گفت و گو: سيدهاشم مداح کشور عزيزمان ايران به سبب موقعيت جغرافيايي و تمدن هفت هزار ساله و همچنين تنوع فرهنگي اقوام گوناگون يکي از شاخص ترين کشورها در زمينه ي ميراث فرهنگي جهان مي باشد. متاسفانه مردم و مسئولين ما درک درستي از حوزه فعاليت و مفهوم ميراث فرهنگي ندارند و لذا همکاري […]
گفت و گو: سيدهاشم مداح
کشور عزيزمان ايران به سبب موقعيت جغرافيايي و تمدن هفت هزار ساله و همچنين تنوع فرهنگي اقوام گوناگون يکي از شاخص ترين کشورها در زمينه ي ميراث فرهنگي جهان مي باشد. متاسفانه مردم و مسئولين ما درک درستي از حوزه فعاليت و مفهوم ميراث فرهنگي ندارند و لذا همکاري لازم را با ما انجام نمي دهند . ميراث فرهنگي چيست ؟ ابتدا بايد به تعريفي مشترک يا قابل قبول از اين مفهوم دست بيابيم وسپس به ادامه ي سخن بپردازيم: «ميراث فرهنگي به کليه آثاري گفته مي شود که از گذشتگان به ما رسيده است و جنبه فرهنگي دارد». ميراث فرهنگي را به دو بخش آثار ملموس و نا ملموس تقسيم مي کنند مثلا بناهاي باستاني و قديمي جزو آثار ملموس و آداب و رسوم گذشتگان در رده آثار ناملموس ميراث فرهنگي قرار مي گيرد .
تا قبل از انقلاب مشروطيت هيچ قانون مشخصي براي اين حوزه در ايران وجود نداشت . اما در سفر ناصرالدين شاه قاجار به کشورهاي اروپايي و مشاهده ي بناهاي تاريخي و موزه هاي آن ديار فکر تاسيس اولين موزه در دربار سلطنتي ايجاد شد . سال ها بعد اداره ي « عتيقات و انجمن آثار ملي » به کوشش جمعي از رجال فرهنگي کشور شکل گرفت و در نهايت با تاسيس اداره فرهنگ و هنر در آن دوران حمايت و حفاظت از آثار ملي سرو شکلي قانوني گرفت .و دست آخر در سال 1343 بود که اولين موزه ي کشوربا نام موزه ايران باستان با نقشه ي «اندره گدار » فرانسوي راه اندازي شد .
در سالهاي بعد از انقلاب و با هدف رسيدگي بيشتر و حفظ و صيانت آثار ملي و تاريخي سازمان ميراث فرهنگي کشور در سال 64 تشکيل شد .هم اکنون اين سازمان متولي و اداره کننده بخش ميراث فرهنگي در ايران مي باشد. براي آشنايي بيشتر با ميراث فرهنگي در شهرمان به ديدار جناب عباس شيخي کارشناس ارشد پژوهش هنر و معاون اداره ميراث فرهنگي گردشگري و صنايع دستي رفتيم و با ايشان گفتگويي داشتيم که ماحصل آن را تقديم شما علاقمندان مي نماييم . جناب آقاي شيخي، ضمن تشکر از شما به خاطر اين که بخشي ازوقت خود را دراختيار خيام نامه قرار داديد؛ مهمترين معضل ما در حوزه ي ميراث فرهنگي از نگاه شماچيست؟
به نظر مي رسد مهمترين مشکل اصلي ما در حوزه ي ميراث فرهنگي اين است که مسئولين و مردم با اين حوزه آشنا نيستند و بخشي از توان ما صرف توضيح و توجيه آنان مي شود. معضل ديگر اين است که شهري مانند نيشابور که داراي فرهنگ و تمدن چندين هزار ساله و عضو سازمان جهاني شهرهاي تاريخي جهان است؛ هنوز الگوي خاصي براي توسعه ندارد ومتاسفانه بصورت يکي از اقمار شهر مشهد اداره مي شود .
کاملا واضح است که مديريت در شهرهاي زواري با شهرهايي که اولويت و ماهيت فرهنگي و گردشگري دارند کاملا متفاوت است اما در عمل اين تفکيک صورت نگرفته است . لذا مديران شهرمان بايد پي گير اين مساله بوده و احقاق حق کنند . متاسفانه براثر اهمال و ندانم کاري مسئولين قبلي نيشابوراز قافله ي شهرهاي تاريخي و فرهنگي کشور عقب مانده است .
مساله مهم ديگر اين است که اولويت دادن به صنعت در شهري که جاذبه هاي گردشگري و طبيعي و تاريخي دارد تا کنون نتيجه اي جز بر باد دادن منابع آبي و طبيعي وتخريب محيط زيست نداشته است . خلاصه کنم در مديريت کنوني شهري نيشابور ميراث فرهنگي در جايگاه خود قرار ندارد و اين براي توسعه شهر بسيار زيانبار بوده و هر چه زودتر بايد براي آن چاره اي انديشيده شود.
ابزارهاي ميراث فرهنگي براي حراست از ميراث باستاني ما چيست؟
اداره ما هم اکنون در حوزه (ميراث فرهنگي ) شامل نظارت بر ساخت و سازها در حريم آثار ثبتي و بافت تاريخي شهر ،مرمت بناها و آثار تاريخي ، انجام کاوش هاي باستان شناسي ،وهمچنين در حوزه صنايع دستي و گردشگري فعال است ، ضمنا يگان حفاظت اين اداره هم بازوي اجرايي ما مي باشد .
ايشان اضافه کرد:نکته ديگر ما اين است که اداراتي مانند ميراث فرهنگي، آموزش و پرورش و ارشاد اسلامي و…..که ماهيت آنها کار فرهنگي است بايد به صورت غير انتفاعي اداره شوند و ما نبايد از آنها توقع سود آوري اقتصادي و فوري داشته باشيم . بايد به آنها فرصت و توان کافي بدهيم تا از پس وظايف محوله بر آيند . از سويي ديگر همکاري و هماهنگي اين ارگانها باعث کارآيي بيشتر آنها در زمينه کار فرهنگي خواهد شد.
نيشابور در ايران چه جايگاهي در حوزه ي ميراث در ايران دارد؟
شهري مانند نيشابور با داشتن تمدني کهن وچندين هزار ساله و بيش از پانزده هزار هکتار اراضي و محوطه هاي تاريخي و افزون بر چهار صد اثر تاريخي؛ نيازمند بازنگري و توجه و رسيدگي جدي و افزونتر مي باشد . .بايد عقب ماندگي ها را با سرعت و کار بيشتر جبران کرد اين طور به نظر مي رسد که قفل راز و رمز تمدن نيشابور با وجود کاوش هاي انجام شده هنوز گشوده نشده و جاي کار فراوان دارد . لذا مديريت اين حوزه نيازمند رسيدگي فوري و توجه ويژه مي باشد .
مهمترين اولويت هاي اين بخش از نظر شما چيست؟
مهمترين اولويت اصلي شهرمان رسيدگي به وضعيت بخش گردشگري آن است که در صورت آماده ساختن زير ساخت ها و امکانات مي تواند به يکي از قطب هاي گردشگري کشور و حتي جهان تبديل شود .اميدواريم با تلاش مضاعف مسئولين و همکاري مردم هرچه زودتر اين خواسته تحقق پيدا کند.
اگر ما در طي سالهاي گذشته به جاي ساختن نيروگاهها و کارخانجات صنعتي که اثري جز بر باد دادن منابع آبي و خشک شدن رودخانه ها و چشمه سارها و تخريب محيط زيست نداشته است در بخش گردشگري اين شهر سرمايه گذاري مي کرديم وضعيت مان بسيار بهتر بود .همين جا بگويم بنده با توسعه صنعتي مخالفتي ندارم اما مساله اولويت بندي است کارخانجات را مي توان در جايي مانند شهر جديد بينالود مستقر کرد .
اما سخن آخر:
نيشابور با داشتن يک الگوي توسعه ي پايدار با اولويت ميراث فرهنگي و گردشگري و حفظ محيط زيست بسيار موفق تر خواهد بود .ضمنا ضروري است که همزمان با راه اندازي رشته هاي دانشگاهي مرتبط با ميراث فرهنگي و گردشگري و صنايع دستي به اين امر مهم کمک کرد .از طرف ديگربا الگو گرفتن از برنامه هاي توسعه در شهرهايي همچون اصفهان ويزد و… مي توان موفق تر عمل کرد . نکته آخرمساله بازگشت درآمد محوطه هاي تاريخي و فرهنگي همچون خيام و عطار به شهرمان مي باشد که کمک شاياني به توسعه شهري و بخش گردشگري نيشابور خواهد کرد بايد بارها وبارها پرسيد : « شهر خاموش من آن روح بهارانت کو ؟ » براي ترميم اين قدح شکسته ي گران بها اين گهواره ي تمدن ايراني خيلي دير شده است اما هنوز فرصت هست که کسي « از خويش برون آيد و کاري بکند ».
با تشکر ويژه از شما که به درد دل هاي ما گوش داديد . وسپاس از نشرياتي که نياز ها و ضرورت هاي فرهنگي جامعه را پيوسته ، در هر شرايطي برابر چشمان تيز بين همشهريان و مديران قرار مي دهند .
خيام نامه هم به شما و تمام کساني که به آرمان هاي مردم توجه ويژه دارند «خدا قوت » مي گويد.
