خلاصه ترین دوره تاریخ جهان

مرحوم عبدالحسین زرین کوب مورخ مشهور معاصر ایران که تالیفات ارزنده ای در تاریخ ایران دارد درکتاب تاریخ در ترازو در مورد خلاصه ترین دوره تاریخ جهان نقلی از آناتول فرانس دارد و می گوید :نمی دانم آناتول فرانس این حکایت را از کجا آورده است که وقتی یک تن از پادشاهان پارس از خردمندان دربار خویش خواست تا برای وی یک دوره تاریخ جهانی بنویسند که درآن هیچ چیزاز قلم نیفتد.بیست سال بعد که اینان حاصل کار خود را به پیشگاه شاهانه آوردند دوازده شتر بار بود که هر شتر پانصد جلد در بار داشت.پادشاه که آن مجموعه را زیاده طولانی یافت از آنان خواست تا آن را خلاصه کنند.دانشمندان بیست سال دیگر کار کردند و بعد حاصل کار را بار سه شتر کردند در هزار و پانصد مجلد.اما پادشاه باز فرمان داد که آن را مختصر کنند.ده سال بعد دانشمندان این خلاصه تازه را آوردند که  پانصد  مجلد بود و بار یک  پیل.اما پادشاه که خود را در آستانه پیری می دید و فرصت نداشت تمام این کتابها را بخواند خواست تا آن را باز مختصرتر کنند پنج سال بعد این خلاصه را آوردند بار خری بود و کتابی کلان.

اما پادشاه که در بستر مرگ بود دیگر فرصت نداشت که به مطالعه کتاب بیندیشد.وقتی در آن حال از این که سرانجام خلاصه ایی از تاریخ جهان را درک کند اظهار نومیدی کرد ، دانشمندی که کتاب را به پیشگاه آورده بود تمام تاریخ را برای وی در سه کلمه خلاصه کرد:مردم به دنیا آمدند،رنج بردند و مردند.

و بدین گونه به قول آناتول فرانس پادشاه پارس تاریخ جهان را در آن لحظه آخر آموخت.

دکتر زرین کوب در تکمیل این خلاصه ترین دوره تاریخ جهان  اضافه می کند که : شاید آنچه می توانست خوشامد شاعرانه دانشمند پیر را در این روایت به یک خلاصه واقعی از تاریخ جهانی نزدیکتر کند این بود که در دنبال آن سه کلمه معروف این عبارت را نیزمی افزود:

و دیگران زندگی آنها را ادامه می دهند

 تا رنج ها کمتر شود و زندگی ها پرمایه تر.             

ر.ک: زرین کوب، عبدالحسین ، تاریخ در ترازو، صص258-257