فرزند نوجوان خود را بهتر بشناسیم

بلوغ و پیامدهای آن

بخش اول

مقدمه:

سن نوجوانی که از 12 تا 18 سالگی را شامل می شود یکی از دشوارترین و پرمخاطره ترین سنین رشد محسوب می شود. اگر چهاین دوره ی 7 ساله کوتاهترین دوره ی رشد یک فرد را در طول زندگی محسوب  می شود، اما به دلیل شروع بلوغ و هم زمانی آن با دوره ی خاص نوجوانی بسیاری از ناسازگاری ها ، مشکلات رفتاری و کج خلقی های سنین گذشته در این مرحله خود را نشان می دهد. لذا با توجه به اهمیت این دوره ی رشدی لازم است که والدین بیش از پیش مهارتهای ارتباط با نوجوانان را آموخته تا با آرامش بیشتری فرزندان خود را از این مرحله عبور دهند.

اسلام و نوجوانی

دین مبین اسلام نیز به نوجوانی توجه خاصی داشته است . پیامبر اکرم(ص) نیز 7 سال سوم زندگی را که متناسب با سنین نوجوانی می باشد دوره ی «وزارت» و «مشاوره» نامیده اند یعنی مشارکت دادن نوجوانان در تصمیم گیری های زندگی شرط لازم و اساسی برقراری ارتباط با آنان می باشد. امام علی (ع) هم از این دوره ی حساس با عنوان «سکرالشباب» یا مستی جوانی  یاد کرده اند. در تعابیر اسلامی این دوره ی رشد به مرحله ی برزخ تشبیه شده یعنی نوجوان نه آن کودک گذشته است و نه آن بزرگسال آینده است.

ابعاد بلوغ

اولین مشخصه های بلوغ در سن نوجوانی خود را نشان می دهد. البته برخی قبل از این دوره ی سنی و برخی کمی دیرتر از این سن نمایان می شود حال آنکه چه عواملی باعث بلوغ زودرس و دیررس نوجوانان می شود را می توان عوامل وراثتی ، عوامل محیطی (شهری ،روستایی ) عوامل فرهنگی ، عوامل اقتصادی و عوامل اجتماعی نام برد.

بلوغ نیز ابعادی دارد که بلوغ جسمانی بارزترین و مشهورترین جنبه ی آن می باشد در این بعد اندام نوجوان درشت تر و به اصطلاح مردانه تر می شود. بلوغ جنسی ، بلوغ روانی ، بلوغ عاطفی وبلوغ اجتماعی نیز سایر ابعاد بلوغ می باشد که در بخش های بعدی به تفضیل در مورد هر کدام مطالبی ارائه می گردد.

بحران هویت در دوره ی نوجوانی

مهمترین جنبه ی تحولی دوره ی نوجوانی کسب هویت می باشد. آنان برای رسیدن به یک هویت مستقل افکار خود را یکبار بروز رسانی کرده و به دنبال چیستی و چرایی پدیده ها هستند. اولین قدم اختلاف والدین با فرزندان خود در این مرحله شکل تازه ای به خود می گیرد. لذا نوجوانی که تا دیروز نسبت به انجام واجبات مقید بوده، اکنون تعهدی به آن ندارد یا در انجامش کاهلی و سستی می نماید. به دنبال یافتن پاسخی مناسب برای سوالاتی می باشد که مدت ها ذهنش را درگیر نموده است.

مرغ باغ ملکوتم نیم ازعالم خاک                 چندروزی قفسی ساخته اند از بدنم

زکجا آمده ام آمدنم بهر چه بود                      به کجا می روم آخر ننمایی وطنم

شاید بتوان گفت شرح حال یک نوجوان در دو بیت بالا خلاصه شده است. بسیاری والدین ، از فرزندان خود در این مرحله ی رشد گلایه دارند و بعضا معاد و وجود خالق هستی را نیز زیر سوال می برد. این همان بحران هویتی است که در نوجوان شکل گرفته است لذا لازم است تا والدین بیش از پیش دانش و اطلاعات خود را نسبت به ویژگی های این دوره ی مهم و حساس افزایش داده و در مقابل سوالات اجتماعی فرزندان خویش پاسخی مستدل و قانع کننده داشته باشند. یادمان باشد سوالات هر چند ابتدایی فرزندان خود را بی پاسخ نگذاریم چرا که نوجوانان برای یافتن پاسخی مناسب به دنبال افرادی بروند که بعضا پاسخ های گمراه کننده ای نیز دریافت نمایند. والدین نباید نگران سوالات نوجوانان خود باشند بلکه این اقتضای سن آنان می باشد و اگر درست راهنمایی شوند به درستی از این بحران عبور خواهند کرد.