الهام صادقی اختراع فن چاپ به چند هزار سال قبل از میلاد و به دوره آسوریان که برخشت هایی از گل‌رس، مهر می‌زدند، بر می گردد. استعمال حروف قابل انتقال بین سال‌ها ی 1051 و 1058 در چین آغاز شد .در سال 1440، گوتنبرگ ظاهرا بدون اطلاع از کار چینی‌ها، حروف قابل انتقال را اختراع […]
الهام صادقی
اختراع فن چاپ به چند هزار سال قبل از میلاد و به دوره آسوریان که برخشت هایی از گل‌رس، مهر می‌زدند، بر می گردد.
استعمال حروف قابل انتقال بین سال‌ها ی 1051 و 1058 در چین آغاز شد .در سال 1440، گوتنبرگ ظاهرا بدون اطلاع از کار چینی‌ها، حروف قابل انتقال را اختراع کرد. 300 سال پس از اختراع دستگاه چاپ گوتنبرگ، نمایشنامه نویسی آلمانی به نام آلوئیس زنه فلدر، چاپ سنگی یا لیتوگرافی را درسال 1796 میلادی اختراع کرد.
گفته می شود، تاریخ چاپ در ایران به حدود پنج قرن پیش از میلاد یعنی به زمان پادشاهان هخامنشی و مهرهای سلطنتی می‌رسد که به منظور تأیید احکام و فرمان‌های حکومتی از آن‌ها استفاده می‌کردند. ورود واژه ی چاپ به زبان فارسی را به اواخر قرن هفتم هجری و زمان سلطنت گیخاتوخان، پسر اباقاخان مغول (۶۹۰–۶۹۴ق) نسبت می‌دهند و آن مربوط به پول‌های کاغذی ای بوده که به آن «چاو» یا «کا او» می‌گفتند. عده‌ای نیز معتقدند واژه ی چاپ همان «چهاب »یا «چهابه» است در زبان هندی به مفهوم مهری که با آن بر روی پارچه نقش می‌زدند. به ظن برخی، لغات «چاپ» و «چاپ خانه» از همین دوره وارد زبان فارسی شده و اصل آن از «چاو» و «چاوخانه» گرفته شده‌است.
در ایران برای نخستین بار در سال 1640م ارامنه اصفهان ابتدا حروف زبان ارمنی را تهیه کرده و سپس چاپخانه ای به همین نام را خریداری نموده و چاپ را به جلفای اصفهان آوردند. اما به‌طور جدی آغاز و شکل گیری صنعت چاپ در زمان فتحعلیشاه قاجار.با حمایت و پی‌گیری‌های, ولیعهدش عباس میرزا محقق شد و او بنای نخستین چاپخانه‌ای را گذاشت که در ایران، به زبان فارسی و با روش چاپ سربی، به نشر کتاب پرداخت.
در مورد ورود صنعت چاپ وچاپخانه به نیشابور باید گفت که این اتفاق به 78 سال قبل یعنی سال 1320 برمی گردد، در این سال برای اولین بارحاج علی اکبر رهنما که صاحب یک کتاب فروشی در خیابان اصلی نیشابور بود در رفت و آمدهایی که به تهران برای خرید کتاب و دفتر و لوازم التحریر داشت، علاقه مند به خرید دستگاه چاپ و آوردن آن به نیشابور شد وبه دنبال همین اشتیاق اولین دستگاه چاپ دستی را به همراه گارس حروف سربی خریداری و به نیشابور آورد و در انتهای مغازه کتاب فروشی خود جای داد. این دستگاه کوچک چاپ با دست و به صورت تک برگی کار می کرد . آقای رهنما کار خود را با این دستگاه دستی به تنهایی و بدون آموزش و به صورت تجربی آغاز کرد و اولین کار وی چاپ کارت ویزیتی بود که برای آقای فقیری کارمند بانک ملی نیشابور انجام داد.چاپ کتاب «نوای کربلا» نوشته مرحوم ابوصالحی نیز جزو کارهایی بود که توسط همین دستگاه دستی انجام گرفت. به گفته علی رهنما فرزند حاج علی اکبر رهنما ومدیر فعلی چاپخانه ،در سال 1328چاپخانه ی رهنما رسما به تایید وزارت اطلاعات وقت رسید و کار خود را با دودستگاه ماشین چاپ دستی وپایی ویک کارگر ادامه داد. در همین ایام چاپ روزنامه های «جاذبه ی عمومی»، «صدای نیشابور» و «رعد خراسان به مدیریت هادی غازی» از اولین سفارش هایی بود که با حروف چینی سربی و با همین دستگاه پایی در چاپخانه رهنما به چاپ رسید
با ورود ماشین چاپ دو ورقی که با دست کاغذ گذاشته می شد وبا برق کار می کرد روند چاپ در چاپخانه رهنما را سرعت بیشتری داد. این دستگاه تا زمان انقلاب اسلامی فعال بود تا این که در سال 1357 زمانی که علی رهنما، در چاپخانه مشغول به کار شد با خرید دستگاه چاپ ملخی از شرکت نوریانی، وارد کننده ی ماشین های هیدلبرگ آلمان و با تلاشی شبانه روزی و چاپ هفته نامه «صبح نیشابور» و دیگر مطبوعات توسعه و تحولی در چاپخانه ی رهنما ایجاد شد.
در سال 1368دستگاه افست «جی تی او » از آلمان خریداری شد و چاپ افست نیز در نیشابور راه اندازی شد و پس از گذشت 10سال ، دستگاه خروجی فیلم نیز خریداری شد تا از مراجعه به مشهد برای تامین فیلم و زینک خود کفا شود، در سال های پس از آن نیز با خرید تجهیزات و دستگاه های به روز و پیشرفته تر و چاپ نشریات محلی همچون «خیام نامه »و«خاتون شرق» و… در اواخر دهه ی هفتم از زمان تاسیس آن ،همچنان به کار خود ادامه می دهد.
دومین چاپخانه در نیشابور چند سال بعد توسط محمد قاسم توسلی که از شاگردان رهنما بود در نیشابور ودر خیابان اصلی شهر ونزدیک بازار تاسیس شد .
سومین چاپخانه نیشابور توسط آقای سخنور ودر بازار زرگرها (بازار نو) و در سال 1336تاسیس شد وهم اکنون نیز جدای از موسسات تایپ وتکثیر ،حدود 8 چاپخانه در نیشابور ،کار نشر وچاپ را بر عهده دارند.
