تیمور تاش هم وزیر دربار، هم وکیل نیشابور تیمورتاش نمایند ه نیشابوردرمجلس پنجم پس ازاین که تلاشهای زیادی را برای تغییر سلطنت از قاجار به پهلوی به انجام رساند وموفق شد با کمک همفکرانی چون داور وتدین و.. ماموریت خود را دربه پادشاهی رساندن رضاخان به خوبی به پایان رساند، دستمزد وپاداش ناب خود را […]
تیمور تاش هم وزیر دربار، هم وکیل نیشابور
تیمورتاش نمایند ه نیشابوردرمجلس پنجم پس ازاین که تلاشهای زیادی را برای تغییر سلطنت از قاجار به پهلوی به انجام رساند وموفق شد با کمک همفکرانی چون داور وتدین و.. ماموریت خود را دربه پادشاهی رساندن رضاخان به خوبی به پایان رساند، دستمزد وپاداش ناب خود را تحت عنوان وزیردرباراز رضاشاه دریافت کرد واز 1304تا 1312 به عنوان دومین مرد قدرتمند ایران درکنار رضاشاه قرارگرفت و نفوذ او تا زمانی كه از قدرت ساقط نشده بود ، روز به روز در حال افزایش بود. به گونه ای كه اگرچه هرگز درحكومت پهلوی، نقش رئیس الوزرایی (نخست وزیری) را به عهده نگرفت،لیكن اراده او حتی به اراده ی رئیس الوزرا نیز غلبه داشت. به طوری كه وقتی دیدگاه نمایندگان مجلس ششم را درباره تمایل نخست وزیری خود به شخص شاه رسانید، شاه پاسخ داد:« شما دست راست من هستید ، امور قشونی را من اداره می كنم و امور داخلی و سیاست خارجی را شما …» و بدین ترتیب اگرچه او را به ریاست وزرایی نرساند، اما انتخاب رئیس الوزرا و وزرا را به او سپرد(1) وجالب این که درتمام دورانی که وزیردرباررضاشاه بود وکالت نیشابوردرپارلمان شورای ملی را نیزبه عهده داشت وبه قول معروف یکی را سوار بود ودیگری را یدک می کشید.اگرچه داشتن این این دو پست دولتی به صورت هم زمان قانونی نبود ولی ایشان با اختیارات فراقانونی خود و به حکم حکومتی رضاشاه و شاید توجیه این نکته که وزارت دربار چون وزارت جنک ومالیه ودیگر وزارت خانه ها شغل دولتی نیست وحقوق ثابت ندارد و فقط یک کار تشریفاتی است توانست هم وکیل باشد وهم وزیر
مجلس پنجم شورای ملی نیز در تاریخ 22 بهمن 1304خاتمه یافت. وقبل از شروع انتخابات محلس ششم، سردار ساعد نیری حاکم نیشابور در فروردین 1305 ، باارسال تلگرافی به وزارت دربار از تیمور تاش که تازه به وزارت آن نایل آمده است تقاضا کرد که با پذیرش وکالت مردم نیشابور درمجلس ، اهالی نیشابور را متشکر فرماید وتیمور تاش هم با خط خود درجواب بیان می دارد که ازحسن ظن اهالی محترم نیشابور نهایت امتنان را دارد وبرای خدمات ملی همیشه حاضر بوده ومی باشد .(2) وبدین گونه تیمور تاش وارد انتخابات مجلس ششم شد وباکسب4762 رای ، وکالت مردم نیشابور درمجلس ششم را بر دوش گرفت، (3) درحالیکه مشغله اصلی او وزارت خانه محبوب وپرطمطراق ش یعنی وزارت دربار رضاشاه است وبه قول کتاب حیات یحیی ، وی دراین مسند مانند صدر اعظم های قدیم درتمام کارهای دولتی درهر وزارت خانه ای دخالت می کند وهیچ گونه عزل ونصبی بدون اجازه او واقع نمی گردد. (4)
تیمورتاش درمجلس ششم درجریان انتخابات شعب شش گانه ، درخیل اعضای شعبه ششم درکنار مدرس بود . دوره وکالت وی درمجلس ششم دوسال ویک ماه به طول انجامید و برخلاف چهره او درمجلس پنجم که تحرک قابل توجهی داشت،هیچ اثری ازوی درمجلس ششم باقی نیست(5) وفقط نام اوبه عنوان وکیل نیشابور برصندلی مجلس سنگینی می کند که مشخصا علت آن را هم باید در پرکاری او درحوزه شغل اصلی اش که وزارت دربار است جستجوکرد. البته باید اذعان نمود در سال های 1305 و 1306 یك سلسله قوانین از تصویب مجلس گذشت، مانند خالصجات دولتی كه به اجرا نیز گذاشته شد و از نتایج آن تاسیس بانك قلاحتی، تاسیس بانك مركزی، تاسیس كارخانه ذوب آهن، اجرای نقشه راه آهن، انحلال عدلیه و تدوین قوانین جدید، نسخ كاپیتولاسیون، تشكیل شورای معارف، اعزام محصل به خارج، تدوین تاریخ ایران، تغییر قیافه شهرها، مخصوصا تهران، جاده سازی و …. كه در همه آنها تیمورتاش نیز حضور داشت(6)
دوره ششم قانون‌گذاری در تاریخ 22 مرداد 1307 پایان یافت. در این دوره مجموعا 276 جلسه تشکیل شد.وبه دنبال آن انتحابات هفتمین دوره مجلس آغاز وبرگزار گردید وتیمور تاش نیز در تیر ماه 1307باکسب 8033 رای ازنیشابور به مجلس راه یافت. (7)اما عدم حضور دراین مجلس نیز به نحوی است که شاید اصلا نتوان اورا به عنوان یک وکیل مجلس به شمار آورد. گزارش های روزانه مجلس نیز حاکی از غیبت های مکرر وی درصحن مجلس می باشد
هشتمین دوره قانون‌گذاری که در تاریخ 24 آذر ماه 1309افتتاح شد، تیمورتاش با کسب 12001رای از مجموع 13351رای ماخوذه از صندوق آرای نیشابور،(8) مجددا به وکالت این شهربخت برگشته برگزیده می شود ولی همچون ادوار قبل به دلیل دل مشغولی اصلی اش درپست مهم تر وزارت دربار، غیبت های وی دراین دوره مجلس از حدود 70جلسه می گذرد . درصورت جلسات وگزارش های به جای مانده غیراز شرکت در جلسه افتتاح شعبه سوم که خود از اعضای آن شعبه بوده است نشان دیگری از او یافت نمی شود(9)
دوره نهم مجلس شورای ملی وسلب مصونیت نمایندگی از تیمور تاش :
معروفترین نمونۀ سلب مصونیت در دوره سلطنت رضا شاه به تیمورتاش وزیر دربار و نمایندۀ نیشابوردر مجلس نهم مربوط می‌شود. انتخاب وی به نمایندگی نیشابور دردوره نهم با تعقیب قضائی‌اش همراه شد، لذا به دستور رضا شاه هنگام رسیدگی به اعتبارنامه‌های نمایندگان، بی‌درنگ اعتبارنامۀ او را مردود شمردند. بدین سان، قبل از ورود او به مجلس، رییس شعبۀ سوم رسیدگی به اعتبارنامه‌ها چنین گزارش داد که چون تیمورتاش در نتیجۀ حکم صادره از دیوان جزای عمال دولت، محکوم به حبس مجرد و محروم از تمام حقوق اجتماعی است، صلاحیت نمایندگی مجلس را ندارد. نمایندگان نیز به آن رأی دادند. بدین سان مردی که تا چندی پیش شخص دوم مملکت بود وهمۀ نهادهای سیاسی کشورزیر نظر او قرار داشت، در برابر میز محاکمه می‌گفت: اسمم عبدالحسین؛ پدرم حاجی کریم دادخان؛ نام فامیلم تیمورتاش؛ ۵۰ سال دارم؛ شغلی ندارم؛ محل تولدم خراسان؛ محل اقامتم محبس.( 10) وچندی بعد این مرد پرقدرت ایران و وکیل اسمی وصوری 5 دوره ای نیشابور درمجلس شورای ملی ، در زندان رضا شاهی به آسانی تسلیم مرگ آن هم ازنوع مرگ پزشک احمدی ، پزشک معروف زندان قصرشد وجنازه اش هم بدون تشریفات درامامزاده عبدالله شهر ری به خاک سپرده شد.
پس از سلب مصونیت و رد صلاحیت وبه زندان افتادن تیمورتاش جهت انتخاب وکیل ازحوزه نیشابور در شهریور1312مجدد دراین حوزه انتخابات برگزار گردید و حیدر خان کمالی به نمایندگی مجلس ازاین شهر انتخاب شد.
منابع:
1- عاقلی ، باقر ، تیمورتاش در صحنه سیاست ایران، بی جا، انتشارات جاویدان، 1377، ص 233
2-اسناد ومکاتبات،تیمورتاش،وزیر دربار رضاشاه،مصحح روح الله بهرامی،ناشر سازمان چاپ وانتشارات ومرکز اسناد ریاست جمهوری،تهران ،1385سند شماره 2،ص4
3- همان سند شماره1/2
4- دولت آبادی ،یحیی ، حیات یحیی ،چاپ چهارم، انتشارات فردوسی،ج4،ص390
5-رضایی، بررسی عملکرد نمایندگان نیشابور درمجلس شورای ملی ،پایان نامه
6- عاقلی ،باقر ، همان، ص 236
7- اسناد ومکاتبات،تیمورتاش،وزیر دربار رضاشاه،ص34،سند شماره25/1و25/2
8-همان ص101سند شماره81/1
9-رضایی،پایان نامه
10- مسعودی، عباس، اطلاعات در ربع قرن ،تهران: روزنامۀ اطلاعات، ۱۳۴۵، چاپ اول؛ ص۱۱۳.
