چرا در ترکیه، مردم کتاب می خوانند اما در ایران نه؟!
اگزیستانسیالیسم یعنی چی؟! به یک معنا آن را اصالت وجود دانسته اند. در وبسایت انسان شناسی و فرهنگ می خوانیم: «یک فرد اگزیستانسیالیست، بر خلاف ایده آلیست‌ها معتقد نیست که آدمی از طبیعت و سرشتی پیشاپیش شکل‌یافته برخوردار است. به عبارتی چیزی به نام طبیعتِ بشری وجود ندارد، بلکه آدمی، آن چیزی است که از خود می‌سازد. سارتر این اصل را، که در واقع اصلی «درون‌گرا»ست، (یعنی به خودِ آدمی برمی‌گردد)، نخستین اصل اگزیستانسیالیسم می‌داند. به عقیده ی اگزیستانسیالیست ها انسان وقتی به دنیا می آید هیچ هویتی ندارد. یعنی هویت او همزمان و در عین حال به طور مستقیم از طریق زندگی کردن، انتخاب‌ها و تصمیم‌گیری‌هایش شکل می‌گیرد. و این بدین معنی است که انسان بر خلاف اشیاء، ماهیتِ پیشاپیش طراحی و تعیین شده‌ای ندارد. به عنوان مثال، یک قیچی، برای آنکه ساخته شود نخست طرحش در ذهن سازنده‌ی آن شکل گرفته است. به عبارتی ماهیت وجودیِ قیچی، قبل از موجودیت آن وجود داشته است. حال آنکه در خصوص انسان هرگز نمی‌توان این تصور را داشت. زیرا همان گونه که گفتیم به باور اگزیستانسیالیست ها، انسان، همان چیزی است که خود از خویشتن می‌سازد.» اما در دنیای کتاب بسیاری از نویسندگان مطرح خارجی همچون نیچه، سارتر، کامو، داستایوفسکی و کافکا در آثار فلسفی و داستانی خود با این مفهوم درگیر بوده اند. در ویکی پدیای فارسی نام دکتر علی شریعتی هم به عنوان کسی که به اگزیستانسیالیسم نظر داشته آورده شده است. اما اگر بخواهیم خیلی خیلی خلاصه و در یک جمله، اگزیستانسیالیسم را توضیح دهیم آقای دلمور شوارتز این کار را کرده اند: «اگزیستانسیالیسم یعنی این که کسی دیگر نمی تواند جای تو حمام کند!»
مقایسه ی کتاب خوانی در ایران و ترکیه
جناب آقای عین له غریب(اسم ایشان با همین املا روی جلد کتاب آمده) مترجم کتاب «نام من سرخ» به تازگی رمان «آقای جودت و پسران» را هم از اورهان پاموک نویسنده ی ترک، به نشر چشمه سپرده است. ایشان درباره ی این موضوع که نسبت مخاطبان ادبیات در ترکیه و ایران با توجه به مشابهت‌های فرهنگی دو جامعه چگونه است، به خبرگزاری ایسنا گفت: در ایران ترجمه رمان «نام من سرخ» به چاپ چهارم رسیده است که در مجموع تیراژ آن حدود ۱۲ هزار نسخه می‌شود. این تیراژ در ایران پرفروش محسوب می‌شود اما همین کتاب در ترکیه نزدیک به یک میلیون نسخه چاپ و پخش شده است. حال با درنظر گرفتن این مسأله که در آن‌جا اساسا کتاب یارانه ندارد و قیمت هر کتاب ده پانزده برابر قیمت کتاب در ایران است، می‌توان به تعریفی از نسبت بین میزان استقبال جامعه ایران و ترکیه از کتاب و ادبیات رسید.
او درباره دلیل اختلاف میزان مطالعه در ترکیه و ایران با توجه به مشابهت‌های فرهنگی و جمعیت در دو جامعه نیز اظهار کرد: ما به راحتی می‌توانیم همه چیز را گردن دولت و بخصوص ممیزی بیندازیم. چون در کشور ترکیه اساسا مسأله‌ای به نام ممیزی وجود ندارد. در این کشور سطح رفاه مردم بالاتر از ایران و حداقل حقوق برای یک کارگر معمولی سه میلیون تومان است. این یعنی این‌که در آن‌جا همه وقت و پول کافی برای خرید کتاب و مطالعه دارند. آقای غریب گفت: به طور کلی رفاه اقتصادی در صد سال اخیر در کشور ترکیه باعث شده که مردم ترکیه گرایش بیش‌تری به مطالعه و به طور کلی هنر پیدا کنند و این موضوع در فروش فیلم‌ها، تئاتر، اپرا و کنسرت‌ها به خوبی قابل مشاهده است. در آن‌جا خواندن کتاب و ادبیات رفتاری روشنفکرانه و لوکس به حساب نمی‌آید. بلکه خواندن ادبیات از سنین نوجوانی بخشی از آموزش تلقی می‌شود.
کتاب خانه های عمومی در خدمت کنکوری ها
ایمیلی هم به دستمان رسیده از این قرار: جناب! شما که در خیام نامه ستون دارید این را نیز می توانید سوژه نمایید. مدتی قبل بنده زیاد به کتابخانه های عمومی نیشابور می رفت و آمدیدم! دقیقا به فاصله چند روز تا قبل از کنکور که کتابخانه جای نشستن نداشت و بعد از کنکور هم که قصه مشخص است. کسی نیست تا از فضای معنوی استفاده نماید. ایشان در ادامه به وبلاگ اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی نیشابور اشاره کرده اند که در آن نقل شده: «تعداد مراجعین به ۱۵ باب کتابخانه عمومی نیشابور طی بهار سال ۹۳از مرز دویست هزار نفر گذشت. محمد زمانی رئیس اداره کتابخانه های عمومی شهرستان نیشابور با اعلام مطلب فوق اظهار داشت: شهرستان نیشابور با دارا بودن ۱۵ باب کتابخانه عمومی درسطح شهرستان طی سال گذشته توانسته است تعداد «۲۱۵۰۰۰» مراجعه کننده را پاسخگو باشد و حدود«۱۵۱۲۰» نفر عضو فعال را در این مراکز فرهنگی جذب نماید.» بله نکته ی تلخ ماجرا این جاست که همین آمارهای نیم بندی هم که از کتاب خوانی ما ایرانی ها ارائه می شود اینجوریاست! هفته ی قبل در همین ستون به نقل از خشایار دیهیمی گفتیم که منظور از کتاب خوان کسی نیست که کتاب های درسی می خواند. البته مسئولان محترم می توانند همچنان با این آمارها کشور ما را با ترکیه مقایسه کنند و پاسخ آقای عین له غریب را بدهند.
تازه های کتاب
این هم چند تا کتاب تازه ای که به کلبه کتاب کلیدر رسیده اند: زندگی با پیکاسو از فرانسواز دیلوژ با ترجمه لیلی گلستان/ چاپ تازه ی روزگار سپری شده مردم سالخورده محمود دولت آبادی/ ستاره ی بی نقاب، درباره ی پرویز رستویی/ مجموعه چهار جلدی داستان های کوتاه آلمانی با ترجمه مهشید میرمعزی/ وابستگی متقابل۲ از ملودی بیتی/ دانه و پیمانه از نشر چشمه/ و سرانجام چاپ نفیسی از فرمان نامه حضرت علی (ع) به مالک اشتر که قیمتش ۸۵هزار تومان است. تا دیداری دیگر تندرست باشید و کتاب خوان!
