غذا و تأثیر آن بر وقوع بیماری دیابت

در تمامی رژیم‌های غذایی کربوهیدرات‌ها (نان، نوشابه‌ها، کیک، بیسکویت، قند، شربت‌ها، مربا، سیب‌زمینی و …) سهم اصلی کالری را تشکیل می‌دهند.

همچنین کربوهیدرات‌ها در مقایسه با دیگر مواد مغذی نقش بیشتری در حفظ یا افزایش وزن دارند. کربوهیدرات‌ها با تأثیر بر کنترل قند خون تأثیر بسزائی بر وقوع بیماری قند دارند. بیماری که در سراسر دنیا وقوع آن سریع‌تر از هر بیماری دیگر رو به افزایش است. در ایران بر اساس آمار‌های وزارت بهداشت سالانه بیش از ۱۰۰ هزار نفر به این بیماری صعب‌العلاج مبتلا می‌شوند و تعداد بزرگسالان مبتلا یه دیابت در سراسر جهان از ۱۳۵ میلیون نفر در سال ۱۹۹۵ انتظار می‌رود به ۳۰۰ میلیون نفر در سال ۲۰۲۵ افزایش یابد و نهایتاً نوع کربوهیدرات رژیم غذایی ما به اندازه نوع چربی در ایجاد بیماری قلبی یا محافظت در برابر بیماری قلبی نقش دارد.

در واقع خوردن نوع خوبی از کربوهیدرات یعنی غلات حتی المقدور دست نخورده و فرآیند نشده (مانند آرد کامل و سبوس دار) بعد از حفظ وزن و گزینش نوع صحیح چربی، برای داشتن یک رژیم سالم از بیشترین اهمیت برخوردار است.

یک رژیم غذایی سرشار از کربوهیدرات‌های تصفیه شده (مانند آرد‌های سفید که سبوس آن‌ها گرفته شده است) که به سرعت هضم و جذب می‌شوند ممکن است عواقب زیانباری را در پی داشته باشند که از آن جمله بالا رفتن قند وانسولین خون ، تری گلیسرید و کاهش غلظت HDL خون (کلسترول خوب) می‌باشد و به عبارتی دیگر وقوع بیشتر بیماری قلبی و دیابت می‌باشد و به همین دلیل می‌بایستی کربوهیدرات‌های تصفیه شده به ندرت مصرف شوند و بایستی مقدار بیشتری از کربوهیدرات‌های دست نخورده و غلات کامل را در رژیم غذایی خود بگنجانیم. و برای تندرستی بهینه لازم است مقدار زیادی کربوهیدرات از غلات کامل، چیزهایی نظیر نان تهیه شده از آرد کامل، برنج قهوه‌ای، ماکارونی تهیه شده از آرد کامل ، جو دو سر کامل، و بلغور را در رژیم غذایی خود بگنجانیم.

مصرف مقادیر زیاد از کربوهیدرات‌های تصفیه شده (مانند نان سفید، برنج سفید، سیب ‌زمینی) که به سرعت هضم و جذب می‌شوند باعث افزایش سطح قند و انسولین خون می شود و این تغییرات در مدت زمان طولانی باعث بروز بیماریهای قلبی و دیابت می‌شوند بر عکس مصرف غذاهای تهیه شده از غلات کامل که به کندی هضم می‌شوند و دستگاه گوارش برای تجزیه این کربوهیدرات‌ها به مولکول قند به زمان بیشتری نیاز دارد در نتیجه غلظت قند خون و انسولین خیلی به کندی افزایش می‌یابد برای سلامت و پیشگیری از بیماری دیابت مناسب هستند.

هورمون انسولین که در لوز‌المعده تولید می‌گردد باعث ورود گلوکز به درون بافت‌ها و سلول‌های بدن می‌شود و در تعداد فزاینده‌ای از افراد، بافت‌های بدن به انسولین آن گونه که بایست پاسخ نمی‌دهند و در برابر علامت «در را برای قند باز کن» مقاومت می‌کنند. این مقاومت به انسولین غلظت قند خون را برای مدت طولانی تری در سطح بالا نگه می‌دارد و از طرفی لوزالمعده را به تولید انسولین بیشتر برای راندن گلوکز به درون سلول‌ها وا می‌دارد. همانند یک تلمبه که از آن زیادی کار کشیده شده و از آن خوب هم مراقبت نکرده باشند سلول‌های انسولین ساز در لوزالمعده ممکن است مستهلک شوند و نهایتاً دیگر انسولین تولید نکنند.

اختلال در تولید انسولین نخستین علامت دیابت نوع ۲ است که به دیابت بزرگسالان هم معروف می‌باشد.

چهار چیز در ایجاد مقاومت به انسولین دخالت دارند:

چاقی: در رأس آن‌ها می‌باشد یعنی هر چه از نمایه طبیعی توده بدن (BMI) فاصله بگیریم بدن ما در سوخت و ساز گلوکز بیشتر مشکل خواهد داشت.

عدم فعالیت : هر چه فعالیت کمتری داشته باشیم نسبت ماهیچه به چربی در بدن ما کمتر خواهد شد حتی اگر وزن مناسب هم داشته باشیم، سلول‌های ماهیچه‌ای به ویژه اگر به طور منظم ورزش داده شوند با کارآیی بسیاری به انسولین و گلوکز پاسخ می‌دهند در حالی که بافت های چربی چنین نیستند. بنابراین هر چه بافت ماهیچه‌ای ما کمتر باشد پاکسازی جریان خون از گلوکز دشوار تر خواهد بود.

چربی‌های غذایی: دریافت کمِ چربی‌های غیر اشباع مانند (روغن‌های مایع، سویا، ذرت، پنبه دانه و ماهی) و دریافت زیاد چربی‌های ترانس مانند (شیرینی، بیسکویت، فست فودها، روغن نباتی جامد) موجب بیشترین مقاومت به انسولین می‌گردد و بالاخره نقش ژن‌ها هم نباید فراموش شود.

نوشته شده توسط: محمدرضا سلیمی