اگر شرایط برای ورود گردشگران مهیا باشد، بازار ما بسیار پر رونق می شود تذهیب هنری اسلامی – ایرانی است که نقش های بدیع و زیبا درکتاب های مختلف آفریده می آفریند . این هنرمعنوی ترین بخش هنر نگارگری ایران محسوب می شود. پیشینه ی این هنر به زمان ساسانیان بر می گردد اما دوران […]
اگر شرایط برای ورود گردشگران مهیا باشد، بازار ما بسیار پر رونق می شود
تذهیب هنری اسلامی – ایرانی است که نقش های بدیع و زیبا درکتاب های مختلف آفریده می آفریند . این هنرمعنوی ترین بخش هنر نگارگری ایران محسوب می شود. پیشینه ی این هنر به زمان ساسانیان بر می گردد اما دوران اوج آن در دوره ی تیموریان بوده است . گسترش کاربردی نقوش تذهیب و اسلیمی و به طور کلی نگارگری ایرانی در بسیاری از تولیدات و طراحی پارچه و لباس نیزمورد استقبال مردم واقع شده است .
پیچ و تاب اسلیمی ها و گردش های دوار و حلزونی خاطره ی ناز و کرشمه ی معشوق را در بهشت رویایی زنده می کند .اغواگری گل و بوته های ظریف و زیبا با رنگ های دل فریب در زمینه ی لاجورد و طلایی نیز قابل تحسین است .
میهمان هنرمند این هفته ی ما یکی از پیشکسوتان هنر نگارگری و تذهیب در شهرمان است . محمد طاهر رحمانی حدود چهل سال است که در زمینه ی این هنرها فعالیت داشته است . به اتفاق شما بیشتر با این هنر و خاطرات ایشان آشنا می شویم.
آغاز آشنایی شما با هنرتان به چه زمانی و کجا برمی گردد؟
من دوران کودکی و نوجوانی را در «خرو » سرسبز ییلاقی سپری کرده ام. در آن زمان من به بافت قالی اشتغال داشتم و این هنر را تا مرحله ی استادی طی کردم .خاطره ای که از آن دوران به یاد دارم این است که در سفری که به مشهد به قصد زیارت رفتم به طور اتفاقی از جلوی حجره ی تاجری عبورکردم که برای ایشان قالی می بافتیم؛ پس از احوال پرسی و خوش و بش مبلغی از ایشان قرض گرفتم و به نیشابور برگشتم .اما راجع به دریافت این پول با کسی صحبت نکردم . زمانی که پدرم برای تسویه حساب و تحویل قالی به مشهد مراجعه می کند مغازه دار اظهار می دارد که بخشی از پول قالی پرداخت شده است .پدرم پس از بازگشت به زادگاه از من شاکی بود که چرا مطلب را به ایشان نگفته ام . این اتفاق مدت ها برای ما خاطره ساز شد چون پول نقد در آن زمان ارزش زیادی داشت و من مبلغ زیادی را بدون خبر پدرم دریافت کرده بودم . سخنان پدر ، پیچش های گل قالی و پیچیدگی های معیشت در ذهن من به هم آمیخته بود ومرا برای یک تصمیم ، یک انتخاب آماده می کرد . این رویداد باعث شد که منافع مادی این شغل مرا به سوی طرح ونقش ببرد و به سوی هنر نگارگری ومیناکاری سوق دهد.
بحث هنرنگارگری چه شد؟
بله بنده تا سنین بیست و چند سالگی به بافت قالی در روستای مان خرو ادامه می دادم تا این که برادر بزرگترم که درهوانیروزاصفهان خدمت می کرد ساکن آن شهر شد .من ابتدا برای دیدن ایشان به آنجا رفتم. اما سفرمن یک سالی طول کشید زیرا برادر کوچک ترم در اصفهان هنر تذهیب را آموخته بود، لذا من هم به این کار علاقمند شده و مقدمات کار را یاد گرفتم .در آن زمان ما برای استادان دیگر اصفهانی حاشیه و تذهیب کار می کردیم و این هنر را به مدت یکی دوسال در آنجا ادامه دادیم و بعداز آن به روستای مان خرو برگشتیم .
آیا در بازگشت به زادگاه هنر خودتان را ادامه دادید؟
بله ما پس از بازگشت کار تذهیب را ادامه دادیم و به اتفاق برادرم آثار آماده شده ای را که روی مقوا بود به اصفهان می فرستادیم .ما حدود دو سه سال این کار را ادامه دادیم و با اشتغال به هنر نگارگری و تذهیب، زندگی را می گذرانیدیم .
پس از چندی من به نیشابور نقل مکان کردم و درپاساژ فیروزه با اجاره ی مغازه ای بطور مستقل هنرم را ادامه دادم .تا این که پس از چند سال کار از طرف اداره ی میراث فرهنگی نیشابور( زمان ریاست جناب نجفیان ) به کار دعوت شدم و غرفه ای در محل کاروانسرای شاه عباسی در اختیارم قرار گرفت و من از آن زمان تا کنون در این مکان همواره به این هنراشتغال داشته ام .
در طول زمان چه تغییراتی در شیوه ی کار و هنر شما بوجود آمده داست؟
همانطور که گفته شد در ابتدا کار «نگارگری» و «تذهیب» را به صورت حاشیه زدن شروع کردیم و آن ها را به اصفهان می فرستادیم .اما کم کم کارمان را کامل کرده و حاشیه و متن را خودمان به اتمام می رساندیم .
مشتری های ما در آن زمان شهرهای اصفهان و تهران بودند . بنده بعد ها کار نگارگری را از مقوا به روی سفال ، چوب و اشیای دیگر منتقل کردم این تجربه ای نو و موفق بود که ضمنا مورد استقبال مردم نیز قرار گرفت .
در حال جاضر چه محصولاتی آماده ی فروش دارید؟
هم اکنون انواع سفال های نقاشی شده به سبک «میناکاری» تولید می کنیم و دیگر محصولات ما عبارتند از :انواع قاب آینه که با فیروزه ی نیشابور تزیین شده – گلدان – جا شمعی – شکلات خوری – کوزه های تزیینی و خیامی – پارچ – لیوان – بشقاب و……می باشند .
مراحل خلق یک اثر نگارگری و تذهیب چگونه است ؟
نگارگری یا نقاشی ایرانی بیشتر برای مصور سازی کتاب ها استفاده می شده است . ضمنا این نقاشی را در سنگ نگاره ها – سفال ها – دیوار نگاره ها ( کاخ چهلستون و دیوارنگاری های نیشابور ) و پرده ها می توان دید. شاخصه ی اصلی نقاشی ایرانی عدم تقیلد از طبیعت و انتزاعی بودن آن است .
طرح اولیه روی کاغذ پوستی انداخته می شود که بعدا باید روی کاغذ اصلی انتقال یابد . برای شروع کار تذهیب کادرهایی را به صورت دایره ” بیضی “مربع ” مستطیل ترسیم می کنیم البته باید ابتدا یک چهارم این کادر ها را محاسبه کنیم . در مستطیل ابتدا یک «واگیره» ایجاد می کنیم . در همین مرحله است که طلاکوبی نیر انجام می شود.
مراحل بعدی عبارتند از : بوم سازی که با استفاده از نشاسته انجام می شود – سوم “طراحی به روش یک چهارم و قلم گیری قهوه ای – چهارم “روش های ساخت و ساز گل – پنجم :قلم گیری مشکی و پوشش فضای زمینه – ششم :رنگ آمیزی ترنج و بالاخره قلم جدول که ابزاری تخصصی است . پس از انجام این مراحل ما کار را داخل قالب قرار می دهیم و با یک حاشیه ی مقوایی از آن محافطت می کنیم و سپس کار قاب شیشه می شود .
برای ادامه دادن کارهنری مشکل خاصی هم دارید؟
مشکل اصلی ما بازار فروش است که این روزها حال خوشی ندارد وبا رکود همراه شده است. معضل بعدی ما تامین سرمایه می باشد.عدم پوشش بیمه نیز…از معضلات دیگرمان است .
تجربه ی چندین ساله ام نشان داده که صنایع دستی و هنرهای ایرانی بین گردشگران خارجی طرفداران زیادی دارد و اگر شرایط جوری باشد که گردشگران بتوانند به راحتی رفت و آمد کنند بازارما بسیار پررونق می شود.
بنده یک خریدار از کشور استرالیا داشته ام که آثار ما را بصورت عمده می خرید اما ایشان اخیرا به دلیل کرایه ی حمل سنگین و مالیات و تعرفه ی بالا و مشکل جابجایی نامناسب از خرید عمده سر باز زده است . بدیهی است که اگر مسئولین تدابیری بیاندیشند که محصولات هنری ایرانی به بازارهای جهانی بطور مناسب عرضه شود ما از قدرت رقابت خوبی برخوردار خواهیم بود و امیدواریم که روزی این اتفاق بیفتد و ما ثمره ی کار خود را ببینیم .
شما در چه نمایشگاه هایی کارهای خودتان را عرضه کرده اید ؟
بنده در نمایشگاه بین المللی تهران – نمایشگاه بین المللی مشهد – نمایشگاه اصفهان – نمایشگاه اهواز – دانشگاه تهران و….شرکت داشته ام و کارهای ما همیشه در این نمایشگاه ها با استقبال مردمی روبرو بوده است .
آیا برای علاقمندان به این هنرهای اصیل ایرانی امکانات آموزش هم دارید؟
آموزش در کار ما بصورت استاد – شاگردی می باشد که بنده در طول سال های متمادی اشتغال به این هنر شاگردان زیادی تربیت کرده ام که می توان از علیرضا طالبیان – هادی جعفری و… نام برد .که این شاگردان هم اکنون بطور مستقل به کارشان ادامه می دهند .
آخرین نوآوری شما در کار و هنر نگارگری و تذهیب چه بوده است ؟
اخیرا با استفاده از طرح های میناکاری و پیاده کردن این طرح ها روی انواع سفال ها توانسته ایم اشیای زیبایی خلق کنیم که با استقبال زیاد هموطنان روبرو شده است .شباهت این کارها به آثارمیناکاری شده باعث استقبال زیاد از آنها شده است .
از کارگاه و نمونه کارهای شما فیلمبرداری شده و بارها از شبکه های مختلف سیما پخش شده است. تاثیر آن روی مردم چه بوده است ؟
این کار در معرفی هنرما بسیار موثر بوده و مردم در سراسر کشور با هنر های تذهیب و نگارگری نیشابور آشنا شده اند . از طرفی کاروانسرای تاریخی شاه عباسی هم معرفی شده و این کار در جذب گردشگر داخلی و خارجی بسیار موثر بوده است. بدیهی است که در صورت ادامه ی این فعالیت ها زمینه ی رونق صنعت گردشگری در شهرمان فراهم خواهد شد .
در خاتمه پیام خاصی هم دارید؟
آنچه مایه تاسف من و هنرمندان صنایع دستی کشور شده این است که ما در رقابت های جهانی صنایع دستی عقب مانده ایم . اخیرا کشورهای چین ،هند و پاکستان با تقلید ازآثار هنرمندان ایرانی ( تذهیب و قلمزنی ) محصولاتی را بصورت برچسب و با استفاده از دستگاه ها ی مختلف شبیه سازی کرده اند که در صورت غیبت بیشتر هنرمندان ما در سطح جهان بیم آن می رود که این هنرها به بوته ی فراموشی سپرده شود. لذا تقاضای من این است که مسئولین به خود آیند و جلوی نابودی هنرهای اصیل ایرانی را بگیرند .
در پایان از نشریه خیام نامه تشکر می کنم که پیوسته به هنر وهنرمندان بومی توجه جدی دارد و هیچ عاملی این نشریه را از پرداختن به هنر این شهر کهن و پایدار باز نمی دارد.
