند که اگر آب باران بر سبزه هايشان ببارد سمنو شيرين مي شود.

در آخر بعد از آماده شدن سمنو، افراد به نسبت گندم و آردي که براي پخت سمنو داده اند، سهم بر مي دارند و بين خويشان و همسايگان خود تقسيم مي کنند.

قندهاري کارشناس اجتماعي در مورد اين مراسم آييني مي گويد: جشن هاي دسته جمعي را مي توان يکي از عوامل ايجاد انسجام اجتماعي دانست. تعدادي از افراد گرد هم آمده و با تمسک به يک موضوع خاص به تبادل احساسات و عواطف نسبت به هم مي پردازند. برگزاري جشن هاي دسته جمعي ضمن اينکه منجر به کُنش جمعي مي شوند از لحاظ روحي و رواني ، شادابي، کاهش تنش هاي عاطفي، رفع تيرگي هاي روابط بين افراد و کاهش کشمکش هاي اجتماعي را به همراه دارد.

با اين وصف جشن هاي گروهي در خدمت حفظ منافع جمعي است چرا که همبستگي اجتماعي را تضمين کرده و سلامت روحي و رواني اجتماع را به ارمغان مي آورد.

به هر حال ايجاد و حفظ همبستگي اجتماعي براي ادامة حيات مفيد و ثمر بخش جوامع، بسيار مهم و تعيين کننده است. جشن هاي گروهي ابزار مناسبي براي ايجاد چنين همبستگي اجتماعي به شمار مي روند چه، معمولاً برگزاري جشن ها با هر عنوان و علتي که باشد مورد استقبال عموم مردم قرار مي گيرد.

جشن هاي دسته جمعي کارکردي اين چنيني دارند بنابراين ايجاد شور و نشاط بين افراد جامعه و نتيجتاً دستيابي به يکپارچگي اجتماعي در گرو توجه ويژه به آن است.

چيزي که شادابي و نشاط و همبستگي و انسجام اجتماعي را همزمان به وجود مي آورد شايسته آن است که بيشتر از آنچه امروز هست مورد عنايت قرار گيرد.

اگر شما هم مي خواهيد سمنوي خوشمزه ي عمه معصومه را امتحان کنيد سري به روستاي کلاغان، منزل حاج ابراهيم دهنوي بزنيد.