(بخش دوم) موقوفات نیشابور در دوره قاجاریه  (بهرام شایان آذر، کارشناس ارشد تاریخ ومحقق حوزه اسناد اوقاف) موقوفات نیشابور با توجه به فراز و نشیب­های فراوانی که در دوره­های مختلف به خود دیده ولی با این وجود در زمان تیموریان (شاهرخ، سلطان حسین بایقرا، امیرعلیشیر نوایی) و پس از آن در دوره صفویه به اوج […]

به مناسبت هفته وقف وقف در ایران با نگاهی ویژه به موقوفات نیشابور در دوره قاجاریه (بهرام شایان آذر،کارشناس ارشد تاریخ ومحقق اسناد اوقاف) (بخش اول) وقف در ایران قبل از اسلام تاریخ پیدایش اوقاف و نذورات و چگونگی آن در میان ملل و اقوام قدیمی به خوبی روشن نیست ولی از قرائن و شواهد […]

در شماره قبل و نخستین سفر از سلسله گزارش «کوچه باغ و عمارت های تاریخی نیشابور»، ضمن معرفی باغ ملی و قیاس با  باغ ایرانی؛ به بررسی معضلات و ارائه راهکار  برای حل آن پرداختیم.  در این گزارش همراه با شما به حوالی نیشابور و دور از مرکز شهر  سفر می کنیم. آنجا که امروز […]

درطول تاریخ یکی از موثرترین عوامل گردهمایی و تجمع انسانها، باورهای مذهبی و مناسک دینی مشترک بوده است. مراسم نوحصار روستای دیزباد نیز دارای این ویژگی است، به گونه ای که آن چه طیف وسیعی ازاهالی این روستاو اقشار مختلف اجتماعی را هر ساله در آخرین جمعه امرداد (مرداد) ماه به شرکت در این مراسم وا می دارد، داشتن یک اعتقاد مذهبی مشترک است. علاوه برریشه مذهبی داشتن ،کارکرد دیگر مراسم نوحصار این است که افراد هم کیش را در یک روز از سال گرد هم آورده و باعث انسجام مذهبی و تحکیم روابط فامیلی و خانوادگی در میان اهالی روستا به خصوص جماعت اسماعیلی می گردد . البته درحال حاضر پیروان مذهب شیعه اثنا عشری دیزبادنیزدر این مراسم شرکت می کنند و به اعتقاد آنها اینگونه نیست که مراسم نوحصار اختصاص به مذهبی داشته باشد وهمه درآن شرکت می کنند وعمومی می باشد.

تصویری باقدمت بیش از 130سال ازنوانخانه نیشابور در رباط شاه عباسی

نیشابور دردرازنای تاریخ خود به دلایل مختلف ارجمله موقعیت جغرافیایی وقرارگرفتن بر سر راههای تجاری ونیزدارابودن شرایط نسبتا مناسب آب وهوایی، موردتوجه جهانگشایان، جنگجویان ونیز باراندازاقوام مختلف بوده و اقوامی نیز توسط فرمانروایان به این دیارکوچانده شده وسکونت داده شده اند. و بنا براین امروزه ما درنیشابور شاهد وجود رنگین کمانی از تیره ها واقوام مختلف شامل کردها، ترک ها، بلوچ ها، عرب ها و... درنیشابور می باشیم که درجای جای این پهن دشت سکونت یافته اند..

کارونسرای(رباط) شاه عباسی ،در بخش شرقی بافت مرکزی شهر و حاشیه جنوبی خیابان امام خمینی و نزدیک به میدان خیام، واقع شده است. این کاروانسرا، همچون نگینی پر تلألؤ در قلب تاریخ، بازتاب ‌دهنده روح جاودانه‌ای است که در گذر زمان همچنان تابناک باقی مانده است. با ایوان‌های بلند و طاق‌های استوارش، گویی از قصه‌های کهن سرزمین ما سر برآورده و به تمامی شکوه و عظمت گذشته‌ اش، روایت‌گر هزاران داستان ناگفته است. آجرهای این بنا اگر یارای صحبت کردن می داشتند، چه‌ها که برای بازگویی نداشتند! چه بسیار دانشمندان ، عرفا، شعرا ، سیاست مداران،بازرگانان و چهره‌هایی که از همین دروازه‌ها عبور نکرده‌اند. آنگاه که نسیم صبحگاهی از میان دیوارهای ضخیم و سرد این بنا عبور می‌کند، می‌توان پژواک گام‌های مسافرانی را شنید که روزگاری در اینجا سکنی گزیده بودند؛ مسافرانی که داستان‌ها، رویاها و رازهایشان را به همراه آورده و در دل این کاروانسرا به اشتراک گذاشته بودند. هر حجره این بنا، گویی صندوقچه‌ای پر اسرار از خاطرات و امیدهای گذشتگانی است که به آرامی در گوشه‌ای از زمان به انتظار نشسته‌اند تا بازگو شوند. حیاط مرکزی این کاروانسرا، با آفتاب گرم و نوازشگرش، همچون آغوشی مهربان برای خستگان راه های دور ودراز بود. اینجا جایی بود برای مسافران خسته به همراه شتر و اسب‌ها در سایه‌ سار آرامش بخش آن نفسی تازه می‌کردند و مسافران، در کنار هم به تبادل افکار و دل‌سپردن به قصه‌های عاشقانه و پر رمز و راز یکدیگر می‌پرداختند. در این فضای سرشار از سکوت و آرامش، شاید می‌شد آوای دلنشین نغمه‌هایی را شنید که از دل‌ها برمی‌خاست و به دل ها می نشست و به آسمان اوج می‌گرفت همچون نگینی پر تلألؤ در قلب تاریخ، بازتاب ‌دهنده روح جاودانه‌ای است که در گذر زمان همچنان تابناک باقی مانده است. با ایوان‌های بلند و طاق‌های استوارش، گویی از قصه‌های کهن سرزمین ما سر برآورده و به تمامی شکوه و عظمت گذشته‌ اش، روایت‌گر هزاران داستان ناگفته است. آجرهای این بنا اگر یارای صحبت کردن می داشتند، چه‌ها که برای بازگویی نداشتند! چه بسیار دانشمندان ، عرفا، شعرا ، سیاست مداران،بازرگانان و چهره‌هایی که از همین دروازه‌ها عبور نکرده‌اند. آنگاه که نسیم صبحگاهی از میان دیوارهای ضخیم و سرد این بنا عبور می‌کند، می‌توان پژواک گام‌های مسافرانی را شنید که روزگاری در اینجا سکنی گزیده بودند؛ مسافرانی که داستان‌ها، رویاها و رازهایشان را به همراه آورده و در دل این کاروانسرا به اشتراک گذاشته بودند. هر حجره این بنا، گویی صندوقچه‌ای پر اسرار از خاطرات و امیدهای گذشتگانی است که به آرامی در گوشه‌ای از زمان به انتظار نشسته‌اند تا بازگو شوند.

نیشابور به  دلیل قدمت تاریخی ازدیرباز مورد توجه جهانیان بویژه علاقه مندان به فرهنگ وهنراین مرزو بوم ، بوده ومخصوصا به جهت داشتن طبیعت زیبا وآب وهوای مناسب و مطبوع  ووفورنعمات و وجود آرامگاه مشاهیرمعروفی چون عطار وخیام وکمال الملک و...، نظر مردم سایر نقاط را به خود جلب نموده است.ازدیگرسو به دلیل همجواری این شهر با مشهد وزیارتگاه امام هشتم شیعیان، زواری که قصد زیارت مرقد حضرت رضا (ع)دارند هنگام گذرازاین مسیر معمولا نیازداشتند که زمانی را هم در این شهراقامت نمایند.در گذشته به دلیل نبود وسایل نقلیه امروزی چون مسافرت ها اغلب با چهار پایانی چون اسب والاغ وقاطر و... صورت می گرفت،  برای استراحت مسافرین وچهارپایان، نیاز به مکانهایی بود که به این اقامتگاهها کاروانسر(خانه کاروانیان) گفته می شد که دراکثر شهرها ومسیرهای اصلی پر رفت وآمد قرار داشت .در نیشابورهم به عنوان یک شهر قدیمی چندین کاروانسرا وجود داشت که البته اکثر آنها به مرور زمان تخریب وازمیان رفته اند.

بر اساس قانون اساسی ایران هر چهار سال یک بار  انتخابات ریاست جمهوری برگزار می‌شود و رئیس جمهور با رای مستقیم مردم انتخاب می‌شود.مردم ایران برای انتخاب رئیس‌جمهور کشورمان از پانزدهم بهمن ۵۸ تا تیرماه1403، شانزده  بار(انتخابات دوره نهم وچهار دهم دومرحله ای بود)  پای صندوق‌های رای رفتند که در این چهارده  دوره؛ 9 نفر با رای مردم به عنوان رئیس جمهور  انتخاب شدند. 

در تاریخ میهن ما، روزهای تلخ کم نیستند. اگر کتاب پرماجرای تاریخ را ورق بزنیم، صفحات خاکستری بسیاری در آن پیدا می‌کنیم. از روز قتل امیرکبیر در حمام فین کاشان تا روز تیرخوردن ستارخان در پارک اتابک و یخ زدن میرزا کوچک‌خان در کوه‌های پربرف گیلان و کودتای ننگین ۲۸مرداد. اینها روزهای تلخ و اندوه‌بار تاریخ میهن ما هستند. اما با این همه در لابلای همین صفحات بی شمار، با برگ‌هایی هم مواجه می‌شویم که بر آنها شرح پیروزیها نقش بسته و روایت‌گر روزهای شیرین و ماندگار هستند. یکی از این روزهای شیرین، روز ۱۴خرداد سال ۱۲۹۹ است. این روز یادآور همان نیم‌روزی است که میرزا کوچک‌خان جنگلی همراه با مجاهدان و رزم‌آوران جنگل و در میان استقبال پرشور مردم، وارد شهر رشت شد و ۲روز بعد در یک میتینگ باشکوه، حکومت موقت جمهوری گیلان را اعلام کرد.

موید ثابتی در پی مهلت یک‌ماهه وزارت راه برای نگارش کتاب و رساندن آن به آیین گشایش ایستگاه راه‌آهن نیشابور، عملاً کتابی ۸۵ صفحه‌ای را فراهم آورده است که با افزودن فهرست‌های اسماء رجال؛ اسامی شهرها و قراء و اماکن؛ و اسامی مآخذ تالیف کتاب، به ۹۸ صفحه می‌رسد. در واقع؛ این کتاب، گردآوردی از منابعی است که مولف، در پایان کتاب نام آن‌ها را آورده است. به عنوان نمونه، چند مبحث نخست کتاب، رونوشت بخش‌هایی از ترجمه محمد خلیفه نیشابوری (اوایل سده۸ق) بر تاریخ نیشابور حاکم (۳۲۱-۴۰۵ق) است. تنگی وقت و شتاب‌زدگی در نگارش کتاب، هر چند نوشتاری کم‌بهره از پیوستگی هم‌آهنگ رویدادها، بازنمایی فرایندها و ژرفایش در دقایق تاریخی را فراهم آورده است اما کوشش مولف را در ارایه روایتی گذرا مشتمل بر شماری از رویدادها و مایه‌های برجسته بیانگر هویت تاریخی و فرهنگی نیشابور، و با نظر به همه محدودیت‌های پژوهشی زمان تالیف کتاب، باید موفق ارزیابی نمود. کتاب، فهرست مندرجات ندارد؛ اما مباحث یا بخش‌های آن عبارتند از: شهر نیشابور؛ ذکر بناء قهندز و شهر قدیم و مفاخر و اوضاع و محلات و بارو و وادیها و محلات نیشابور قدیم و ذکر فتح نیشابور بر دست صحابه و تابعین و تاریخ نیشابور طبق روایات دیگر؛ شیخ ابوسعید ابوالخیر؛ نظامیه نیشابور؛ ورود آتسز خوارزمشاه به نیشابور و افکندن نام سلطان سنجر از خطبه آن شهر؛ نامه آتسز خوارزمشاه باهالی نیشابور؛ فتنه غز؛ قتل امام محمد یحیی نیشابوری؛ قصیده خاقانی راجع به حادثه غز و رثای امام محمد یحیی؛ قصیده دیگر خاقانی در رثاء امام محمد یحیی نیشابوری؛ خوارزمشاهیان؛ حمله مغول؛ سربداری‌ها؛ امیرتیمور گورکان؛ علماء نیشابور (۴۸ تن)؛ حکیم عمر خیام؛ شیخ فریدالدین عطار؛ شعرای نیشابور (۱۹ تن)؛ وضعیت فعلی شهر نیشابور؛ پیدا شدن زرتشت و پذیرفتن گشتاسب دین او؛ و ذکر عصیان اصفهبد خورشید بر منصور خلیفه. گفته شد مباحثی از کتاب، بازنویسی بخش‌هایی از «تاریخ نیشابور» ابوعبدالله حاکم است؛ اما نخستین نسخه چاپی از تاریخ حاکم را بهمن کریمی از روی عکس‌های نسخه «کتابخانه کورسنلو جامع» شهر بورسای ترکیه(۱۰) در سال ۱۳۳۹ به یاری کتابخانه ابن سینا در تهران منتشر نموده است. او در یادداشت آغاز کتاب، نشان نسخه عکسی «تاریخ نیشابور» بورسا را در کتابخانه ملی می‌دهد. بنابراین؛ موید ثابتی که کتاب خود را در ۱۳۳۵ و چند سال پیش از تصحیح کریمی فراهم آورده، می‌بایست به نسخه‌ای خطی از تاریخ حاکم دسترسی داشته باشد و با این پیشینه؛ کتاب موید ثابتی، نخستین کتاب فارسی‌زبان چاپی ویژه تاریخ نیشابور است.

در آسمان بلند و درخشان تاریخ ستاره شناسی کشورمان با همه فراز و نشیب هایش جست‌وجوی ستارگان زن منجم کاری دشوار است! به گونه‌ای که حتی در پرتفصیل‌ترین نوشتارهای تاریخ نجوم هم اغلب نامی از زنان نیست. آیا زنان ایرانی در تاریخ علم نجوم تا دوران معاصر نقشی ایفا نکردند؟ آیا تا پیش از تاسیس مدارس و دانشگاه‌های امروزی و فرصت برابر برای زنان و مردان برای تحصیل در رشته‌های مختلف و ظهور منجمانی مانند آلنوش طریان، زنان در علم نجوم سهمی نداشتند؟ واقعیت این است که در تاریخ ایران پیش از دوران معاصر نیز ستاره‌شناسان زن حضور داشته‌اند. شاید این ستاره شناسان آوازه‌ای چون خیام نیشابوری و ابو ریحان بیرونی نداشته باشند، اما بخشی از تاریخ ستاره شناسی ما هستند که نباید آن‌ها را نادیده گرفت. بی‌بی منجمه اهل نیشابور، دختر کمال‌الدین سمنانی نیز یکی از زنان نامدار در جهان نجوم کشورمان است.