«بورس» مسکن ابدی در قبرستان شهر!

رضا زرگرانی

از قبرهای رایگان تا آرامگاه های لاکچری بهشت فضل و «خرید و فروش» قبور

«شاه فضل» یا همان آرامستان «بهشت فضل»، قبرستان اصلی شهر، پایان همه افت و خیزهایی است که یک نیشابوری در زندگی از سر می گذراند. روزانه و به طور میانگین 7 تا 8  نفر از مردم نیشابور، به این نقطه به عنوان آخرین مقصدشان می رسند، بدون آن که در این حرکت آخر اراده ای از خود داشته باشند. مسکن ابدی نیشابوری ها اما حکایت هایی نانوشته هم دارد. تداوم مناسبات اجتماعی و اقتصادی روزگار حیات آدم ها و استمرار فاصله گذاری های طبقاتی در مناسک تدفین و خاکسپاری، تناقضی است که در دل خود طنزی تلخ دارد؛ از جمله این تناقض ها قیمت خانه های ابدی است که گاه بستگی به وضعیت مالی اموات در دوران زندگیشان دارد .  قیمت هایی که از 700 هزارتومان تا بیش از 7میلیون تومان متغیر است. البته در این میان امواتی هم هستند که برای دفن در بخش ویژه باغ و آراستن آرامگاه ده ها میلیون تومان برای شان هزینه می شود.

قیمت خدمات آرامستان، قبور اموات و البته هزینه های کفن و دفن و خلاصه هزینه های مُردن، پا به پای هزینه های زندگی در سال های اخیر افزایش یافته است. اما آن چه جالب توجه است، تفاوت طبقاتی در نوع و قیمت آرامگاه های ابدی است!

مشاورِ املاکِ ابدی!

برای بررسی این موضوع، ابتدا به عنوان یک شهروند به سراغ بخش پیش فروش قبور سازمان بهشت فضل رفتیم. کارمند خانم، با خوش رویی و حوصله  لیست قیمت قبور را با توجه به موقعیت مکانی و تراکم اموات دفن شده در اختیارمان قرار داد و برای مان در مورد هر بخش توضیح داد.

در این مشاوره ی چند دقیقه ای، متوجه شدیم که قیمت خانه های ابدی هم بستگی به وضعیت مالی اموات در دوران زندگیشان دارد .  قبرها از ۷۰۰.۰۰۰ تومان در بلوک ۲۳  تا 7میلیون و 150هزار تومان در بلوک  ۲ پیش فروش می شود.   برای مثال در بلوک 18 که در اواسط آرامستان جای دارد، برای قبور ردیف اول که در «حاشیه خیابان» قرار داردحدود 6میلیون تومان باید هزینه کرد و ردیف دوم در همان بلوک حدود 3میلیون تومان دریافت می شود.  البته اگر برای دفن در همان روز می خواستیم، در قیمت همه قبور چند درصدی تخفیف داده می شد. بلوک 23 که ارزان ترین قبور آرامستان را دارد، در منتهی الیه شرق بهشت فضل و به نوعی مدفن همگانی است و بلوک 2، که به آن راهروهای 1 تا 3 هم اطلاق می شود، گران ترین بخش شاه فضل است.
مشاور فروش قبور درباره ویژگی بلوک و میزان تفاوت قیمت ها گفت: بلوک دو با توجه به این که جزو قطعه های قدیمی آرامستان است و درختان چندین ساله دارد و نسبت به بلوک 23 خلوت تر هم می باشد، و به درِ ورودی آرامستان نزدیک تر است، مشمول هزینه ی بالاتری می باشد .
لازم به ذکر است قیمت قبر در همین قطعه ی لاکچری(!)، متفاوت است؛ قیمت قبر یک طبقه 7میلیون و 150هزار تومان و همان قبر اگر دو طبقه باشد، هر طبقه با قیمت 5 میلیون و720 هزار تومان به فروش می رسد.

این در حالی است که شائبه امکان خرید و فروش قبورِ پیش فروش شده، در تماس برخی شهروندان، از احتمال بروز سوداگری و خرید و فروش قبور خبر داده شد.

برای روشن شدن این موضوعات سراغ مدیر سازمان آرامستان های شهرداری رفتیم.

دیدار با مدیریت سازمان

دامنجانی مدیرعامل سازمان آرامستان ها قبل از آنکه توضیحی ارائه دهد، خبرنگار «خیام نامه» را به بازدید میدانی از این سازمان دعوت کرد و برای ما توضیح داد که بهشت فضل نیشابور همزمان با انتصاب او در سال ۱۳۹۴  که یک قبرستان معمولی بوده، به «سازمان آرامستان ها» ارتقا جایگاه یافته است.
او درباره بالارفتن هزینه ها و اقدامات این سازمان برای ارایه خدمات بهتر به شهروندان گفت: در طی چهار سال گذشته  اقداماتی را از قبیل خیابان کشی، ساخت بلوار ها، نصب تابلو های راهنما، ایجاد سیستم آبیاری قطره ای، ساخت پارک بازی کودکان، یکسان سازی قبور، سنگفرش معابر و ساخت اصولی قبور و خریداری آمبولانس های یخچال دار انجام داده ایم.

دفن رایگان اموات در بلوک ۲۳  از شعار تا واقعیت

دامنجانی در پاسخ به این سوال که چرا قیمت برخی قبور تا این اندازه بالاست، گفت:  ساخت هر قبرجا برای سازمان 350هزار  تومان هزینه دارد، اما این سازمان در قطعه ی ۲۳ قبور را کاملا رایگان واگذار می کند و به جز هزینه های حمل میت و شستشو و دفن و…  پولی از شهروندان گرفته نمی شود. گفتنی است مسئول پیش فروش قبور به خبرنگار خیام نامه هزینه ی هر قبرجا در بلوک ۲۳ را 700هزار تومان اعلام کرده بود!

دامنجانی گفت: ما برای دفن میت در بلوک ۲۳ فقط هزینه های معمول را دریافت می کنیم که آن هم هزینه ی حمل و نقل، سردخانه، کفن، غسل میت، نصب سنگ و نگهداری از قبر هست و هزینه ی قبرجا نیست.
ولی برای  بلوک های خاص آرامستان هزینه دریافت می گردد که این موضوع کاملا عادی است. چرا که ما برای اداره ی سازمان و گسترش آن نیازمند بودجه هستیم اما با توجه به خودگردان بودن سازمان آرامستان ها ، تنها منبع درآمد ما از قسمت فروش قبور می باشد .
وی در مورد وضعیت درآمدی و هزینه ای سازمان آرامستان های شهرداری می گوید: باید بگویم که هنوز سازمان بهشت فضل به مرحله ی سود دهی نرسیده و تمام درآمد ها صرف اداره سازمان و گسترش و ساخت قبور می شود.

قطعه های ویژه

دامنجانی در توضیح  قطعات ویژه ی بهشت فضل گفت این قطعات شامل: قطعه نام آوران، قطعه صالحین، قطعه اهدای عضو و قطعه ی ثقلین است که این آخری، محل دفن حافظان و قاریان قرآن  و مداحان اهل بیت  می باشد. دفن در قطعه ی اهدای عضو را هم برای تبلیغ این عمل خداپسندانه رایگان اعلام کرده ایم.

وی در مورد سایر قطعات ویژه توضیح می دهد: در قطعات نام آوران و ثقلین که در بهترین قسمت آرامستان است و با توجه به سایر خدماتی که ارایه می دهیم، فقط هزینه ای بالغ بر ۲ میلیون تومان دریافت می گردد.

وی درباره ی نحوه صدور مجوز دفن در قطعات نام آوران و ثقلین گفت: باید از اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی مجوز گرفته شود تا ما اجازه ی دفن را صادر کنیم.

گفتنی است خبرنگار «خیام نامه» در تماس تلفنی با سرپرست اداره  فرهنگ و ارشاد متوجه شد که تا امروز هیچگونه قانون و قاعده ی مشخصی وجود ندارد که به طور مثال گفته شود آن هنرمند، مداح یا قاری مرحوم، در چه سطحی باید باشد و با چه شاخص هایی ارزیابی می شود که مجوز دفن در این قطعه داده می شود.

وعده ۲ ماهه ی مدیر عامل به منتقدین

مدیر سازمان آرامستان ها در پاسخ به انتقادات درباره ی وضعیت نامطلوب  قطعه ی نام آوران این سازمان گفت:
تا امروز دفن در قطعه هنرمندان به صورت سنتی انجام می گرفته، اما در یک سال اخیر، گودبرداری را برای ساخت قبور دو طبقه و استاندارد انجام داده ایم، اما متاسفانه به دلیل کمبود بودجه تا امروز ساخت قبور به تعویق افتاده است. ما به منتقدین  وضعیت نامطلوب این قطعه این قول را می دهیم که طی دو ماه آینده پروژه ساخت قبور را کاملا انجام دهیم و عملیات یکسان سازی قبور و سنگفرش کردن قطعه به اتمام رسد تا قطعه نام آوران آرامستان نیشابور در شان شهر علم و فرهنگ باشد.

تعطیلی قبرستان ها

تمام قبرستان های حاشیه شهر طبق ماده ۵۵ تبصره ۱۳ زیر نظر سازمان آرامستان هاست؛ اما با توجه به توسعه شهر و افزایش حاشیه نشینی در شهر نیشابور، برخی قبرستان ها که قبلا در خارج شهر بوده، امروز درون منطقه شهری و مسکونی قرار گرفته است. قبرستان هایی که متعلق به اهالی همان منطقه بوده و معمولا دفن میت در آن ها بدون هزینه و رایگان بوده است. به طور مثال قبرستان های هلالی، بی بی شطیطه، قلعه نو، ابراهیمی و… تا چند سال گذشته در خارج منطقه مسکونی قرار داشت، اما امروز وارد منطقه شهری شده است و دفن اموات در آنها ممنوع گردیده  است. حتی مسئول و متولی قبرستان هلالی، پس از این که فوت کرد در آرامستان بهشت فضل دفن شد!

در قبرستان خرمبک هم با توجه به این که در مسیر گردشگری بین خیام و عطار قرار دارد و در تمام سال گردشگران زیادی در این مسیر رفت و آمد می کنند، دفن اموات ممنوع شده است.
دامنجانی در این باره می گوید: طبق قانون هر شهر باید یک قبرستان داشته باشد. با توجه به اینکه توسعه ی شهری نیشابور به سمت شرق نمی باشد، بهترین محل برای ایجاد قبرستان و دفن اموات همین آرامستان بهشت فضل بن شاذان است.

بهشت فضل ؛ ارزان ترین قبرستان

مدیر آرامستان های نیشابور می گوید: هزینه ی دفن در آرامستان بهشت فضل از دفن در مزارهای اطراف شهر مثل ده باف ارزان تر است؛ ما هزینه ی دفن در بهشت فضل را پایین تر آوردیم تا همه ی اموات در یک مکان دفن شوند و به مرور قبرستان های حاشیه شهر تعطیل گردند .

باغ بهشت فضل نیشابور

دامنجانی در پاسخ به خبرنگار خیام نامه درباره ی قیمت قبور در باغ بهشت فضل گفت : باغ بهشت فضل و آرامگاه فضل بن شاذان کاملا زیر نظر اداره اوقاف میباشد . و برای خریداری قبور هم باید به این اداره مراجعه کرد و این قسمت هیچ ارتباطی با سازمان آرامستان ها ندارد .

ضرورت پیشگیری از ایجاد «بورس قبر»!!

مدیریت این سازمان، در مورد خبر خرید و فروش قبور و دغدغه برخی شهروندان در خصوص احتمال بروز سوداگری در این مساله، ضمن رد آن در سطح سازمان متبوع ش می گوید: ما در این آرامستان خرید و فروش قبر اصلا نداریم! البته مواردی بوده که افراد قبری که خریداری کرده اند را برای دفن بستگان خود اختصاص داده اند.
طبق تحقیقات میدانی خبرنگار «خیام نامه» اگر چه مواردی از واگذاری قبر به غیر از بستگان هم وجود دارد، اما این مساله هنوز عمومیت نیافته است. با این وجود بهتر است از هم اکنون فکری برای پیشگیری از ایجاد «بورس قبر» در نیشابور اندیشیده شود.

برنامه آتی مدیر عامل؛ ایجاد قبور لاکچری

با توجه به اخباری که نسبت به مسکن های ابدی لاکچری، ویژه اهل قبور در میان شهروندان ایجاد شده، مدیرعامل سازمان آرامستانها توضیح داد : در آینده قصد ایجاد آلاچیق هایی را داریم که در محدوده ی هر آلاچیق تعدادی قبر را بسازیم ولی هنوز در دستور کار سازمان قرار نگرفته است. اگر چه وی در توجیه و دفاع از این موضوع می گوید که «این اقدام ما در جهت رفاه حال خانواده ی اموات است»، اما نمی توان ایجاد درآمدهای جدید برای سازمان آرامستان ها را نادیده انگاشت.

یک قرن شرعی و تخریب قبور

دامنجانی در پایان گفت و گو نکته ای را هم خاطر نشان می کند: سازمان آرامستان ها این حق را دارد که پس از گذشت یک قرن شرعی (حدودا سی و سه سال) قبر ها را از بین برده و دوباره در همان محل اموات را دفن کند اما در بهشت فضل این کار را تا امروز انجام نداده ایم. حتی قبر هایی هست که مربوط به چهل سال قبل است ولی ما از آن قبور هم نگهداری می کنیم.