محیط زیست سالم ؛ حق شهروندی « آلودگی صوتی و شهر نشینی »

رشد بی رویه ی جمعیت توأم با توسعه صنعتی و تکنولوژی شهرها مشکلات عدیده ای را برای شهرنشینان به ارمغان می آورد که یکی از مهمترین این معضلات  آلودگی صوتی می باشد.

آلودگی صوتی امواج نا خواسته ای است که در شرایط مکانی و زمانی ویژه ، بر فعالیت موجودات زنده و به ویژه انسان اثر گذاشته و می تواند عوارض متعدد جسمی و روحی داشته باشد . به عبارت دیگر هر صدایی را که انسان مایل به شنیدن آن نیست ،آلودگی صوتی به شمار می آید. این تعریف ارائه شده از آلودگی صوتی کاملا جنبه فردی و شخصی دارد چون ممکن است افراد در مقابل انواع آلودگی صوتی واکنش های مختلفی از خود نشان دهند. ممکن است ما بتوانیم مثلا چشمان مان را در مقابل یک موضوع ناخواسته ببندیم ولی به راحتی در مقابل صدای نابهنجار نمی توانیم گوش های خودمان را ببندیم،

یکی ازمصادیق حقوق شهروندی آرامش صوتی است.  طبق برداشت سازمان جهانی بهداشت از سلامتی ، تنها فقدان درد نشانه سلامتی نیست بلکه برخورداری از آسایش روحی ، جسمی و اجتماعی نیز لازمه ی سلامتی محسوب می شود .

منابع آلودگی صوتی عبارتند از : سر و صدای ناشی از مکان های سر باز اوقات فراغت مانند شهربازی و پارکهای تفریحی ، ماشین آلات ساختمانی و واحدهای تولیدی و صنعتی ، انواع ترافیک شامل ( هوایی، دریایی ، جاده ای ) که مهمترین آن در زندگی شهری ترافیک جاده ای می باشد. عوامل آلودگی صوتی در جوامع مختلف متفاوت می باشند. برخی از آلودگی های صوتی خاص بعضی جوامع است  که با دیگر شهرهای جهان و به ویژه با کشورهای صنعتی کاملا متفاوت است.

• فروشندگان دوره گرد که در هر ساعتی از روز با بلند گوهایشان ایجاد آلودگی صوتی می نمایند.
• نصب دستگاه های صوتی بسیار قوی در خودروها که به مد روز تبدیل شده است که راننده نه به سلامت خود اهمیت داده و نه به سلامت دیگران
• آژیرهای دزدگیر خودروها و منازل مسکونی و اماکن تجاری که در هر ساعتی از شبانه روز می توان صدای یک یا چند آژیررا شنید و به نظرمی رسد باید با آن مقابله جدی شود
• پوششش ناهموارخیابان ها و یا حرکت خودروها با استاندارد پایین و سرو صدای بسیار
• استفاده ی نابجا و مکرر از بوق اتومبیل از جمله بوق زدن های مکرر برای باز کردن درب منزل، بوق زدن برای خداحافظی، بوق زدن برای پیدا کردن مسافر
• انجام شادی بعد از مراسم عروسی و ایجاد آلودگی صوتی در ساعاتی از شب که تقریبا بیشتر افراد جامعه خواب هستند
• انجام مراسم مذهبی در ساعاتی از بعدازظهر که اکثریت در حال استراحت هستند .

آلودگی صوتی عوارض مختلفی بر روی انسان و سایر جانداران دارد که از جمله می توان به:

افت شنوایی ،اختلال در عملکرد و دقت افراد در کارها –اختلال در خواب –افزایش ترشح هورمون های استرس زا –بروز اختلاللات قلبی و عروقی – ایجاد  مشکلات روحی روانی اشاره نمود.

در سایر جانداران نیز سبب تغییر در رفتار و روش زندگی پرندگان و کاهش آنها در محیط  زندگی شان، تغییر مسیر مهاجرت ، کاهش شیر در حیوانات ، سقط جنین ،خونریزی های گوش وبی اشتهایی می شود.

به نظر می رسد برای کاهش منابع آلودگی صوتی باید به دو نکته ی مهم توجه شود:

• کاهش یا از بین بردن منبع آلودگی صوتی از طریق فنی مثل

کاهش آلودگی صوتی از طریق طراحی شهری و ترافیک روان و نیز معماری درست ابنیه، توزیع درست کاربری ها ی شهری و لحاظ کردن کاربری های حساس به آلودگی های صوتی و رعایت ایجاد فاصله با آنها مثلا مناطق مسکونی ، بیمارستان ها ومراکز آموزشی باید با فاصله از منابع آلودگی مکان یابی شوند، طراحی و ساخت مجتمع های آپارتمانی با لحاظ استانداردهای مختلف کاهش آلودگی صوتی، استفاده از پرچین ها و خاکریزها ی حائل و یا فضای سبز تا از نفوذ آلودگی به سمت پیاده روجلوگیری شود و صدای آن را کاهش دهد، رعایت مقررات راهنمایی و رانندگی مانند تجمیع و هدایت ترافیک عبوری به سمت شریانهای اصلی و یا ایجاد سیستم های یک طرفه در مناطق مسکونی و یا کاهش سرعت خودروها .

2-کاهش آلودگی از طریق فرهنگ سازی و آگاه سازی :

فرهنگ سازی : بدیهی است که در خصوص بعضی از منابع آلودگی صوتی روشهای فنی فاقد کارآیی معینی هستند و به نظر می رسد در این قبیل زمینه ها می بایست از رسانه های گروهی مدد گرفت و از طریق آموزش همگانی به تقویت فرهنگ شهرنشینی و اجتماعی و نیز خودبینی و خودخواهی مفرط تغییر کرد،یعنی تحت این شرایط هر کس در هر زمان و به هر وسیله اقدام به انجام کاری می کند که در آن تنها منافع و تمایلات شخصی خود را می بیند ،در حالی که در جامعه شهری یا اصولا هر جامعه ای نیازمند تفکر اجتماعی است تفکری که بتوان جمع را در نظر گرفته و فرد را جزیی از آن بداند . در شهرهای متراکم امروزی دیگر نمی توان بدون توجه به قراردادهای اجتماعی زندگی کرد .

آگاه سازی  شهروندان نسبت به پیامدهای رفتارهای شان می تواند تاثیر مهمی بر تغییر رفتارها داشته باشد.  به عنوان مثال اگر در مراسم پایان سال -شب چهارشنبه سوری – به فضاهای باز دور ازمحیط شهری می رویم باید بدانیم طبیعت محل زندگی جاندارانی است که از آلودگی صوتی متأثرمی شوند.

در پایان ،شاید بتوان گفت که لازمه ی برخورداری از حقوق شهروندی ، سالم زیستن و زنده تر و سرزنده بودن ،همگامی با اصول تن درستی ، و هماهنگی با طبیعت است .

محمد چمبری –کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری