دخترِ ناپالم و خشونتِ جنگ

عکاس مستند اجتماعی

نیک اوت عکاسی که با یک عکس از جنگِ ویتنام دنیا را تکان داد و به نماد خشنونت غیر نظامیان در جنگ ویتنام بدل شد .  با گذشت بیش از ۵۲ سال از این حادثه‌ی تلخ  هنوز آن عکس در حافظه‌ی تاریخ هنر فتوژورنالیستی یکی از برترین آثار دنیا به شمار می‌رود.

نیک اوت در سال ۱۹۵۱ در ویتنام متولد شد. او مدرک کارشناسی خود را از دانشگاه هاوانا در کوبا دریافت کرد . وی هم اکنون با همسر و دو فرزندش در کالیفرنیا زندگی می‌کند. زمانی که ۱۴ ساله بود مادرش او را برای کار به آسوشیتدپرس یکی از معتبر ترین خبرگزاری ها معرفی کرد. چند هفته بعد برادرش که او نیز برای همان خبرگزاری کار می‌کرد، هنگام عکاسی از یک صحنه نبرد در جنگ ویتنام کشته شد.

نیک اوت در ژانویه‌ی ۱۹۶۶ بعد از یک دوره شش هفته‌ای آموزش در یک تاریک خانه برای فراگیری این هنر استخدام شد. او در سال ۱۹۶۷ به عنوان  یک فوتوژورنالیست ماهر مطرح  شد و مهارت و جسارت او در عکاسی از صحنه های نبرد عملیات نظامی کمونیست های ویت کنگ و آمریکا در حمله به ویتنام جنوبی به درستی گواه می‌داد که او یک فتوژورنالیست واقعی در دنیای هنر عکاسی است. او برای به تصویر کشیدن صحنه های خشونت ، سه بار مجروح شد.

او در سال ۱۹۷۷ به عنوان پناهنده به لس آنجلس مهاجرت کرد ولی همچنان به همکاری  با آسوشیتدپرس ادامه داد و در سال ۱۹۸۹ به ویتنام برگشت تا داستان جستجوی آمریکایی هایی که در عملیات های نظامی مفقود شده بودند را پوشش دهد. نیک در سال ۱۹۹۳  همراه دوست قدیمی‌اش یک دفتر جدید خبرگزاری آسوشیتدپرس در هانوی را تاسیس کردند. 

نیک اوت عکس مشهورش را که برنده‌ی جایزه‌ی پولیتزر شد در سال  ۱۹۷۲ هنگام یکی از بمباران های ویتنام گرفت. این عکس که « وحشت جنگ » یا « دختر ناپالم » نام گرفت، صحنه‌ای را نشان می دهد که در آن دختر ۹ ساله عریانی در اثر استفاده از بمب های  ناپالم ، آتش گرفته است و از درد فریاد می‌زند و فرار می کند. انتشار این عکس به دلیل آنکه   آن را مخالف قوانین انتشار «در سال ۱۹۷۲» (قوانین پیشگیری از نمایش عریان بدن) می‌دانستند ؛ با پیگیری‌های سرسختانه ادیتور و متقاعد کردن مدیر دفتر مرکزی با این استدلال  که ارزش خبری عکس به ملاحظه کاری درباره برهنگی دختر ارجحیت دارد؛ میسر شد.  

اثری که مشاهده می کنیم یکی از مشهورترین آثار نیک اوت از بمباران ویتنام است در کادر عمودی عکس زنی را می بینیم که پیکر سوخته‌ی فرزندش را فریاد زنان در آغوش گرفته و در بک‌گراند تصویر دود ناشی از آتش جنگ فضا را پر کرده است .عمق میدانی که نیک اوت برای هدایت چشم مخاطب تا انتهای تصویر ایجاد کرده است خالی از لطف نیست چرا که او تاکید داشته که خشم جنگ تا شعاع وسیعی از حیات بشر را درگیر کرده است. این عمق میدان هم می‌تواند اشاره‌ای باشد که این مادر مسافت زیادی را از نقطه‌ی جنگ تا نقطه‌ای که ایستاده پیموده است چه بسا که آسمان هم که نماد آزادی و پرواز است از پیامدهای  شوم جنگ مستثنی نیست.

عکاس با توجه به فلسفه و جامعه شناسی در هنر عکاسی، خط افق را مماس در یک سوم بالا قرار داده است. این باعث می‌شود که آسمان سهم کمتری از کادر را تشکیل دهد و یک حس سنگینی در دو سوم پایین، به اثر بخشد . او با دو تکنیک حساب شده در هنر عکاسی توانسته مرگ یک انسان را به خوبی برای مخاطب تداعی کند: سد کردن راه مادر را می‌توان به بن بست حیات بشر تشبیه کرد و قطع پاهای مادر را به عدم توانایی در پیمودن راه.

دیدن این تصویر هولناک دل مخاطب را به درد می آورد کودکی که بر اثر شدت آتش جنگ زغال شده به طوری که یک دست و یک پای کودک در پیکره‌اش دیده نمی‌شود مانند دسته گلی که غنچه های آن از شدت گرما خشکیده است و کودک ،امید مادر را به خزان برده است . شاید به همین دلایل بوده که نیک اوت ،هم راه زن را سد کرده و هم به عدم پیمودن راه تاکید داشته! به طور قطع می‌توان گفت که زن در این شرایط هولناک نه منتظر ناجی  است و نه طبیبی که زخم کودکش را التیام بخشد. در این تصویر حس هم ذات پنداری مستحکمی بین مخاطب و سوژه برقرار می‌باشد بخصوص برای مادرانی که در این کره‌ی زمین عزیزی و یا فرزندی را در خشونت جنگ از دست داده‌اند.

نیک اوت دو نوع مرگ را برای مخاطب در این اثر تکان دهنده تداعی می‌کند  یکی مرگ روحی که شامل حال مادر و مخاطب می‌شود و یکی مرگ جسمی که فیزیک کودک را درهم شکسته است. او از معدود عکاسانی می‌باشد که توانسته با آثار جنگ ذهن مخاطب و رجال سیاسی دنیا را درگیر کند که دست از جنگ ستیزی بردارند ،به راستی که جنگ نه زمان و نه مکان می‌شناسد و این شعله های آتش همه‌ی فصول را خزان می‌کند.

           عکاس : نیک اوت