علی اکبر گلقندشتی
پژوهشگر در دانشگاه مفید (قم)
پیامبران گرامی واسطه میان انسان و آفریدگار بوده‌اند و در قرآن نام، صفات و دلیل شایستگی برخی از آنان برای دریافت مقام رسالت بیان شده است. در مقایسه صفات فرستادگان خداوند با خاتم پیامبران(ص)، معلوم می‌شود ایشان همه صفات و شایستگی‌های آنان را نیز دارد. شاید به این دلیل مولوی نام «احمد» را نام همه پیامبران دانسته، سنایی زبان در نعت فردی جز پیامبر را خطا می‌داند و سعدی نیز عشق به پیامبر و خاندان ایشان را بی نیاز‌کننده از سایر عشق‌ها لقب داده است.
بی‌شماری فضایل و صفات نیکوی پیامبر، هنرمندان اسلامی را توانا کرده است تا هر روز طرحی زیبا از زندگی ایشان را به مردم نشان دهند. البته جامعیت رسول خدا(ص) معرفی ایشان به وسیله متفکران اسلامی را دشوار و حتی ناممکن کرده است. ازاین‌رو هرکدام او را نمونه کامل فضیلتی که خود در پی آن روان بوده‌اند، دانسته‌اند. برای نمونه فیلسوفان او را «عقل کامل» و عارفان نیز او را «انسان کامل» نامیده‌اند.
یکی از نکته‌های زندگی پیامبر اسلام، جدیت در ابلاغ کامل رسالت بود. قرآن و اهل‌بیت پیامبر(ص) بهترین منبع برای شناخت ایشان هستند که احساسات پیامبر و تلاش ایشان برای پیگیری وظیفه‌اش را شرح داده‌اند.
رسول خدا(ص) برای دعوت انسان‌ها و نشر پیام آسمانی، زمان و مکان خاصی را معین نمی‌کرد. به تعبیر امیرالمؤمنین در نهج‌البلاغه (خطبه ۱۰۸): «پیامبر طبیبی است که برای درمان بیماران، سیار است. مرهم‌های شفابخش او آماده، و ابزار داغ‌کردن زخم‌ها را گداخته، برای شفای قلب‌های کور و گوش‌های ناشنوا و زبان‌های لال آماده است و با داروی خود در پی یافتن بیماران فراموش شده و سرگردان است». امام‌علی(ع) به‌خوبی مسئولیت پذیری پیامبر برای ابلاغ رسالت را نشان داده است. در قرآن کریم نیز تعبیری کامل از تلاش پیامبر برای هدایت انسان‌ها بیان شده است. در سوره کهف آیه ۶ می‌‌فرماید:
«شاید اگر به این سخن ایمان نیاورند، تو جان خود را از اندوه در پیگیری [کار]شان تباه کنی». در کتاب‌های تاریخی و سیره پیامبر هیچ‌گونه برافروختگی و پرخاش از پیامبر در مقابل کسانی که حرف او را نمی‌شنیدند یا آن را مسخره می‌کردند، بیان نشده است. اهمیت و عظمت پیام الهی و دلسوزی شدید برای هدایت انسان‌ها هیچ‌وقت باعث نشد ایشان به خشونت در کلام و رفتار برای هدایت مردم متوسل شود. او بر خود سخت می‌گرفت اما نه بر مردمانش. خود را در برابر آنان مسئول می‌دید و بیش از آنکه از آنان طلب همراهی کند خود با آنان مدارا میکرد. به فرمان خداوند او مأمور استقامت بود اما استقامت را با رحمت و نرمش درآمیخته بود. این ویژگی پیامبر اسلام(ص) با توجه به وضعیت ما در جهان اسلام و حتی در وضعیت کل دنیا، بیشتر جلوه می‌کند.
متأسفانه امروز امت اسلام با مشکلاتی مانند بی‌عدالتی، تبعیض، تحمل‌نکردن مخالف، محترم‌نبودن آبروی افراد و… روبه‌روست و با ابزاری که برای حل آنها استفاده می‌کند، توانایی رهایی از مشکلات را ندارد.
وضعیت امت اسلام مانند فرد گرفتار در مرداب است که با دست‌وپازدن مشکل خود را چند برابر می‌کند. برای حل این مشکلات، دیگر نیازی به فرستادن پیامبر و آیین جدید نیست. تنها مرهم و دارو برای درمان این مشکلات یاد گرفتن «اخلاق پیامبری» است. دلسوزی برای انسان‌ها و ساختن جامعه خوب، تنها اندکی از راه‌حل مشکلات است. بخش بزرگ‌تر برای داشتن فرد ایده‌آل و جامعه ایده‌آل، یادگرفتن «اخلاق دردمندی»است. باید دوباره زندگی پیامبر را بررسی کنیم و ویژگی‌هایی که جامعه اسلام به آن نیاز دارد را در سیره پیامبر کشف کنیم.
