رضا شیر محمدی

فُرم و محتوا (۱)

کسانی که در رشته زیبایی‌شناسی کار و مطالعه می‌کنند، نکته مهمی را بیان می‌کنند و آن اینکه: اگرجوهر زیبایی، در فرم وصورت ویژه خودش ودر شکل متناسب خودش قرار نگیرد، می‌میرد. یعنی زیبایی، هنگامی تحقق خارجی پیدا می‌کند که فرم مناسب خودش را بگیرد. شما درباره پدرتان، مادرتان،کسی،جایی ویا چیزی که بدان علاقمندید،وقتی دارای احساسات خاصی هستید و حتی این احساسات نیز شدیدند، اگر از بیان آنها محروم باشید، چه وضعی برایتان پیش می‌آید؟ این بیان یا از طریق گفتن است،یعنی کلمات خاصی را برای احساس انتخاب کردن، یا ژست خاص، مثل دست بوسیدن، روبوسیدن ودرآغوش کشیدن، یا نمود خاص است. و یا حتی از طریق خط بیان می‌شود و یا بیان توسط یک آهنگ یا شعر است. این ها همه صورتهای گوناگون بیان احساس آدم است. اکنون اگر کسی نتواند این احساس پیوند و علاقه ی شدید خود را به کسی یا چیزی، به حالتی، به وابستگی‌ای، یا به خاطره‌ای بیان کند،یعنی از این گونه بیان محروم باشد، این احساس پیوند کم‌کم در درونش ضعیف می‌شود و حتی می‌میرد.پس با فرم است که این محتوی نگه داشته می‌شود ودرآن رشد می‌کند.»فرانتز فانون» معروف، یک سیاهپوست کارائیبی است که به فرانسه می‌آید برای درس خواندن. دکتر می‌شود و می‌خواهد در رشته روانپزشکی متخصص شود. جنگ الجزایر شروع می‌شود. فرانسوی‌ها می‌گویند اصلاً الجزایر ملت نیست و او در مقابل، تحصیلاتش را رها می‌کند و می‌رود و می‌گوید من ملیت الجزایری می‌گیرم، در همان ایام که هنوز الجزایر ملت نشده است، به آنها می‌پیوندد، می‌جنگد وجانفشانی ها می کند. او طبیب و روانپزشک است وعالم است. برای درمان مجروحان چریکی کاربیمارستانی می‌کند.همراه با رزمندگان الجزایری بادشمن می جنگد. قلمش نیز بهترین مقالات المجاهد را می‌نویسد. و خلاصه از لحاظ علمی و فکری به انقلاب خدمت فراوان می‌کند. از لحاظ عملی و تخصصی هم همین طور. تا آخرین نفس درخدمت ملت الجزایر است و وقتی می میرد وصیت کرده است که مرا در قبرستان شهدا دفن کنید واین قبرستان شهدا، دهی است در شمال الجزایر نزدیک مرز تونس که فرانسوی ها، تمام مردم آن را به خاطر همکاری‌هایی که با چریک‌های مجاهد کرده بودند، قتل‌عام نموده‌اند. و پس از این ماجرا اسم قلعه شده است قبرستان شهدا. جسد فرانتس فانون در تونس است و وصیت کرده است که در قبرستان شهدا دفن شود، الجزایری‌ها می‌توانستند وی را درگوشه‌ای دفن کنند و بگویند هر وقت استقلال پیدا کردیم جنازه‌اش را برمی‌داریم، استخوانهایش را می‌بریم و در قبرستان شهدا دفن می‌کنیم. اما جبهه آزادیبخش الجزایر این کار را نکرد.یک گروهان از بهترین مجاهدانش را با همه تشریفات نظامی انتخاب و آماده کرد تا از مرز شمالی تونس وارد الجزایر شود. این قسمت خطرناکترین قسمت الجزایر بود.یک وجب از خاکش آزاد نشده بود ومحل جنگ چریکی بود و زیر پوشش هواپیماهای جاسوسی فرانسه قرار داشت و گوشه به گوشه آن هم نظامی های فرانسوی بودند، چرا که چریکها از همین مرز وارد الجزایر می‌شدند و می‌جنگیدند وبرمی‌گشتند. قبرستان شهدا هم در این منطقه بود. حالا فکرش را بکنید یک جنازه رامی‌خواهند با تشریفات رسمی و با همه آن قوانین و مراسمی که برای تشییع یک جنازه ی عزیز محترم در یک ارتش مرسوم است ببرند و دفن کنند.در اینجا، الجزایر چقدر در از دست دادن یک گروهان از بهترین مجاهدانش ریسک می‌کند برای اینکه این فرم را رعایت کند؟ محتوی هم ندارد. فرم است اما ملت الجزایر با این فرم می‌خواهد به پاداش یک عمرایثار و فداکاری و خدمتهای درخشان و مخلصانه‌ای که این مرد به انقلاب الجزایر کرده است، از وی تجلیل کند.آیا ممکن است بگویند خوب آقا مگر تجلیل همه‌اش به این «دودور دودور» کردن و فلان و بهمان کار است. همگی در قلبشان تجلیل کنند و بگویند به‌به واقعاً فرانتز فانون آدم خوبی بود. خلاصه از همان قبیل حرف ها که ما الان می‌زنیم، آنها هم بزنند وبگویند درتاریخ اسمش می‌آید ودر سینه مردان مزار اوست. نخیر این حرفهاکافی نیست، اینها ذهنیات می‌شود، بعد خیالات، بعد هم از یادها می‌رود. باید حتی به قیمت از دست دادن بهترین مجاهدان، جنازه فرانتز فانون با تمامی تشریفات نظامی و باشکوه از مرز خطرناک تونس عبور کند و وارد خطرناکترین بخش شمالی الجزایر گردد ودر زیر نگاه همه ی هواپیماها و اسکادران‌های جاسوسی و زیر بمباران فرانسوی‌ها و از میان همه آن سنگرها و پایگاههای نظامی فرانسه گذر کند و در قبرستان شهدا،که وصیت کرده و از ما خواسته است، دفن شود. با قبول خطر، برنامه‌ریزی، مطالعه، ریسک، شهامت، این جنازه را با تشریفات وارد مرزی کردند که یک چریک نصفه شب با هزار کلک وارد می‌شد. آری با یک گروهان وارد شدند، و به قبرستان رسیدند وبا تشریفات کامل دفنش کردند و علامت گذاری نمودند و بعد برگشتند.

این یک فرم است.به این گونه است که فرم به محتوی کمک می‌کند و در واقع، با «فرم» است که «محتوی» نگه داشته می شود.

( برگرفته ازمجموعه آثار۲ )