سرهنگِ مخالف حمله به سفارت آمريكا كه بود؟

سرهنگ نصرالله توکلی نیشابوری را بشناسیم

تنظیم: مسعود رحیمی نژاد

اخیرا و مقارن با بزرگداشت 13 آبان، کلیپی در فضای مجازی منتشر شد که برخی مدعی هستند متعلق به روز «تسخیر لانه جاسوسی آمریکا توسط دانشجویان پیرو خط امام» در 13 آبان سال 1358 می باشد. در آن کلیپ فردی که خود را سرهنگ توکلی و رییس ستاد فرماندهی ارتش انقلابی می­نامد از طریق بلندگو به حمله‌کنندگان به سفارت آمریکا می‌گوید: «آقایان! گوش بدید؛ من سرهنگ توکلی هستم… به خاطر مملکت و به خاطر اسلام به سفارت آمریکا حمله نکنید». اما در واقع این حادثه مربوط به «حمله چریک های فدایی خلق» به سفارت امریکا در 25 بهمن 1357 است.

شاید برای برخی این سئوال پیش بیاید که سرهنگ توکلی این فیلم چه کسی است؟

سرهنگ نصرالله توکلی نیشابوری، اولین رییس ستاد عملیاتی ارتش پس از انقلاب اسلامی ایران و جزء جناح نظامی شورای انقلاب بود. وی در سال 1307 در شهر اراک و در میان خانواده­ای نیشابوری الاصل متولد شد.  پس از چندی به دنبال ورشکستگی پدرش که از تجار بود به موطن اصلی خود نیشابور بازگشته،  تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در همان شهر گذراند و سال ۱۳۲۴ وارد دانشکده افسری شد. با طی دوره دانشگاه افسری درسال 1327 با درجه ستوان دومی فارغ التحصیل شده و در سال 1330 دوره عالی رسته پیاده را در دانشگاه «سن سیِر» پاریس طی کرد. او همچنین دوره‌های مختلف در زمینه دفاع شیمیایی-هسته‌ای، ضد شورش و دوره‌های دژبانی را در انگلستان و آمریکا گذراند. توکلی اولین فرد نظامی بود که دوره دافوس (دانشگاه فرماندهی و ستاد) را در دانشگاه جنگ کویته  گذارند. وی هم چنین ازجمله قهرمانان در رشته کشتی نیز به شمار می­رفت.

در میان مسئولیت­های نظامی توکلی، فرماندهی پادگان رینه، فرمانده گردان مستقل تفنگداران دریایی جنوب و وابسته نظامی ایران در پاکستان دیده می­شود. او از جمله افرادی بود که در گروه افسران ملی در زمان حکومت ملی دکتر مصدق فعالیت داشت و در سال های بعد نیز با تشکیل گروه افسران ملی شروع به فعالیت نمود که منجربازنشستگی وی از ارتش درسال 1350 و سپس بازداشت و محکومیت شش ساله سال ۱۳۵۱ شد، اما در سال ۱۳۵۳ با درخواست عفو برای مراسم ۴ آبان آزاد گردید.

توکلی بعد از انقلاب جزء جناح نظامی شورای انقلاب شامل ناخدا احمد مدنی، سپهبد ولی‌الله قرنی، سرهنگ عزیز امیررحیمی، سرلشکر ناصر فربد و … بود و به فرماندهی عملیات ستاد ارتش منصوب شد که به دلیل انجام مصاحبه با خبرنگاری آمریکایی،  اختلاف با سپهبد قرنی و اعتراض به اعدام سران سابق ارتش استعفا داد. خسرو سیف، عضو کمیته استقبال از امام در گفت‌وگو با «تاریخ ایرانی» درباره ماجرای تسلیم شدن امیرعباس هویدا پس از پیروزی انقلاب روایت کرده که «من هم با مدرسه رفاه تماس گرفتم و به سرهنگ توکلی گفتم: آقای هویدا اینجا هستند، خودشان را تسلیم کرده‌اند، شما ترتیبی بدهید، جایی را برایش در نظر بگیرند. در مدرسه رفاه، همکاران دستگیرشده هویدا را در سالنی نگه می‌داشتند که اتاقی کوچک روبه‌روی آن بود و لوازم‌التحریر مدرسه در آنجا نگهداری می‌شد. آقای توکلی دستور داده بود لوازم‌التحریر را از آنجا خالی کرده بودند برای اینکه هویدا را به آنجا ببریم. علتش این بود که فکر کردیم اگر ایشان را میان همکارانشان ببریم، ممکن است او را بزنند» 

از جمله آثار وی کتابی به نام آخرین سقوط آریاها می­باشد که در سال 1391 و در 5 دفترنوشته شده است. در بخش دوم کتاب که مربوط به دوران سلطنت رضا شاه می­باشد، به فراخور نگارش دوران کودکی و نوجوانی خود، بخشی را نیز به بررسی وضعیت نیشابور درآن دهه اختصاص داده است. وی دراسفند سال 1396 در سن 92 سالگی درگذشت.