سید هاشم مداح/ موسیقی ایرانی؛ روایت گر فراز و فرودهای تاریخ ماست موسیقی اصیل ایرانی بخشی از هویت و ریشه ی فرهنگ ماست سنتورسازسرکشی است که هنرمند نوازنده باید آن را رام کند سنتور از کهن ترین سازهای ایرانی است. تصویرحک شده ی این سازبه سنگ تراشی های به جای مانده از تمدن آشور […]
سید هاشم مداح/
موسیقی ایرانی؛ روایت گر فراز و فرودهای تاریخ ماست
موسیقی اصیل ایرانی بخشی از هویت و ریشه ی فرهنگ ماست
سنتورسازسرکشی است که هنرمند نوازنده باید آن را رام کند
سنتور از کهن ترین سازهای ایرانی است. تصویرحک شده ی این سازبه سنگ تراشی های به جای مانده از تمدن آشور و بابل قدیم در حدود559 سال پیش از میلاد می رسد. در دوره ی متاخر نیزدر کتاب مروج الذهب مسعودی وتالیفات ابونصرفارابی وابن سینا نیز اشاراتی به سنتورشده و این ساز دراین نوشتارها معرفی شده است.
کبک ناقوس زن و شارک سنتور زن است فاخته نای زن و بط شده تنبور زنا
اما آنچه امروزه به نام سازسنتورمی شناسیم یادگاردوران دوران قاجاراست که محمد صادق خان برای اولین بارسنتوررا به شکل امروزی آن در آورده است. ازنوازندگان نامداراین سازدرسال های دورمی توان به صادق حان – علی اکبر شاهی – سماع حضور – حبیب سماعی – حسین صبا – ابوالحسن صبا – و از هنرمندان دهه های اخیر می توان به فرامرزپایور – محمد حیدری – پرویز مشکاتیان – داریوش صفوت – حسین ملک – فضل اله توکل – منصور صارمی و…را نام برد .
در حال حاضر در شهرمان نیشابورسنتورنوازان چیره دستی وجود دارد که فرشید شعبانی یکی از آنان است. با ایشان به گقتگو نشستیم و چند و چون این ساز ایرانی و هنر سنتور نوازی را جویا شدیم .
با تشکر از شما که در این گفت و شنود شرکت کردید؛ لطفا از آخرین اجرای موسیقی زنده خود و محل اجرای آن بگویید؟
ضمن تشکرازخیام نامه ، آخرین اجرای زنده من به مراسم بزرگداشت روزملی عطار، در سال جاری مربوط می شود. این برنامه موسیقی و دونوازی با همکاری دوست گرامی آرمان نادری ودرمحوطه آرامگاه عطاربه انجام رسید . در این اجرا دوقطعه خروش (ساخته خودم ) وقطعه ی طلوع از ساخته های استاد مشکاتیان نواخته شد .با توجه به استقبال بی نظیر مردم علی رغم کاستی ها و وجود ناهماهنگی ها از اجرای برنامه راضی بودم .
نظر شما درباره موسیقی ایرانی و ساز سنتور چیست ؟
می توان گفت که موسیقی اصیل ایرانی بخشی ازهویت و ریشه ی فرهنگ ماست لذا نمی شود موسیقی را ازفرهنگ یک کشور جدا کرد . ازسوی دیگر قدمت این موسیقی به قدمت تاریخ ماست . به طوری که همگان از شهرت موسیقی دان های دوره ساسانی آگاهند : باربد – نکیسا و رامتین از معروف ترین آنها هستند . موسیقی ما روایت گر فرازو فرودهای تاریخ ملت ماست؛ لذا دارای پیچیدگی ها و رمز و راز فراوان می باشد .
از طرفی می توان این گونه گفت که ساز سنتور هم همیشه یار و مدد کار این موسیقی فاخر بوده است . لازم است اشاره کنم نسل ما وظیفه حفظ و احیای این موسیقی را برعهده دارد و نباید با اهمال ازکنارآن بگذرد .
آن چنان که من می دانم فارابی در تکمیل این ساز نقش اساسی داشته و خود از نوازندگان آن بوده است . سنتور نوازی درابتدا کار آسانی به نظر می رسد اما پس ازمدتی نوازندگی با این سازقدرت آن آشکار شده و نیرو و توان زیادی را از هنرمند طلب می کند.استاد مشکاتیان دراین باره معتقد بود : سنتورسازسرکشی است که هنرمند نوازنده باید آن را رام کند .
کی و کجا با این ساز آشنا شدید ؟
در سن هفت ،هشت سالگی بود که توسط برادرم جمشید با این ساز آشنا شدم و ایشان نیز نوازندگی را پیش استاد ذبیحی که همکارفرهنگی پدرم بود یاد گرفته بود . بنده هم از آموزشهای این استاد گرانقدراستفاده کرده وکتاب دستورسنتور پایور را نزد ایشان به پایان بردم .سپس با معرفی مجید سجادی که از بستگان بود خدمت جناب مصطفی مسلمی معرفی و حدود سه سال قطعاتی از کتاب دستور پایور را نزد ایشان کار کردم .استادان بعدی من در تهران عبارت بودند از : علیرضا جواهری که سبک نوازندگی و قطعاتی از استاد مشکاتیان رابه من آموزش داد . استاد پشنگ کامکارکه اجازه آموزش را هم از ایشان کسب نمودم . ضمنا تکنیک نوازندگی را هم نزد اردوان کامکاراین نابغه ی موسیقی ایران آموختم .ضمنا مدت کوتاهی هم در خدمت نابعه ی دیگرموسیقی کشورمان استاد مشکاتیان بوده ام .
اولین باری که اجرای روی صحنه داشتید چه حسی به شما دست داد ؟
اولین بار و دردوره پیش دانشگاهی بود که روی صحنه سنتورنوازی کردم .این برنامه در محل کانون شهید باهنروبا همکاری حجت اشرف زاده (خواننده ) – محمد شمس آبادی (تار )و مسعود انتظاری (تنبک ) اجرا شد و در آن دوره حس خیلی خوبی به من دست داد ودر این برنامه قطعاتی ازساخته های استاد مشکاتیان را اجرا کردیم .
از مهمترین اجراهای موسیقی تان بگویید و بهترین آنها ؟
من در طول دوره نوازندگی ام کارهای زیادی اجرا کرده ام اما اجراهایی که با ارکستر و گروه کر استاد بیان و آرش کامور داشته ام به یاد ماندنی تراست .همچنین برنامه هایی در:کنگره جهانی خیا م – جشنواره فجر تهران – فرهنگسرای ارسباران تهران – دانشگاه فردوسی مشهد – – نمایشگاه بین المللی مشهد –اداره ارشاد – گروه موسیقی سپهر – فرهنگسرای سیمرغ و شهرهای کاشمر و قوچان و سبزوار به همراهی آرش کامور داشته ام .
از همکاری با آرش کامور این آهنگساز با ارزش و نوازنده چیره دست کشور و شهرمان بگویید ؟
بله من در اجرای آلبوم «اسب و آتش» با آهنگسازی و نوازندگی آرش کامور و خوانندگی محمد معتمدی همکاری داشته ام و سنتورباس می زدم .همکاری با آرش کامور تجربه گران بهایی برای من بود ودر آشنا شدن من با فضاهای جدید و کار در استودیو کمک شایانی کرد .
با توجه به اینکه شما در نیشابور به آموزش موسیقی مشغول هستید با مشکلات این بخش آشنایید ؛ مهمترین آنها کدام است ؟
مهمترین مشکل ما در حال حاضر گرفتن مجوز اجرای زنده موسیقی است . ما نوازندگان و اهالی موسیقی مانند پزشکی هستیم که که اجازه راه اندازی مطب را ندارد .
وضعیت بلاتکلیف اجرای موسیقی در نیشابور مساله ای است که تا کنون حل نشده و نمی دانم این وضعیت قرار است تا کی ادامه پیدا کند .سوال این است که با بسته شدن راه امرار معاش این هنرمندان آیا مشکل بخش موسیقی حل می شود؟مساله دیگر این است که هنرمندان بخش موسیقی هیچ تریبونی برای طرح مشکلات خود ندارند لذا معضلات تلنبار شده و کار به سنگلاخ می خورد.
چرا در نیشابور هنرمندان هیچ تشکلی مانند خانه هنرمندان یا خانه موسیقی ندارند ؟
دلیل اصلی آن را نمی دانم اما به یاد دارم چند سال بیش مجوز راه اندازی خانه موسیقی در نیشابور صادر شده و حتی استادانی همچون دکتر محمد سریر و استاد ناصح پور از تهران جهت راه اندازی این مرکز به نیشابور آمدند. اما متاسفانه کار به سر انجام نرسید . پیشنهاد من این است که پیش کسوتان عرصه موسیقی در شهر همچون استاد بیان و استاد رضا شاکری و…پا پیش گذاشته و با همراهی فعالان بخش موسیقی به این وضعیت سر و سامانی بدهند .در حال حاضر من و خیلی از هنرمندان مجبوریم برای انجام کارهای اداری به تهران رفت و آمد کنیم ومعمولا نوازندگان باسابقه شهرهم عضو خانه موسیقی تهران هستند.
هنر موسیقی در بین مردم چه جایگاهی دارد و عدم فعالیت های موسیقایی چه تاثیری بر فرهنگ و ادب ما دارد ؟
آنچنان که من می فهمم موسیقی بخشی ازتمدن و فرهنگ و هویت ماست اگر این هویت را از ما بگیرند شما می توانید حدس بزنید؛ چه پیش می آید؟ موسیقی مانند ادبیات و زبان فارسی ماهیت و نشانه ایرانی بودن ماست. دقت کنید اگر هویت وریشه یک فرد را محو کنید چه اتفاقی می افتد ؟ وضعیت جامعه بدون هویت هم ازاین بدتر است. دیری نخواهد پایید که شاکله اجتماع ازهم گسیخته شود. بحث ها و مشکلات فرهنگی و هنری پیچیدگی های خاص خود را دارد و باید با تانی و خرد جمعی حل شود تا به نتیجه مطلوب برسیم.
در حال حاضر چه فعالیتی را دنبال می کنید ؟
هم اکنون در حال جمع آوری قطعاتی هستم که خودم آهنگسازی کرده تا آنها را جهت انتشار آلبوم آماده کنم. بدیهی است که در صورت مساعد شدن اوضاع آنها را روانه بازارموسیقی خواهم کرد .
و سخن پایانی:
در طی مدت ده سال آموزش موسیقی به همشهریان به ویژه جوانان عزیز توانسته ام هنرجویانی تربیت کنم که مایه ی مباهات شهروکشورمان بشوند .افرادی همچون خانم ها نفیسه صادقی – نیلوفر نقیبی و آقایان مهردادمهراندیش و سجاد کارگزار که هم اکنون در مسابقات مدارس کشوری خوش درخشیده اند و دارای مقام هستند .این هنرمندان جوان در صورت حمایت آینده درخشانی را در حوزه موسیقی کشورمان رقم خواهند زد .
بانگ گردش های چرخ است اینکه خلق می سرایندش به تنبور و به حلق مولانا
