مستندسازی شامل ثبت و ضبط، اجزای گام‌به‌گام یک پروژه است. در گذشته مستندسازی بیشترشامل نوشتن بود؛ اما امروزه مستندسازی و تولید محتوای الکترونیکی باهم به‌کاربرده می‌شود. در حال حاضر ابزارهای فناوری و ارتباطات «مستندسازی متن» تصویر و فیلم و…را به‌راحتی امکان‌پذیر ساخته است. اما مستندسازی تاریخ و سیمای یک شهر مقوله‌ای است که کمتر به […]
مستندسازی شامل ثبت و ضبط، اجزای گام‌به‌گام یک پروژه است. در گذشته مستندسازی بیشترشامل نوشتن بود؛ اما امروزه مستندسازی و تولید محتوای الکترونیکی باهم به‌کاربرده می‌شود. در حال حاضر ابزارهای فناوری و ارتباطات «مستندسازی متن» تصویر و فیلم و…را به‌راحتی امکان‌پذیر ساخته است.
اما مستندسازی تاریخ و سیمای یک شهر مقوله‌ای است که کمتر به آن پرداخته‌شده است. اخیراً یکی از همشهریان ما دست‌به‌کار بزرگی زده و روی پروژه‌ای کار می‌کند که هدف آن مستندسازی تاریخ و منظر شهری نیشابور دریکصد ساله‌ی اخیراست. آقای عباس محروقی کارشناس ارشد عمران و مستندساز تجربی میهمان این هفته‌ی خیام نامه بود و دراین‌باره با ما به گفتگو نشست. اینک خلاصه‌ی این دیدار تقدیم شما عزیزان می‌شود.
ضمن تشکر و تقدیر از کار ارزشمند شما، بفرمایید چه توضیحاتی درباره‌ی مستندسازی‌تان بانام «یکصد چهره یکصد مستند» برای همشهریان عزیز دارید؟
با عرض سلام و احترام. نیشابور مهد نام‌آوران بزرگی همچون خیام، عطار، کمال‌الملک و بزرگ‌مردان فراوانی بوده است که نام بسیاری از آنان از یادها رفته است و بسیاری دیگر گرچه در تذکره‌ها و نزد متخصصان رشته‌های گوناگون تا حدی شناخته‌شده‌اند اما مردم عادی و ارجمند ما آن‌ها را نمی‌شناسند لذا شناخت و معرفی این بزرگان به‌عنوان عامل خودباوری و احساس هویت فرهنگی، وظیفه‌ی هر شهروند است. لذا من هم به دلیل علاقه به گذشته و تاریخ درخشان شهرمان و وجود چهره‌های نخبه و ماندگار، از حدود ده سال پیش تصمیم گرفتم فیلم مستندی تهیه کنم که به شکل آرشیوی زنده در حافظه‌ی تاریخی شهرمان ماندگارشود و دردسترس مردم فرهنگ مدارمان قرارگیرد.اخیراً این امر محقق شده و من توانستم این مستند را کلید بزنم و فعلاً در نیمه‌ی راه هستیم.
در ابتدای راه و با امکانات دانشجویی با یک دوربین عکاسی به ضبط مناظر شهری (معماری) می‌پرداختم. هدف اولیه‌ی من در آن دوره نشان دادن تغییرات سیمای شهر نیشابور در طول زمان بود تا بتوانم خاطرات و حافظه جمعی شهروندان را ثبت نمایم اما کم‌کم علاقه‌مند به تاریخ و گذشته‌ی شهرمان شده و تصمیم گرفتم این مستندسازی را گسترش داده و با ساخت مستندی این آرشیو را غنی‌تر و ماندنی‌تر کنم.
لذا پس از چند سال که پروژه‌های عمرانی و سیمای شهری را فیلم‌برداری می‌کردم حس کردم داشتن تصاویر بدون حضور انسان‌ها چهره‌های سازنده‌ی شهر کار بی‌روحی است این بود که پروژه‌ی اصلی در ذهنم جرقه زد و آن ایده‌ی ساخت مستند یکصد چهره یکصد مستند در نیشابور بود.
اولین اقدام شما چه بود؟
دیدن و خواندن مقاله‌ی تاریخ و گذشته‌ی ارمنی‌های نیشابور نوشته‌ی « مهرداد مؤمنی» در نشریه‌ی خیام نامه برایم بسیار جالب بود و ایده‌ی مستندسازی گذشته‌ی نیشابور را در ذهنم پابرجا و پربارتر کرد.
پس‌ازآن کار را شروع کرده و به سراغ اسناد موجود که فیلم‌هایی از خسرو سینایی (سفر به تاریخ) و دومین فیلم ایشان (ابر شهر پیر) و همین‌طور کار ابوالفضل شکیبا (نیشابور شهر پایدار) بود رفتم و ضمناً به عکس‌های قدیمی هوایی نیشابور هم دسترسی پیدا کردم. لازم به ذکر است در خصوص منابع مناسب در خصوص چهره گذشته شهر نیشابور، بسیار محدود است. لذا با این اندوخته‌ها کارم را شروع کردم، اما پس از مدتی به کمبود منابع دچار شده و ناچار شدم به منابع شفاهی روی آوردم و این کار مقدمه‌ای شد برای شروع یک کار ماندگار مستند که هم‌اکنون هم در حال انجام است.
هدف اصلی شما از این کار چه بوده است؟
من از این کار دو هدف را دنبال می‌کنم اول بازسازی و معرفی گذشته و تاریخ معاصر نیشابور برای آشنایی مردم بخصوص نسل جوان و دوم شناسایی و ثبت خاطرات نخبگان و چهره‌های ماندگار شهر جهت الگوسازی برای نسل آینده جوانان و ضمناً کندوکاو تجربیات و موفقیت‌ها و شکست‌های این قشر فرهیخته. امیدوارم که این اسناد در مرکزی مناسب و استاندارد گردآوری‌شده و همگان بتوانند از آن استفاده و بهره ببرند.
سابقه مستندسازی شما به چه زمانی برمی‌گردد؟
من به دلیل رشته‌ی تخصصی‌ام (عمران) همیشه با دوربین عکاسی و فیلم‌برداری همراه و آشنا بوده‌ام. از سال 71 و در دانشگاه مازندران عکاسی را شروع کردم؛ و اولین کار حرفه‌ای من تیزری بود بنام در «محضر رضا» که در خصوص پروژه‌ی سی سال تلاش سازمان عمران و حریم حرم حضرت امام رضا (ع) در ساخت و توسعه حرم مطهر بود. بعدازآن هم مستند ساخت تقاطع غیر همسطح امام رضا (باغرود) در نیشابور مستندهای ساخت هتل امیران و پروژه‌ی در حال ساخت افلاک‌نما.
آیا شما این مستندها را به‌تنهایی ساخته‌اید؟
خیر من این پروژه‌ها را به کمک برادرم فرهاد که تدوین گر حرفه‌ای است که در گذشته با صداوسیمای خراسان همکاری می‌کرد و اکنون در یک شرکت فیلم‌سازی معتبر مشغول به فعالیت است ونیز مرتضی که طراح و گرافیست هست، به انجام رسانده‌ایم.
آیا مشکل خاصی هم درراه ساخت پروژه یکصد چهره یکصد مستند بوده است؟
بله مشکل اصلی ما کمبود بودجه است. با توجه به این‌که تمام هزینه‌ها را شخصاً پرداخت کرده‌ام، پروژه‌ی آخرم به‌کندی پیش می‌رود. بنده امیدوار بودم که نهاد یا سازمانی ما را در این راه پشتیبانی کند که متأسفانه تاکنون این کار میسر نشده است. مشکل بعدی من این است که با توجه به سن بالای چهره‌های ماندگار و طولانی شدن پروژه بیم از دست دادن آن‌ها می‌رود و این نیز دغدغه‌ی همیشگی من بوده است.
آیا می‌توانید شاخص‌ترین افرادی را که تاکنون موفق به تصویربرداری از آنان شده‌اید را نام ببرید؟
بله استاد فریدون جنیدی، استاد اخوی یان، استاد نظریان، دکتر سهراب خواجوی و … خیلی دیگر از بزرگواران که بهتر است در موقع مناسب بیان گردد.
در این خصوص پیگیری‌های متعددی با خانواده‌های فرهیختگان و نام‌آوران نیشابور انجام‌شده است؛ مانند خانواده استاد فریدون گرایلی، پهلوان شورورزی، استاد مشکاتیان، حیدر یغما … تا با تهیه مصاحبه‌های اختصاصی و عکس‌ها و فیلم‌های باقیمانده از این بزرگواران بتوانیم مستندهای شخصیت محور به جهت الگوی مناسب برای نسل جوان امروزی و بانک اطلاعاتی نفیسی برای آیندگان تهیه نماییم.
شما درجایی از حافظه‌ی تاریخی شهر یادکرده‌اید منظورتان از این حافظه تاریخی چیست؟
هویت انسانی هر جامعه‌ای عبارت است از حلقه‌ی اتصال باورها و عقاید مردم آن اجتماع که در طول زمان شکل‌گرفته است لذا هر انسانی خاطراتی برای نقل کردن دارد و نخبگان گل سرسبد این حلقه می‌باشند. لذا بخشی از هویت هر جامعه و شهری در تاریخ شفاهی آن منطقه نمود پیدا می‌کند.
شهرها نیز مانند انسان‌ها دارای هویت هستند و خانه‌های قدیمی و معماری بومی هر شهر بخشی از تمدن و هویت آن شهر هست. ما سعی کرده‌ایم با کنار هم قرار دادن هویت شهری و فرهنگ شفاهی مردم، کاری ماندگار و باارزش انجام دهیم.
و سخن پایانی
بنده همین‌جا از تمامی کسانی که در این امر فرهنگی و ساخت پروژه یکصد چهره یکصد مستند مرا یاری داده‌اند کمال تشکر رادارم، به‌ویژه اداره‌ی ارشاد اسلامی، نیروی انتظامی، انجمن سینمای جوان، نشریه وزین خیام نامه و…
گروه هنری آپارناک فیلم، امیدواراست که با انجام این پروژه بتواند گام مؤثری درراه شناخت تاریخ معاصر نیشابور و معرفی چهرهای ماندگار شهر بردارد و دِینِ خود را به این ابر شهر تاریخ ادا نماید.
