بیوه های خُردسال

اگر دیگر کتکم نزند دوستش دارم!

شوهرم مبصر کلاس دهم است!

دلایل مخالفت کمیسیون حقوقی مجلس با ممنوعیت ازدواج زیر 13 سال

• از وعده بستنی و عروسک بازی و مسافرت به مشهد آغاز می شود و با رابطه جنسی خشونت آمیز، سقط جنین پی در پی، ضرب و جرح و چشم کبود به پایان می رسد، پایانی تلخ برای آغازی سیاه، در جامعه ای که حضور بیوه زن 15 ساله را برنمی تابد.

• یک روز دخترم از مدرسه آمد و من گفتم امشب برایت خواستگار می آید؛ او که نمی تواند تصمیم بگیرد، من بودم که اشتباه کردم… من از همه خانواده ها و آموزش و پرورش و رسانه ها می خواهم به شدت با این موضوع مقابله کنند
• یک بچه 11 ،12 ساله به راحتی سند قرارداد ازدواج را امضا می کند، در حالی که همین بچه امکان باز کردن حساب بانکی و دریافت مجوز رانندگی ندارد؟! اصلا فرد زیر 18 سال نمی تواند حقوقش را بگیرد و در صورت طلاق، ولی وی باید برای دریافت نفقه و مهریه اش اقدام کند!

آزاده مهدیار/ «کودک همسری» اصطلاحی که شاید اخیرا و با طرح «ممنوعیت ازدواج کودکان زیر 13 سال» در مجلس، بیشتر به گوش می رسد، احتمالا برای بسیاری خانواده ها موضوعی حل شده باشد، به ویژه با بالا رفتن سن ازدواج و سخت شدن شرایط تشکیل خانواده؛ اما با قدم گذاشتن در کوچه پس کوچه های شهر و روستاها حقیقت تلخی رخ می نمایاند که هرگز در آمارهای رسمی اعلام نمی شود و در پوسته جامعه خبری از آن نیست.

آماری تکان دهنده از دخترانی که 15 سالگی لقب «ترشیدگی» می گیرند و از 10 سالگی زمزمه های ازدواج شان با اولین خواستگار به گوش می رسد! از وعده بستنی و عروسک بازی و مسافرت به مشهد آغاز می شود و با رابطه جنسی خشونت آمیز، سقط جنین پی در پی، ضرب و جرح و چشم کبود به پایان می رسد، پایانی تلخ برای آغازی سیاه، در جامعه ای که حضور بیوه زن 15 ساله را برنمی تابد.

بیوه شدن در خردسالی!

طیبه سیاوشی، عضو فراکسیون زنان و خانواده مجلس با دعوت «انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه آزاد» به نیشابور سفر می کند و صبح روز حضورش در نیشابور، با توجه به تحقیقاتی که از قبل انجام داده به یکی از روستاهای نیشابور می رود که آماری نگران کننده از «کودک همسری» را نشان داده است.

این نماینده مجلس خود از طراحان لایحه «افزایش حداقل سن ازدواج» در مجلس است؛ طرحی که به گفته وی در سال 1397 با قید یک فوریت وارد مجلس شد و رای آورد ولی متاسفانه در کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس به مشکل خورد و برخی با آن مخالفت کردند.

سیاوشی در سفرش به روستای مورد نظر، به منزل دخترانی رفته که از چنین ازدواج هایی دچار آسیب شده اند  با آنان گفت و گو کرده است؛ از دختر کوچکی که با چشم کبود می گوید: «اگر دیگر کتکم نزند، دوست ش دارم!» تا دختری 16 ساله و در آستانه جدایی و دیگری که در پاسخ به این سوال که «شغل شوهرت چیست می گوید: مبصر کلاس دهم است!»

کودکی از دست رفته

عصر شنبه 14 اردیبهشت ماه و پیش از آغاز سخنرانی طیبه سیاوشی در دانشگاه آزاد، ابتدا زنی پشت تریبون رفت که با شجاعت از تجربه شخصی خود برای حضار گفت و با بغضی دردآور خواهش کرد کلیه دستگاه ها به این مسئله ورود پیدا کنند و فرهنگ سازی شود که دیگر دختران را در سن پایین وادار به ازدواج نکنند.

این زن که خود بهورز یکی از روستاهای نیشابور بود گفت: من خودم در 16 سالگی ازدواج کردم، شوهرم یک سال از خودم بزرگ تر بود و چون از نظر اجتماعی و تحصیلاتی از شوهرم بالاتر بودم هر طور شده سعی کردم زندگی ام را مدیریت کنم، متاسفانه دو دخترم را در سن 14 سالگی شوهر دادم و هر دو شوهران شان از بستگان بودند با ده سال اختلاف سن با دخترانم! هر کدام یک بچه دارند و الان دختر دوم م در شرف جدایی است و دختر اولم هم به سختی ادامه می دهد و احتمالا زندگی مشترک ش ادامه پیدا نکند.

این بهورز روستایی که هم خود قربانی کودک همسری و هم نادم از این است که دخترانش اسیر این پدیده اند، با بغضی در گلو ادامه می دهد: «هر بار کتکش می زد و با دهان خونین به خانه من می آمد، من خودم بهورز هستم و در روستاها می بینم دختر ده ساله ازدواج می کند! به نظر من دختر کمتر از 25 سال اصلا نباید ازدواج کند.» این گفته وی با تشویق حضار مواجه شده و  زن ادامه داد: «دختری که خودش هنوز نیاز به تربیت دارد، چطور بچه تربیت کند؟ دختری که از پله ها می پرد بالا، شوهرش می گوید این چه طرز رفتار است… این دختر هنوز بچگی نکرده، حق دارد این کارها را بکند. این اشتباه ما پدر و مادرهاست که برای شان این تصمیم را می گیریم؛ یک روز دخترم از مدرسه آمد و من گفتم امشب برایت خواستگار می آید؛ او که نمی تواند تصمیم بگیرد، من بودم که اشتباه کردم… من از همه خانواده ها و آموزش و پرورش و رسانه ها می خواهم به شدت با این موضوع مقابله کنند.»

جایی که هم قانون ناتوان است و هم قانونگذار

سخنران برنامه این گونه آغاز به سخن می کند که: میان مراجع اجماع نظری در خصوص سن ازدواج وجود ندارد. آیت الله مکارم گفته اند بلوغ عقلی ملاک است و ما از طرف فراکسیون زنان مجلس، فتوای مکتوبی را از ایشان گرفته ایم. ایشان معتقدند در گذشته به ولی اختیار داده می شد که برای صغیر همسر انتخاب کند و مشکلی ایجاد نمی شد ولی در زمان ما عملا ثابت شده به مصلحت دختر و پسر نیست و مفاسدی ایجاد می کند و باید رضایت آن ها شرط باشد.

دکتر سیاوشی اضافه می کند: ما امروز به عینه دیدیم که پدر و مادرها هستند که چنین تصمیمی می گیرند، ازدواج مهم ترین قرار داد در زندگی هر فرد است. چطور یک بچه 11 ،12 ساله به راحتی سند قرارداد ازدواج را امضا می کند، در حالی که همین بچه امکان باز کردن حساب بانکی و دریافت مجوز رانندگی ندارد؟! اصلا فرد زیر 18 سال نمی تواند حقوقش را بگیرد و در صورت طلاق، ولی وی باید برای دریافت نفقه و مهریه اش اقدام کند!

نماینده تهران و عضو فراکسیون زنان مجلس، در باره دلیل تاکید بر سن 13 سال در مصوبه فوق می گوید: اعتقاد ما، ممنوعیت ازدواج زیر 18 سال است؛ ولی ما در این خصوص وارد بحث نشدیم و سعی کردیم لااقل زیر 13 سال این اتفاق نیفتد تا  قدم به قدم این موضوع را اصلاح کنیم. علی رغم این که فعالان حقوق کودکان و زنان به شدت به ما خُرده می گیرند که باید سن را بالای 18 سال ببرید ولی مشاهده کردیم که متاسفانه با همین مصوبه هم مخالفت شد.

وی درباره تاثیر تصویب این قانون در مقابله با عرف های نادرستی که در برخی مناطق وجود دارد، می گوید:  قانون گذاری در نهایت در حد جرم انگاری برای سردفتران ثبت ازدواج خواهد بود که اگر دختر بدون رضایت یا اطلاع و زیر این سن ازدواج کند، برخورد می شود، اما نمی توان صرفا با قانون گذاری مسئله را حل کرد. الان خوشبختانه یک گفتگوی ملی به وجود آمده و فضای مجازی که از صدا و سیما بیننده بیشتری دارد در طرح موضوع قوی عمل می کند.

طیبه سیاوشی تاکید کرد: باید به سمت آموزش و فرهنگ سازی برویم، باید صداو سیمای ما به مسئله ورود کند که متاسفانه جامعه از این امر محروم است، اصلا «خانواده پایدار» از سیاست های نظام است ولی من خانواده تشکیل شده بر اساس این نوع ازدواج را خانواده پایدار نمی دانم و به نظر می رسد این مسئله مخالفت سیاست های نظام است.

دلالیل مخالفان لایحه ممنوعیت کودک همسری

سیاوشی در خصوص دلایل مخالفت با این مصوبه گفت: گاه تاکید بر این بوده که مغایرت با شرع دارد و در راستای الگوهای غربی است، اشاراتی به سند 2030 کرده اند اما تاکیدها بیشتر از مراجع غیر رسمی بوده است.

وی افزود: در سال 1365 که این موضوع را مطرح کردیم، صرفا بر اساس یک دغدغه اجتماعی و نگرانی های فرهنگی بود ولی بدبختانه کم کم تبدیل به دعوای سیاسی شد و یک اصلاح قانونی وارد فاز دیگری شد. الان 17 خانم عضو فراکسیون زنان از هر سه جناح هستند و متفق القول هستیم که باید این قانون اصلاح شود. اما برخی از اصولگرایان باعث جناحی‌شدن موضوع شدند. تا جایی که برخی جرئت ابراز این موضوع را به دلیل سیاسی‌شدنش ندارند.

زمینه های رواج کودک همسری

وی در مورد علت اقدام خانواده ها به این امر گفت: یکی از علل مهم آن فقر اقتصادی است؛ همان اصطلاح «یک نان خور کمتر»! باید در کاهش فقر مطلق به ویژه در استان های مرزی کشور کوشید. آن نماینده نسبتا محترمی که می‌گوید من در سن پایین ازدواج کردم و کاملا راضی هستم، در خانواده‌ای ثروتمند بوده که توانسته بعد از ازدواج نیز ادامه تحصیل بدهد، اما همه چنین امکانی ندارند.

سیاوشی در عین حال معتقد بود که علت عمده آن فقر فرهنگی است. در سال 94 متاسفانه تعداد هزار و دویست طلاق زیر 14 سال گزارش شده است، حال دختر 14 ساله با این تجربه سخت چطور ادامه زندگی می دهد و برخورد جامعه و خانواده با یک زن بیوه کم سن و سال چطور خواهد بود.

وی در خصوص راه کارها می گوید: دستگاه های حمایتی از جمله آموزش و پرورش، بهزیستی، علوم پزشکی و رسانه ها باید وارد کنش شوند، جامعه از این محل دچار آسیب های وسیع است و اقدامات تا به الان کفایت نکرده است. کمیسیون فرهنگی مجلس کتابی در رابطه با مهارت های خانوادگی برای آموزش و پرورش تهیه کرده که تلاش بر این است که در پایه های پایین تر تحصیلی تدریس شود. برای مقابله با این ظلمی که به بخشی از فرزندان کشورمان می شود، همه باید پای کار بیایند.

او در پایان خاطرنشان کرد: این فکر نادرستی است که می‌گویند ما داریم سن ازدواج را بالا می‌بریم یا ترویج فرهنگ غربی را انجام می‌دهیم. پیامک‌های تهدیدآمیز به نمایندگان مجلس بسیار باب شده است و موضوع کودک‌همسری نیز مستثنا نیست. متأسفانه این پیامک‌ها از جایی شروع می‌شود که موضوع مورد بحث جنبه سیاسی به خود می‌گیرد. حتی کسانی که مخالف افزایش سن ازدواج هستند نیز موافق پیگیری قانون منع ازدواج کودکان زیر ۱۳ سال هستند. اکثر اصولگرایانی که با این طرح مخالف بودند، باعث شدند تا این بحث به موضوعی سیاسی بدل شود.