حقوق و تکاليف دارنده چک بلامحل (برگشتي) از لحاظ کيفري امروزه استفاده از چک در روابط مالي افراد بسيار مرسوم است و هزاران فقره چک هر روز در دست مردم جابجا مي شود و روزانه صدها موضوع مربوط به چک در مراجع قضايي در سطح کشور مطرح مي گردد. با وجود اين افرادي که از […]
حقوق و تکاليف دارنده چک بلامحل (برگشتي) از لحاظ کيفري
امروزه استفاده از چک در روابط مالي افراد بسيار مرسوم است و هزاران فقره چک هر روز در دست مردم جابجا مي شود و روزانه صدها موضوع مربوط به چک در مراجع قضايي در سطح کشور مطرح مي گردد. با وجود اين افرادي که از چک استفاده مي کنند به دليل عدم اطلاع از قوانين مربوط به آن با مشکلاتي مواجه مي شوند و قانون گذار به دليل اهميت آن در مبادلات اقتصادي افراد جامعه، قوانيني را براي حمايت از حقوق کساني که به نوعي با چک سروکار دارند وضع نموده است.
قانون گذار به دارنده چک بلامحل يا برگشتي حق داده است که در صورت فراهم بودن شرايط بتواند عليه صادر کننده، متوسل به شکايت کيفري شود. به عبارت ديگر حق شکايت کيفري را متعلق به دارنده چک دانسته است. به همين دليل تشخيص دارنده براي برخورداري از اين حق، مهم است. براي تشخيص اينکه چه کسي اولين بار براي وصول چک به بانک مراجعه نموده است، بانک ها مکلف هستند به محض مراجعه ي دارنده ي چک، هويت کامل و دقيق او را در پشت چک با ذکر تاريخ قيد نمايند. کسي که چک پس از برگشت از بانک به وي منتقل گرديده حق شکايت کيفري نخواهد داشت مگر آن که انتقال قهري باشد مانند اينکه بعد از فوت دارنده به ورثه منتقل شده باشد .
چنانچه دارنده چک بلامحل بخواهد شخص ديگري را به عنوان نماينده خود براي وصول چک به بانک بفرستد و در عين حال در صورت بي محل بودن چک حق شکايت کيفري را براي خود حفظ کند بايد هويت و نشاني خود را با تصريح نمايندگي شخص مذکور در پشت برگه چک قيد گردد. در صورتي که دارنده چک بعد از اقدام به شکايت کيفري، چک را به ديگري انتقال دهد يا حقوق خود نسبت به چک را به هر نحو به ديگري واگذار نمايد تعقيب کيفري متوقف مي گردد زيرا حق شکايت کيفري فقط براي کسي مي باشد که اولين بار چک را به بانک ارائه نموده است. چنانچه دارنده بخواهد عليه صادرکننده شکايت نمايد مي تواند با دريافت گواهي عدم پرداخت از بانک و در دست داشتن کارت ملي با مراجعه به دادسراي محل و طرح شکايت کيفري تقاضاي مجازات صادرکننده متخلف را نمايد. دارنده چک زماني مي تواند از ضمانت اجراي کيفري چک استفاده نمايد که دو شرط را رعايت نمايد.
الف) ظرف شش ماه از تاريخ صدور چک جهت وصول مبلغ چک به بانک مراجعه نمايد و در صورت عدم وصول چک، گواهي عدم پرداخت از بانک دريافت نمايد.
ب) ظرف شش ماه از تاريخ صدور گواهي عدم پرداخت و برگشت خوردن چک شکايت کيفري عليه صادرکننده را به دادسراي محل تقديم نمايد.
شاکي مي تواند هم زمان با تقديم شکايت و يا در حين تعقيب کيفري متهم، دادخواست مطالبه وجه چک و خسارت ناشي از عدم پرداخت وجه چک و هزينه هاي دادرسي را نيز از لحاظ حقوقي پيگيري نمايد. بايد توجه داشت در موارد ذيل چک داراي جنبه کيفري نمي باشد. الف) در صورتي که ثابت گردد چک سفيد امضاء صادر شده است ب) هر گاه در متن چک وصول وجه چک منوط به تحقق شرطي باشد پ) چنانچه در متن چک قيد شده باشد که چک بابت تضمين انجام معامله بوده است ت) در صورتي که ثابت گردد که چک بدون تاريخ صادر گرديده يا تاريخ واقعي صدور چک مقدم بر تاريخ مندرج در متن چک بوده است ث) هرگاه بدون قيد در متن چک ثابت گردد که وصول وجه چک منوط به تحقق شرطي يا بابت ضمانت بوده است.
نویسنده:محسن تقیان
