مثل معروف رفته آب خنک بخوره در مورد افرادی به کار می رود که به هر دلیلی پایشان به زندان کشیده می شود و این که این ضرب المثل به چه دوره ای بر می گردد باید آن را در دوره قاجار و زمان ساخت زندان قصر جستجو کرد. باغ قصر قاجاردرتهران در سال ۱۱۶۸ ساخته شد؛ سپس در زمان ناصرالدین شاه قاجار این محل به قزاقها تحویل داده شد و چون در زمان ریاست سوئدیها بر شهربانی تهران، زندان نظمیه اداره شهربانی که در میدان توپخانه واقع بود کوچک بودو تکافوی خیل عظیم زندانیان را نمیکرد لذا در زمان سلطنت رضاشاه سرتیپ درگاهی، رئیس نظمیه تقاضای یک محل وسیع برای ایجاد زندان تهران را کرد. محلی که برای این کار در نظر گرفته شد، همین قصر قاجار (حدفاصل سه راه زندان، پل سیدخندان، خیابان شریعتی و خیابان پلیس فعلی) بود که دارای ساختمانهای قدیمی و وسیع و متروکه بود. بهخاطر همین به مارکوف معمار مشهور روسی ماموریت داده شد تا طراحی زندان قصر را انجام دهد؛ زندان مارکوف یا زندان قصر، دارای ۱۹۲ اتاق و گنجایش ۷۰۰ زندانی بود که ۹۶ اتاق آن پنج نفری و بقیه انفرادی بودند. مریضخانهای هم مشتمل بر شش اتاق شش تخته و ۱۶ اتاق یک تخته بههمراه باغ و حمام ساخته شده بود و بعد از ساخته شدن زندان، این محل در آذر ماه ۱۳۰۸ به دست رضا شاه افتتاح شد.
زندان قصردر دهه ۳۰ از لحاظ خدمات و امکانات بسیار فقیر و ابتدایی بود. امکاناتی همچون آب شرب، حمام، امکانات درمانی قابل قبول، وسایل روشنایی و خنککننده و حرارتی آن بسیار نازل بود و در هر سلول یک زیلو، چراغ روشنایی، لباس زندانی، پرموس برای گرم کردن غذا وجود داشت.
در قدیم و در نبود یخچال ، خنک ترین آب تهران مربوط به قناتی بود که بعدا زندان قصر روی آن ساخته شد . بر اساس سندی که در این موزه دیده میشود، نقل است که زندانیان سیاسی که در داخل حفرهها و سلولهای قصر محبوس بودند، از آب خنک قنات مبارکآباد و مخلصآباد که از این زندان عبور میکرد، مینوشیدند و ریشه ضربالمثل «آب خنک خوردن» نیز از آن روزگار به روزگار ما رسیده است؛ لذا به کسی که زندانی میشود، میگویند: «رفته آب خنک بخورد».
اصطلاح آب خنک خوردن بعدها به همه زندانها و همه زندانیها به کار رفت.
به اشتراک بگذارید: