فرنگی‌ها در اواخر سده ١٥ میلادی از طریق کریستف کلمب نخست با سیب‌زمینى شیرین آشنا شدند. 40 سال بعد از آن «فرانسیسکو پیزارو» یکی از فاتحان اسپانیایی آمریکا در فرهنگ مردم بومی آن سرزمین‌ها با خوردنی خوشمزه‌ای برخورد که بعدا آن با نام «پاتاتا» وارد اروپا شد. طی سده بعدی سیب‌زمینی مزارع وسیعی را در […]
فرنگی‌ها در اواخر سده ١٥ میلادی از طریق کریستف کلمب نخست با سیب‌زمینى شیرین آشنا شدند. 40 سال بعد از آن «فرانسیسکو پیزارو» یکی از فاتحان اسپانیایی آمریکا در فرهنگ مردم بومی آن سرزمین‌ها با خوردنی خوشمزه‌ای برخورد که بعدا آن با نام «پاتاتا» وارد اروپا شد.
طی سده بعدی سیب‌زمینی مزارع وسیعی را در هلند به خود اختصاص داد. اما آشنایی فرانسوی‌ها با سیب‌زمینی توسط آنتوآن پارمنتیر صورت گرفت که طی مدت محکومیتش در زندان پروسی‌ها در زمان جنگ هفت‌ساله، برای سه سال تمام صرفا سیب‌زمینی خورد و زنده ماند.
وی سال ١٧٨٥ پس از آزادی از زندان سیب‌زمینى را به درباریان پاریس معرفی کرد. گیاه تازه مورد پسند شاه واقع شد و او به پارمنتیر گفت: «روزی فرانسه به‌خاطر یافتن نان برای فقرا از تو سپاسگزار خواهد شد.» گیاه جدید در فرانسه «پوم دو تر» نام گرفت و برگردان تحت‌اللفظی آن به فارسی «سیب‌زمینی» شد.
هزاران خانواده بینوا در فرانسه و فراتر از آن زندگی خود را مدیون آورندگان سیب‌زمینی بودند. جمعیت اروپا پس از کشف سیب‌زمینی یک‌باره افزایش یافت.
جان ریدر در کتاب خود با تحقیق و تفحص در این زمینه تلاش کرده ثابت کند که حتی انقلاب صنعتی اروپا به نحوی از سیب‌زمینی نیرو گرفته است. جان ریدر معتقد است که بدون سیب‌زمینی بسیاری از ما امروز در قید حیات نبودیم و بدون سیب‌زمینی نیز قرار نیست جلو برویم.
ورود سيب زميني به ايران
ورود اولين گياه سيب زمينـي بـه ايـران در دوره قاجاريـه اتفـاق افتـاد؛ اما سـال و چگونگي ورود سیب زمینی به ایران دقيقاً مشخص نيست . با توجه به اين كه در بعضي از نقاط جنـوب ايـران، بـه سيب زميني «آلوي ملكم» گفته مي شود، بسياري از پژوهـشگران بـر ايـن عقيـده انـد كـه سرجان ملكم، سفير دولت انگلستان، كه در دوره فتحعليشاه به ايران آمد، براي اولـين بـار اين گياه را به عنوان تحفه به فتحعليشاه هديـه داد و شـاه قاجـار دسـتور كـشت آن را در روستاي پشند صادر كرد( سیب زمینی پشندی)؛ولي با خواندن دقيق سفرنامه سرجان ملكم اين ادعـا نادرسـت تلقي مي شود ، چرا که سرجان ملكم در سراسر سفرنامه اش وقتي از شهرهاي مختلف عبور مي كنـد، وقتی انواع محصولات كشاورزي شهرهاي ايران را بر مي شمارد و از كيفيت آنها صحبت مي كنـد؛ در هيچ جاي سفرنامه اش در مورد سيب زميني حرفي بـه ميـان نمـي آورد. در بين متون تاريخي تنها نويسنده اي كه ورود سيب زميني به ايران را به گونه اي ديگـر توضيح مي دهد، فرهادميرزا معتمدالدوله است که پس از اعتمادالسلطنه ، كتاب خود تحـت عنوان زنبيل را نوشته، ولي ادعاي اعتمادالسلطنه را درمورد سرجان ملکم که سیب زمینی را به عنوان هدیه به دربار فتحعلیشاه آورده ،تكرار نكرده است . معتمدالدولـه معتقـد است سيب زميني اولين بار به وسيله كورميك، حكيم انگليسي دربار عباس ميرزا، به ايران آورده شده است. به نظر مي رسد با توجه به شواهد و همچنين وجه تسميه سيب زميني كه از تركي به فارسي ترجمه شده است، ورود سيب زميني به ايران به صـورت تـدريجي و از نقاط شمالي ايران، يعني از روسيه، صورت گرفته است. اين محصول در دوره فتحعليشاه، از طريق روسيه به آذربايجان و از آنجا به ديگر نواحي ايران صادر شد
استفاده از سيب زميني در ايران مانند ساير كـشورهاي اروپـايي، ابتـدا ميـان رجـال و دولتمردان سياسي و تجاري رواج پيدا كرد . عباس ميرزا، نائب السلطنه فتحعليشاه، كـه در تاريخ ايران به حاكمي اصلاح طلب معروف مي باشد، دستور كاشت سيب زمينـي را صـادر كرد و از محصولات بدست آمده به مهمانان خود هديـه مـي داد اقـدام عبـاس ميـرزا به سرعت فراگير شد و به غير از تبريز، در خراسان و كرمانشاه نيز سيب زمينـي زيـر كـشت رفت؛ و بسياري از حكام، از فتحعليـشاه درخواسـت كردنـد تـا ايـن گيـاه جديـد را در سرزمينهاي تحت حاكميت خود بكارند . به طوري كه، فتحعليشاه قصد داشت براي صدور اجازه كاشت اين گياه، از حاكمان ماليات بگيرد.در دوره محمدشاه، اطلاعات دقيقي از ميزان و نحوه كاشت سيب زميني در دسـت نيـست؛ اما در دوره ناصرالدين شاه، تحولي اساسي در كاشت ايـن گيـاه بـه وجـود آمـد . در دوره ناصرالدين شاه، به دليل ورود محصولات متنوع كـشاورزي از اروپـا و آمريكـا بـه ايـران، انقلابي اساسي در تنوع و تعدد محصولات كشاورزي ايجاد شد . بسياري از محصولاتي كـه هم اينك در سفره غذايي ايرانيا ن وجود دارد، در دوره ناصرالدين شاه وارد ايـران شـده و كشت آن آغاز شد. در همين دوره است، كه حدود شصت گياه غذايي جديد از جمله نخود كاهوي فرنگي، هويج فرنگي، گوجه فرنگي، لوبياي فرنگي، كرفس فرنگي، تربچه فرنگي، فرنگي، بادنجان فرنگي، كنگر فرنگي و بسياري محصولات دي گر بـراي اولـين بـار كـشت شدند.
مرجع:
1- ورود سيب زميني به ايران تحولي اساسي در كشاورزي سنتي دوره قاجاريه ،مهدي وزين افضل و ذبيح اله اعظمي ساردويي، مجله مطالعات تاريخ فرهنگي؛ پژوهشنامه ي انجمن ايراني تاريخ سال سوم، شماره ي دوازدهم
2-سیب‌زمینی؛ سوغات سرجان ملکم خان از فرنگ!همشهری آنلاین ،چهارشنبه 8 خرداد 1387
