محمودعطار، زندگي با تئاتر از نيشابور تا آريزونا

پيشکسوتان هنر نمايش

محمودعطار، زندگي با تئاتر از نيشابور تا آريزونا

محمود عطار متولد 1327 در نيشابور است. او از نخستين تئاتري هاي نيشابور است که در اين رشته به کسب تحصيلات آکادميک پرداخته و پس از ورود به دانشکده هنرهاي زيباي تهران در سال 1348، با مدرک کارشناسي تئاتر فراغ التحصيل شده است. علاوه بر تحصيل آکادميک، بازيگري و کارگرداني تئاترهاي زيادي را در کارنامه دارد و معاونت «تئاتر شهر»ِ تهران از سوابق اجرايي اين هنرمند پيشکسوت نيشابوري است.

درباره پيشينه ي تئاتر در ايران خصوصاً نيشابور چه اطلاعاتي در دست داريد؟

-قبل از اين که تئاتر به شکل امروزي وجود داشته باشد در ايران نمايش هاي کمدي تخت حوضي و رو حوضي در خانه ها و بعضي مکان هاي عمومي به طور في البداهه اجرا مي شده است. همچنين مراسم تعزيه خواني در مملکت ما به طور وسيعي در بزرگداشت مصائب سرور شهيدان اجرا مي شده است و به اعتراف محققان حوزه ي هنر در غرب از نظر تکنيکي تعزيه پايه و اساس تئاتر مدرن قلمداد مي شود.

اولين بار کي و کجا با هنر تئاتر آشنا شديد ؟

اولين بار با ديدن فيلم فارسي هاي قديمي با هنر نمايش آشنا و در خانه ي پدري با دوستانم همچون منوچهر بديع ابوالفضل لوح مرحوم صدرآبادي مرحوم ابوالفضل کوچک زاده نمايش هاي کمدي اجرا مي کرديم تا اين که در سال 1340 در سال سوم دبيرستان در نمايش نادرشاه افشار و خواستگاري اولين نقشم را به کارگرداني عباس تازه دل اجرا کردم.

پس از آن کارهاي هنري را چگونه ادامه داديد ؟

-پس از اخذ ديپلم در سال 48 وارد دانشکده هنرهاي زيبا در رشته ي بازيگري و کارگرداني شدم و دوره ي دانشجويي نمايشنامه هايي همچون هنرمندان خسته اند (کارگردان عسکر قدس) تشنگي و گشنگي (نوشته ي اوژن يونسکو) به کارگرداني مرحوم کيهان رهگذار نمايش بالماسکه (ديويد کمپ تون) به کارگرداني پرويز خضرائي چهره هاي سيمون ماشار (برتولد برشت) و نهايتاً تز دانشجويي ام به نام سنگواره ي يک سرباز(متن روسي) به کارگرداني و بازيگري خودم را به روي صحنه برده ام. ضمناً با بازيگران مشهوري همچون رضا کيانيان خانم آهو خردمند،خانم مهين شجره، محمود دولت آبادي ،جمشيد ملک پور و … همکاري داشته ام .

پس از اتمام تحصيلات دانشگاهي به کجا منتقل شديد؟

-بعد از فارغ التحصيل شدن به عنوان افسر وظيفه به فرمانداري کل سمنان منتقل و در پست کارشناس و مدرس تئاتر در دبيرستان ها مشغول به کار شدم و تئاتر را به صورت علمي و آکادميک در شهر سمنان پايه گذاري کردم. پس ازآن به استخدام اداره ي برنامه هاي نمايش تهران در آمده و در سمت هاي مديريتي در ادارات متبوعه فرهنگ و هنر اشتغال داشته ام. و در شهرهايي همچون سمنان ، دامغان ، نيشابور، مشهد و تهران خدمت کرده ام.

درباره ي مديريت اداره ي فرهنگ و ارشاد نيشابور چه گفتني هايي داريد ؟

-در سال 1358 با سمت معاونت اداره ي فرهنگ و ارشاد و سرپرست به نيشابور انتقال يافتم دوران سختي بود و يکي از پر مخاطره ترين دوران خدمتي براي من محسوب مي شود. وجود جنگ و فضاي سياسي تند کارکردن را براي ما سخت کرده بود. مهمترين کارهايي که در آن دوره انجام شد عبارتند از راه اندازي کانون فيلم سينماي ارشاد، فعال شدن انجمن هاي هنري همچنين سرپرستي مجموعه هاي خيام و عطارو …

چه رابطه اي بين کارهاي هنري و مديريت هنري وجود دارد؟

-در مديريت هنري شخص مدير حتماً بايد تخصص و تجربه ي کار در يکي از رشته هاي هنري را داشته باشد. به دليل ويژگي صفات هنرمندان که جزو قشر فرهيخته و حساس جامعه مي باشند و جلوتر از مردم حرکت مي کنند لذا تحمل نابساماني ها را ندارند. و درنتيجه مديريت اين افراد کار بسيار سختي است.

سال ها تجربه در اجراي کارهاي نمايشي و همچنين مديريت در سمت هاي مختلف هنري شما را با مشکلات اساسي هنرمندان بخصوص هنرمندان تئاتر آشنا کرده است. اهم اين مشکلات را نام ببريد؟

-اهم اين مشکلات را در چهار محور اساسي مي شود خلاصه کرد : 1- عدم حمايت هاي دولتي( بودجه، سالن تمرين نمايش، نگاه باز شوراي نظارت ) 2- کمبود سالن نمايش استاندارد جهت اجرا و پشتيباني گروه هاي هنري 3- کمبود متن نمايشي 4- تعداد زياد فارغ التحصيلات رشته تئاتر بديهي است که با حل مشکل مديريت و پشتيباني مالي دولت مشکلات ذکر شده قابل حل مي باشد .

درباره ي سفر به کشور آمريکا چه نظري داريد ؟

-در سال 1356 به انگيزه ي ادامه تحصيل در رشته ي کارگرداني و مقطع دکترا عازم آمريکا در ايالت آريزونا شدم پس از طي کردن دوره ي آموزش زبان انگليسي به دليل شروع انقلاب به ايران بازگشتم در آن جا بازديدهايي از دانشگاه هاي مختلف آمريکا داشتم که در تکامل شخصيت هنري ام اثر بسزايي داشت آن جا هنر جايگاه واقعي خود را پيدا کرده و با مقوله اقتصاد ارتباط تنگاتنگي دارد. لذا رشته هاي هنري در کشوري مثل آمريکا فرهنگساز بوده و استقبال مردمي را دارا مي باشد.

در مرکز هنرهاي نمايشي وزارت ارشاد چه فعاليت هايي داشته ايد؟

-ايجاد دبيرخانه دائمي جشنواره هاي تئاتر کشوري (به عنوان دبير) برگزاري فستيوال هاي تئاتري در سطح کشور (استاني، منطقه اي ، بين المللي، جشنواره فجر و تئاتر مذهبي، آييني، سنتي و عروسکي ) برگزاري جشنواره ي کودک و نوجوان ضمناً همزمان با کارهاي اجرايي آثار تئاتري هم اجرا داشته ام. همچون نمايشنامه ي سومين شخص مفرد ( به کارگرداني خودم و نويسندگي حسن حامد در سالن چهارسو ) نمايشنامه آدم به کارگرداني رضا کرم رضايي (سالن اصلي تئاتر شهر) به عنوان دستيار

اصولاً جامعه چه نيازي به مقوله ي هنر و هنرمند دارد و اگر چراغ هنر خاموش شود چه اتفاقي در اجتماع مي افتد؟

-ما بايد به هنر (تئاتر ) به عنوان يک ضرورت نگاه کنيم نه زنگ تفريح هنر به انسان تفکر، خلاقيت ، روحيه عدم خشنونت و … مي دهد لذا در جامعه اي که تفکر نهادينه نشود رو به قهقرا رفته و جامعه و خرد جمعي مضمحل مي گردد. بنابراين هنر از جنس فرهنگ بوده و نبود آن صفات انساني را کم رنگ مي کند.

در حال حاضر به چه کار هنري اشتغال داريد ؟

– پس از بازگشت از سفرمطالعاتي دوباره در سال 90 از آمريکا و ديدار از مراکز فرهنگي و هنري آن کشور در مقام عضويت کانون کارگردانان خانه تئاتر در آمده ام بعد از سکونت در زادگاهم اميدوارم که با متشکل کردن هنرمندان همشهري تجربيات خود را به ايشان منتقل کنم.

سخن آخر:

همکاري با هنرمندان نامي ايران همچون زنده ياد رضا کرم رضايي، جابر عناصري، عظيم موسوي، بهروز قريب پور، رضا کيانيان، مرحوم حسن حامد ، مرحوم کيهان رهگذار و … به من آموخته است که آفت جامعه ي هنري تفرقه مي باشد لذا تمام هنرمندان همشهري را به اتحاد دعوت مي کنم. زيرا عدم اتحاد باعث روحيه ي بدبيني و تنفر مي شود که آفت جامعه هنري مي باشد. با کليد وحدت قادر خواهيم بود آثار هنري برتر در سطح ايران و حتي در سطح بين المللي خلق کنيم حيف است که در نيشابور با پيشينه ي غني فرهنگي که افرادي همچون خيام، عطار، کمال الملک و … را پرورش داده و هنرمندان نامي همچون پرويز مشکاتيان را به جامعه ي هنري معرفي کرده است جايگاه هنري هنرمندان ارتقاء نيابد و هر گونه حرکت هنري در حوزه نمايش به رکود کشيده شود باميد اعتلاي و شکوفايي هنر تئاتر در شهر هنر پرور نيشابور.

سید هاشم مداح